IS.I/1-415/30/04 - Darowizna przedsiębiorstwa.

Pytanie podatnika

Czy darowizna przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT oraz czy w związku z tą darowizną występuje konieczność skorygowania podatku naliczonego związanego z zakupem towarów, materiałów i wyrobów gotowych pozostających w magazynie zakładu w dniu dokonania darowizny?

Czy w przypadku darowizny przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzą między innymi środki trwałe, odpisów amortyzacyjnych można dokonywać od wartości rynkowej określonej w umowie darowizny i zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodów oraz czy wartość rynkowa tych środków może być oszacowana przez biegłego?

Odpowiedź

Na podstawie art. 14b § 2 ustawy z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie dokonuje zmiany informacji udzielonej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w Tarnobrzegu w piśmie z dnia 23.02.2004 r. (znak: U.S.V-443/1/2004) na zapytanie z dnia 23.01.2004 r., gdyż jest ona nieprawidłowa:

Ze stanu faktycznego przedstawionego przez podatniczkę w piśmie z dnia 23.01.2004 r. wynika, że od 1985 r. prowadzi pani działalność gospodarczą jako osoba fizyczna. Firma (pod nazwą "F.") jest płatnikiem podatku od towarów i usług. Z podatku dochodowego rozlicza się pani na zasadach ogólnych (prowadząc od 2002 r. księgi rachunkowe). Z treści ww. pisma wynika, że zamierza pani przekazać synowi "w drodze darowizny (w formie aktu notarialnego)" całe przedsiębiorstwo jako zorganizowanej całości, w rozumieniu przepisów art. 55¹ k.c., obejmujące w szczególności: oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo, własność nieruchomości i ruchomości w tym urządzenia, materiały, towary i wyroby, środki pieniężne, licencje i zezwolenia, prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie, tajemnice przedsiębiorstwa, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Po dokonaniu darowizny zamierza pani zakończyć prowadzenie działalności gospodarczej.

W związku z powyższym zwraca się pani z zapytaniem, jakie obowiązki będzie musiała pani spełnić w związku z zakończeniem działalności gospodarczej w ww. sposób, a w szczególności:

- czy darowizna przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT oraz czy w związku z tą darowizną występuje konieczność skorygowania podatku naliczonego związanego z zakupem towarów, materiałów i wyrobów gotowych pozostających w magazynie zakładu w dniu dokonania darowizny,

- czy w przypadku darowizny przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzą między innymi środki trwałe, odpisów amortyzacyjnych można dokonywać od wartości rynkowej określonej w umowie darowizny i zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodów oraz czy wartość rynkowa tych środków może być oszacowana przez biegłego.

Ad. 1.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), przepisów ustawy nie stosuje się do sprzedaży przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans. Równocześnie w art. 4 pkt 8 ww. ustawy wskazano, iż pod pojęciem sprzedaży rozumieć należy również wykonywanie innych czynności określonych w art. 2, który w ust. 3 pkt 4 mówi o darowiźnie towarów. Zatem wyłączeniu spod ustawy o podatku od towarów i usług podlegają wszystkie czynności wymienione w art. 2, jeżeli ich przedmiotem jest przedsiębiorstwo. Tym samym darowizna przedsiębiorstwa nie podlega ustawie o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym.

W art. 19 ust. 1 i 2 ww. ustawy dano podatnikom prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku określonych w fakturach stwierdzających nabycie towarów i usług, a w przypadku importu - suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego. Prawo obniżenia podatku należnego o naliczony zostało ograniczone art. 19 ust. 1, zgodnie z którym podatnik może zmniejszyć podatek należny o kwotę podatku naliczonego, związanego ze sprzedażą opodatkowaną. Z ww. przepisu wynika zatem, iż podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, jeżeli zakup ten był związany ze sprzedażą opodatkowaną. W przepisach określających zasady opodatkowania podatkiem od towarów i usług nie istnieje zapis zobowiązujący podatników do korygowania rozliczonego wcześniej podatku naliczonego w sytuacji, gdy zakupione przez niego środki służące dotychczasowemu właścicielowi w prowadzeniu sprzedaży opodatkowanej, dopiero w wyniku późniejszych okoliczności zostaną przez niego darowane z całym przedsiębiorstwem. Zauważyć jednak należy, iż nabyte towary i usługi muszą być związane z prowadzoną sprzedażą opodatkowaną. Późniejsze okoliczności (darowizna przedsiębiorstwa) powodujące, iż zakupy te stały się niezwiązanymi z czynnością niepodlegającą opodatkowaniu, w tym przypadku nie będą skutkować koniecznością skorygowania wcześniej rozliczonego podatku naliczonego. Zaznaczyć jednak należy, iż jeśli podatnik dokonał zakupów towarów i usług nie na potrzeby prowadzonej przez siebie działalności opodatkowanej, wówczas należało już w momencie ich zakupu potraktować je jako niezwiązane z działalnością opodatkowaną. Wówczas nie przysługuje prawo do odliczenia zawartego w nich podatku naliczonego, a jeśli takiego odliczenia dokonano należy dokonać korekty tego rozliczenia.

Natomiast stosownie do treści art. 6a ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnicy będący osobami fizycznymi, którzy zaprzestali wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, a byli obowiązani na podstawie odrębnych przepisów do zawiadomienia właściwego organu o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej są obowiązani do sporządzenia spisu z natury towarów na dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, zwanego "spisem z natury". Podatnik jest obowiązany sporządzić spis z natury w ciągu 30 dni od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz zawiadomić o dokonanym spisie z natury, ustalonej wartości towarów i kwocie podatku należnego urząd skarbowy w terminie 14 dni od dnia zakończenia sporządzania tego spisu. Wymieniony przepis dotyczący sporządzenia spisu z natury będzie miał zastosowanie w przypadku, gdy podatnik (osoba fizyczna) w dniu zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu posiada towary, które nie zostały odsprzedane. Spisem natury objąć należy środki trwałe, jak i również towary handlowe, w stosunku do których podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.

W przypadku darowizny przedsiębiorstwa nie nastąpi więc obowiązek opodatkowania towarów które po nabyciu nie zostały odprzedane.

Ad. 2.

Zgodnie z art. 22 ust. 8 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (odpisy amortyzacyjne) dokonywane wyłącznie zgodnie z art. 22a-22o, z uwzględnieniem art. 23 ww. ustawy.

W przypadku środków trwałych (oraz wartości niematerialnych i prawnych) wchodzących w skład przedsiębiorstwa (w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego - zgodnie z art. 5a pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) nabytego w drodze darowizny, powołana wyżej ustawa przewiduje szczególny tryb ustalania ich wartości początkowej:

Artykuł 22g ust. 15 ww. ustawy stanowi, iż w razie nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze spadku lub darowizny łączną wartość początkową nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych stanowi suma ich wartości rynkowej, nie wyższa jednak od różnicy pomiędzy wartością tego przedsiębiorstwa albo jego zorganizowaną częścią a wartością składników mienia, niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi, określoną dla celów podatku od spadków i darowizn (zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89 ze zm.), wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju z dnia powstania obowiązku podatkowego).

Przy ustalaniu wartości początkowej poszczególnych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych należy mieć jednak na uwadze art. 19 powołanej wyżej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu, wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia (art. 22g ust. 16 cyt. wyżej ustawy).

Reasumując, w przypadku nabycia przedsiębiorstwa w drodze darowizny wartość początkową poszczególnych środków trwałych (wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa) wyznacza wartość rynkowa tych składników z dnia dokonania darowizny ustalona zgodnie z zasadami określonymi w art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tym że dla celów amortyzacji poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (zaliczanej do kosztów uzyskania przychodów - art. 22 ust. 8 w związku z art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a) powołanej wyżej ustawy) łączna wartość początkowa ww. składników (będąca sumą ich wartości rynkowych) nie może być wyższa od różnicy pomiędzy wartością tego przedsiębiorstwa a wartością składników mienia niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi.

Podatnik, ustalając - na dzień dokonania darowizny - wartość rynkową ww. składników majątku, może skorzystać z opinii biegłego, o ile określona przez biegłego wartość rynkowa ustalona zostanie według powołanych wyżej zasad.

Ponadto Dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie informuje, że kwestie związane z likwidacją działalności gospodarczej uregulowane zostały w art. 24 ust. 3 ww. ustawy. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku likwidacji działalności gospodarczej podatnicy zobowiązani są zawiadomić o tym fakcie naczelnika urzędu skarbowego. Za datę likwidacji działalności gospodarczej uważa się datę określoną w zawiadomieniu. W tym wypadku, dochód ustala się przy zastosowaniu do wartości ustalonej według cen zakupu pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością, niebędących środkami trwałymi takiego wskaźnika procentowego, jaki wynika z udziału dochodu w przychodach w okresie ostatnich trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła likwidacja działalności, a jeżeli w tym okresie dochód nie wystąpił - w roku podatkowym poprzedzającym rok, w którym nastąpiła likwidacja. Sposób przeprowadzenia remanentu likwidacyjnego dla podatników prowadzących księgi rachunkowe, reguluje art. 26 ust. 4 ustawy z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 121, poz. 591 ze zm.).

Jeżeli zatem działalność gospodarczą prowadzi pani wyłącznie w formie ww. przedsiębiorstwa (i nie prowadzi tej działalności w innych formach), zaś przedsiębiorstwo to w całości, wraz ze składnikami majątku wymienionymi w powołanym wyżej art. 24 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zostanie przekazane synowi "w drodze darowizny" przed zlikwidowaniem przez panią działalności gospodarczej, wówczas nie wystąpi obowiązek w zakresie opodatkowania remanentu likwidacyjnego zryczałtowanym podatkiem dochodowym wg 10-procentowej stawki, o którym mowa w art. 44 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.