IS.I/2-415/141/04 - Dodatkowe wynagrodzenie za zastępstwo procesowe.

Pytanie podatnika

Jakie powinności podatkowe ciążą na zleceniodawcy w związku z wypłatą na rzecz zleceniobiorcy (radcy prawnego) dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego, w sytuacji ściągnięcia kosztów postępowania sądowego od strony przeciwnej?

Dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie, działając na podstawie art. 14b § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.), dokonuje zmiany informacji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego udzielonej przez Naczelnika Podkarpackiego Urzędu Skarbowego z dnia 18 maja 2004 r. (znak: PUS.I/423/34/2004) w następujący sposób:

Z przedstawionego przez spółkę w piśmie z dnia 5 kwietnia 2004 r. stanu faktycznego wynika, iż zawarła z radcą prawnym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w innym zakładzie pracy umowę zlecenia, w której zamieszczono postanowienie, iż "niezależnie od wynagrodzenia zleceniobiorcy, w przypadku reprezentowania zleceniodawcy przed sądami w sprawach związanych z działalnością Zakładu, w przypadku wygrania sprawy, przysługuje również wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego". Od wypłaconego w dniu 17 marca 2003 r. wynagrodzenia został pobrany podatek dochodowy w wysokości 19%, przy czym do ww. przychodu nie zastosowano kosztów uzyskania przychodów. Takie działanie - w ocenie spółki - jest uzasadnione tym, iż jest to dodatkowe wynagrodzenie, które jest wyliczane do wysokości 65% kosztów uiszczonych przez stronę przegrywającą proces, a radca prawny nie ponosi w tym miejscu żadnych dodatkowych kosztów.

Na gruncie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.), działalność wykonywana osobiście została wymieniona w art. 10 ust. 1 pkt 2 jako jedno ze źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Katalog przychodów kwalifikujących się do tego źródła przychodu został sprecyzowany w art. 13 ww. ustawy, przy czym w pkt 8 lit. a powołanego przepisu wskazano, iż za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia i umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Do powyższego źródła dochodów nie zalicza się przychodów uzyskanych na podstawie umów zlecenia zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej lub uzyskiwanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze. W zakresie definicji umowy zlecenia należy odwołać się do postanowień art. 734 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), zgodnie z którym przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Za wykonanie zlecenia zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie, chyba że z umowy lub okoliczności wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia (art. 735 § 1 k.c.). Stosownie do brzmienia art. 353¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jak wynika z powyższego przepisu, normującego zasadę swobody umów, podmioty zwierające umowy przy określaniu ich treści są zobowiązane również do uwzględniania praw i obowiązków wynikających z ustaw.

Stosownie do treści art. 22⁵ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 z późn. zm.) opłaty za czynności radców prawnych zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej ustala umowa z klientem. Jednocześnie art. 224 ust. 2 ww. ustawy, odnoszący się do zatrudnienia w ramach stosunku pracy stanowi, iż radca prawny jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej (...). Szczegółowe zasady ustalania należności przysługujących radcom prawnym z tytułu wykonywanej pomocy prawnej zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego, ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

Zamieszczenie w umowie zlecenia klauzuli odpowiadającej treści regulacji zawartej w art. 224 ust. 2 ustawy o radcach prawnych skutkuje tym, iż w przypadku wypłaty radcy prawnemu dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego w wygranym procesie, przychód uzyskany z tego tytułu należy zakwalifikować jako przychód uzyskany z tytułu umowy zlecenia, ponieważ gdyby stosunek zobowiązaniowy w postaci umowy zlecenia nie istniał pomiędzy spółką a radcą prawnym, uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego nie powstałoby.

Stosownie do brzmienia art. 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności osobom podlegającym nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu m.in. z tytułu określonego w art. 13 pkt 8 lit. a są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 19% należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 ww. ustawy oraz pomniejszonej o składki potrącone przez płatnika w danym miesiącu na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b ww. ustawy. Skoro dodatkowe wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego zostało wypłacone na podstawie zawartej umowy zlecenia, to spółka jako płatnik była zobowiązana do poboru zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych po uprzednim pomniejszeniu uzyskanego przychodu o koszty uzyskania przychodów, określone w art. 22 ust. 9 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Informacji udzielono w oparciu o stan faktyczny przedstawiony we wniosku oraz obowiązujący aktualnie stan prawny.