IPTPB3/4511-145/15-4/MS - PIT w zakresie skutków podatkowych otrzymania świadczenia pieniężnego w związku ze szkodą osobową

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 20 sierpnia 2015 r. (data wpływu 25 sierpnia 2015 r.), uzupełnionym pismem z dnia 22 września 2015 r. (data wpływu 25 września 2015 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania świadczenia pieniężnego w związku ze szkodą osobową - jest prawidłowe.

W dniu 25 sierpnia 2015 r. do Izby Skarbowej w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej wpłynął wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania świadczenia pieniężnego w związku ze szkodą osobową.

Pismem z dnia 31 sierpnia 2015 r., nr IBPB-2-1/4511-400/15/KrB, Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając na podstawie art. 170 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.), przesłał powyższy wniosek celem załatwienia według właściwości, Dyrektorowi Izby Skarbowej w Łodzi.

Pismo wraz z wnioskiem wpłynęło do tutejszego Organu w dniu 3 września 2015 r.

Z uwagi na braki wniosku, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów, na podstawie art. 169 § 1 w związku z art. 14h ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.), pismem z dnia 14 września 2015 r., nr IPTPB3/4511-145/15-2/MS (doręczonym w dniu 18 września 2015 r.), wezwał Wnioskodawcę do jego uzupełnienia, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia.

W odpowiedzi na ww. wezwanie dnia 25 września 2015 r. wpłynęło uzupełnienie wniosku (nadane w dniu 24 września 2015 r.).

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

Syn Wnioskodawcy zginął w katastrofie lotniczej samolotu. Samolot posiadał obowiązkowe ubezpieczenie statków powietrznych od odpowiedzialności cywilnej. Z polisy ubezpieczeniowej wynika, że w przypadku śmierci pasażera członkom najbliższej rodziny przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie do określonego kwotowo limitu. Wnioskodawca zamierza wystąpić do ubezpieczyciela o likwidację szkody osobowej z polisy OC ubezpieczyciela w związku ze śmiercią swojego syna (tak jak z OC sprawcy wypadku komunikacyjnego). W wyniku likwidacji szkody osobowej Wnioskodawca zamierza uzyskać zadośćuczynienie za ból i cierpienie w określonej kwocie pieniężnej. Wnioskodawca chciałby uzyskać korzystne dla siebie zadośćuczynienie w drodze negocjacji z ubezpieczycielem zakończonych umową ugody pozasądowej, na mocy której Wnioskodawca uzyska określoną wysokość zadośćuczynienia, w zamian za co zrezygnuje z dochodzenia dalszych roszczeń na drodze postępowania sądowego. W umowie ugody zostanie wskazany numer obowiązkowej polisy OC, którą musi mieć każdy samolot przewożący pasażerów.

W piśmie z dnia 22 września 2015 r., stanowiącym uzupełnienie wniosku, Wnioskodawca wskazał, że podmiotem który będzie drugą stroną umowy ugody pozasądowej, od którego Wnioskodawca zamierza uzyskać zadośćuczynienie jest X, tj. firma ubezpieczeniowa, która ubezpieczała Szkołę S. na podstawie umowy udokumentowanej polisą nr Y wystawioną dnia 0 0 2000 r. Szkoła S. użytkowała samolot, w którym zginął syn Wnioskodawcy, co wiązało się z obowiązkiem zawarcia przez Szkołę S. umowy ubezpieczenia między innymi w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej operatorów statków powietrznych. Takiej ochrony udzieliła właśnie firma X, która będzie likwidowała szkodę i dokonywała wypłaty kwot i która będzie stroną umowy ugody. Podstawę prawną, na podstawie której Wnioskodawca uzyska zadośćuczynienie za ból i cierpienie w określonej kwocie pieniężnej, w przypadku śmierci na skutek katastrofy lotniczej pasażera - członka najbliższej rodziny - stanowi art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego (§ 4 Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę).

W zakresie charakteru prawnego polisy ubezpieczeniowej Wnioskodawca przytoczył poniższe przepisy. Na terenie UE obowiązują ujednolicone przepisy dotyczące ubezpieczeń w zakresie odpowiedzialności cywilnej użytkownika statku powietrznego. Z chwilą przystąpienia RP do Unii w Polsce aktem prawnym stanowiącym podstawę do zawierania umów ubezpieczeń "lotniczych" w zakresie OC stało się rozporządzenie (WE) nr 785/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wymogów w zakresie ubezpieczenia w odniesieniu do przewoźników lotniczych i operatorów statków powietrznych.

Minister Transportu z dniem 29 grudnia 2006 r. wydał przepis de regulujący ww. Rozporządzenie w zakresie minimalnych sum gwarancyjnych w odniesieniu ryzyka odpowiedzialności użytkownika statku powietrznego wobec osób przebywających na pokładzie statku powietrznego innych niż członkowie załogi (rozporządzenie zmieniono rozporządzeniem Ministra Transportu z dnia 7 grudnia 2006 r. w zakresie wysokości kwot minimalnego ubezpieczenia).

Na dzień dzisiejszy każdy użytkownik statku powietrznego musi posiadać ochronę ubezpieczeniową od odpowiedzialności cywilnej użytkownika statku powietrznego uwarunkowaną MTOW oraz odpowiedzialności cywilnej wobec pasażera.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy Wnioskodawca, który uzyska świadczenie (zadośćuczynienie) z tytułu śmierci syna - szkoda osobowa - z polisy obowiązkowego ubezpieczenia OC ubezpieczyciela samolotu w drodze ugody pozasądowej zawartej z tym ubezpieczycielem ma możliwość skorzystania ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zdaniem Wnioskodawcy, wypłacone świadczenie z tytułu śmierci syna - szkoda osobowa - z polisy obowiązkowego OC ubezpieczyciela samolotu, w którym zginął syn Wnioskodawcy, w drodze ugody pozasądowej skorzysta ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, i nie będzie podlegało obowiązkowi zapłaty podatku dochodowego. Zdaniem Wnioskodawcy w przypadku uzyskania przez Niego świadczenia z tytułu szkody osobowej z obowiązkowego ubezpieczenia OC samolotu, w którym zginął syn Wnioskodawcy bez znaczenia pozostaje fakt, czy do wypłaty świadczenia dochodzi w wyniku zawarcia ugody pozasądowej, prawomocnego wyroku sądowego czy też kulancji. Zdaniem Wnioskodawcy zwolnieniem przedmiotowym określonym w art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zostały objęte kwoty wypłat z ubezpieczeń osobowych, bez względu na sposób ich kalkulacji oraz okoliczności, które legły u podstaw ich wypłaty.

Stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie w wydawanych przez Organy podatkowe interpretacjach indywidualnych min.: w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 8 czerwca 2009 r., nr IBPBII/1/415-270/09/MK. Analogiczne stanowisko prezentowane jest w interpretacjach wydanych przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 1 czerwca 2010 r., nr IPPB2/415-196/10-4/MK1, oraz z dnia 1 września 2010 r., nr IPPB2/415-549/10-/2/AK oraz z dnia 4 lipca 2011 r., nr IPPB2/415-445/11-2/AK.

Wnioskodawca, wskazuje, że ww. interpretacje indywidualne wydane zostały w indywidualnych sprawach i tylko w tamtych sprawach są wiążące. Zostały on jednakże przywołane z uwagi na zawarte w nich wskazówki interpretacyjne, jako - zdaniem Wnioskodawcy - użyteczne i aktualne również w niniejszej sprawie.

Ponadto Wnioskodawca wskazał, że przez umowę ubezpieczenia zawartą ze Szkołą S., która była użytkownikiem/operatorem samolotu ubezpieczyciel - firma X zobowiązała się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązał się zapłacić składkę (art. 805 k.c.). Ubezpieczenia gospodarcze dzielą się na ubezpieczenia majątkowe oraz osobowe. Kryterium podziału wskazanych ubezpieczeń jest zakres przedmiotowy ochrony ubezpieczeniowej. W ubezpieczeniach majątkowych może nim być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu (art. 821 k.c.). Tak więc, w ubezpieczeniach majątkowych przedmiotem ochrony jest mienie lub odpowiedzialność cywilna. Natomiast w ubezpieczeniach osobowych przedmiotem ochrony są w szczególności dobra osobiste człowieka, czyli życie i zdrowie (art. 829 k.c.). W razie zaistnienia zdarzenia skutkującego powstaniem wypadku ubezpieczeniowego, ubezpieczyciel ma obowiązek spełnić świadczenie polegające w szczególności na zapłacie: przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę; przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia.

Dodatkowo Wnioskodawca dodał, że Jego zdaniem, wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych (jak stanowi art. 21 ust. 1 pkt 4). Zatem w ocenie Wnioskodawcy, otrzymana w przyszłości przez Niego kwota pieniężna (zadośćuczynienie) wypłacona w ramach ubezpieczeń obowiązkowych (w tym obowiązkowego ubezpieczenia OC za śmierć pasażera w związku z katastrofą ubezpieczonego statku powietrznego) niezależnie od tego czy zostały przyznane na podstawie decyzji ubezpieczyciela, ugody pozasądowej lub sądowej, będzie zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów. W świetle powyższego przychód powstaje zatem w każdym przypadku, w którym podatnik uzyskuje realną korzyść.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawierają specyfikację źródeł przychodów, na podstawie których następuje przypisanie konkretnego przychodu do źródła przychodu. Przypisanie do konkretnego źródła przychodów jest istotne, ponieważ w zależności od ustalenia źródła przychodów, dla tego przychodu powstają dalsze skutki podatkowe prowadzące do obliczenia uzyskanego dochodu lub poniesionej straty w danym okresie rozliczeniowym.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie "w szczególności" dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i do tej kategorii zaliczyć można również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Natomiast na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy zwalnia się od podatku kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych za wyjątkiem:

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że syn Wnioskodawcy zginął w katastrofie lotniczej samolotu. Wnioskodawca zamierza wystąpić do ubezpieczyciela o likwidację szkody osobowej z polisy OC ubezpieczyciela w związku ze śmiercią swojego syna (tak jak z OC sprawcy wypadku komunikacyjnego). W wyniku likwidacji szkody osobowej Wnioskodawca zamierza uzyskać zadośćuczynienie za ból i cierpienie w określonej kwocie pieniężnej. Wnioskodawca chciałby uzyskać korzystne dla siebie zadośćuczynienie w drodze negocjacji z ubezpieczycielem zakończonych umową ugody pozasądowej, na mocy której Wnioskodawca uzyska określoną wysokość zadośćuczynienia w zamian za co zrezygnuje z dochodzenia dalszych roszczeń na drodze postępowania sądowego. Jednocześnie Wnioskodawca wskazał, że podstawę prawną, na podstawie której Wnioskodawca uzyska zadośćuczynienie za ból i cierpienie w określonej kwocie pieniężnej, w przypadku śmierci na skutek katastrofy lotniczej pasażera - członka najbliższej rodziny - stanowi art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego.

Podkreślenia wymaga, że zadośćuczynienie, analogicznie jak odszkodowanie, jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia "zadośćuczynienia" za doznaną krzywdę (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji pojęcie odszkodowania odnosi się również do zadośćuczynienia, będącego formą wynagrodzenia szkody.

Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 950, z późn. zm.), zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie lub świadczenie na podstawie uznania roszczenia uprawnionego z umowy ubezpieczenia w wyniku ustaleń dokonanych w postępowaniu, o którym mowa w art. 16, zawartej z nim ugody lub prawomocnego orzeczenia sądu.

Zgodnie z przepisem art. 446 § 4 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, z późn. zm.) sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zadośćuczynienie - wedle stanowiska doktryny - to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej. Natomiast przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego, o którym mowa w przytoczonym przepisie, ma na celu zrekompensować krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby.

Z treści art. 805 § 1 i § 2 ustawy - Kodeksu cywilnego wynika, że przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:

Stosownie do art. 829 § 1 ustawy - Kodeks cywilny, ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć:

Zgodnie z art. 822 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej jest rodzajem ubezpieczenia majątkowego, o którym mowa w art. 822 ustawy - Kodeks cywilny. Świadczenie należne od ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia OC ma wyrównywać uszczerbek majątkowy powstały już w wyniku wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę osobie trzeciej.

Mając na uwadze powołane przepisy oraz przedstawiony opis zdarzenia przyszłego należy stwierdzić, że wypłacone Wnioskodawcy świadczenie (zadośćuczynienie) z tytułu śmierci syna z polisy OC ubezpieczyciela samolotu, w drodze ugody pozasądowej korzystać będzie ze zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tym samym, Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do wykazania dochodu z tytułu otrzymanego świadczenia w zeznaniu rocznym o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) za rok podatkowy, w którym świadczenie to otrzyma.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Tryb., ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.