IPTPB2/436-36/12-2/KK - Określenie skutków podatkowych w ujęciu ustawy o podatku od spadków i darowizn zawarcia umowy darowizny nieruchomości na pokrycie roszczeń z tytułu zachowku.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 19 marca 2012 r. (data wpływu 20 marca 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych umowy przeniesienia własności nieruchomości na pokrycie zachowku jest:

* w części dotyczącej zwolnienia z opodatkowania zachowku - prawidłowe,

* w części dotyczącej obowiązku zgłoszenia nabycia udziału w nieruchomości - nieprawidłowe.

W dniu 20 marca 2012 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych umowy przeniesienia własności nieruchomości na pokrycie zachowku.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawczyni wraz ze swoimi braćmi G. i D. należą do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłym w dniu 22 lutego 2011 r. ojcu. Ojciec pozostawił testament na podstawie, którego cały spadek nabył siostrzeniec A. W skład spadku wchodzą: grunty rolne, częściowo zabudowane siedliskiem i grunty leśne.

Na podstawie art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego, Wnioskodawczyni wraz z braćmi wystąpiła do spadkobiercy testamentowego - A. o zapłatę właściwej sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku. A. zaproponował, iż tytułem zaspokojenia roszczenia spadkobierców ustawowych o pokrycie zachowku, przeniesie na nich (na współwłasność w częściach równych) część nabytych w drodze spadku gruntów zabudowanych siedliskiem. Wartość tej części gruntów będzie odpowiadała wartości należnej spadkobiercom ustawowym kwoty pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku. Umowa o przeniesienie własności nieruchomości zostanie sporządzona w formie aktu notarialnego, w którym zapisane zostanie, iż przeniesienie własności następuje tytułem zaspokojenia roszczenia o spłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Czy od umowy przenoszącej własność nieruchomości tytułem zaspokojenia kwoty pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku Wnioskodawczyni zobowiązana będzie uiścić podatek od spadków i darowizn tytułem nabycia darowizny, czy tytułem nabycia zachowku.

Jeżeli Wnioskodawczyni będzie zobowiązana uiścić podatek od spadków i darowizn tytułem nabycia zachowku, to czy będzie korzystała ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - o ile spełni wskazane w nim warunki.

Zdaniem Wnioskodawczyni, w opisanym stanie faktycznym będzie Ona zobowiązana do zapłaty podatku od spadków i darowizn tytułem zachowku. Zaspokojenie przez spadkobiorcę po ojcu roszczenia o zachowek poprzez przeniesienie na Nią i pozostałych spadkobierców ustawowych części nieruchomości nabytej w drodze spadku powoduje, iż czynność prawna przeniesienia własności nieruchomości nie jest darowizną (a więc świadczeniem pod tytułem darmym), a jest świadczeniem mającym za swoją podstawę prawną art. 991 § 2 Kodeku cywilnego, z tym zastrzeżeniem, że zamiast przekazania środków pieniężnych, zobowiązany do świadczenia przekazuje nieruchomość - jest to więc świadczenie zamienne w rozumieniu 453 Kodeksu cywilnego, zmierzające do uwolnienia się z zobowiązania. W takim przypadku, Wnioskodawczyni będzie mogła skorzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - o ile zgłosi właściwemu organowi podatkowemu nabycie własności nieruchomości tytułem zachowku w terminie 6 miesięcy od dnia sporządzenia w formie aktu notarialnego umowy przenoszącej własność nieruchomości. Zachowek zawsze należy się od spadkodawcy (art. 991 Kodeksu cywilnego), czyli w niniejszej sprawie od ojca Wnioskodawczyni. Skoro zwolnienie z art. 4a ust. 1 dotyczy nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych przez m.in. zstępnych, to dotyczy ono w niniejszej sprawie również Wnioskodawczyni, jako zstępnej która nabyła prawo majątkowe - to jest prawo do zachowku po swoim ojcu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za:

* prawidłowe w części dotyczącej zwolnienia z opodatkowania zachowku,

* nieprawidłowe w części dotyczącej obowiązku zgłoszenia nabycia.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.), podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci (art. 1 ust. 2 ww. ustawy).

Stosownie zaś do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Natomiast w myśl art. 6 ust. 1 pkt 2a tej ustawy, przy nabyciu tytułem zachowku powstaje on z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części.

Według art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 9.637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej. W myśl art. 14 ust. 2 ww. ustawy zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawczyni wraz ze swoimi braćmi: G. i D. należą do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłym w dniu 22 lutego 2011 r. ojcu. Zmarły pozostawił testament na podstawie, którego cały spadek nabył siostrzeniec A. W skład spadku wchodzą: gruntu rolne, częściowo zabudowane siedliskiem i grunty leśne.

Na podstawie art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego, Wnioskodawczyni wraz z braćmi wystąpiła do spadkobiercy testamentowego - A. o zapłatę właściwej sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku. A. zaproponował, iż tytułem zaspokojenia roszczenia spadkobierców ustawowych o pokrycie zachowku, przeniesie na nich (na współwłasność w częściach równych) część nabytych w drodze spadku gruntów zabudowanych siedliskiem. Wartość tej części gruntów będzie odpowiadała wartości należnej spadkobiercom ustawowym kwoty pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku. Umowa o przeniesienie własności nieruchomość zostanie sporządzona w formie aktu notarialnego, w którym zapisane zostanie, iż przeniesienie własności następuje tytułem zaspokojenia roszczenia o spłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku.

Zgodnie z przepisami Księgi IV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), osoby uprawnione do zachowku nie nabywają własności rzeczy lub praw majątkowych, wynikających z ww. prawa, z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Moment śmierci spadkodawcy nie oznacza zatem równoczesnego przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych na inne podmioty tytułem zachowku. Przeniesienie takie następuje z chwilą wykonania tego prawa przez spadkobierców na rzecz osób uprawnionych. Nabycie własności rzeczy i praw majątkowych tytułem zachowku następuje z chwilą wykonania tego prawa.

Wskazać należy, że instytucja zachowku ściśle łączy się ze spadkiem i procedurą związaną ze spadkobraniem, nie jest on jednak składnikiem spadku. Stanowi on swoistą ochronę interesów określonej grupy osób najbliższych zmarłemu, do których zgodnie z art. 991 § 1 ustawy - Kodeks cywilny, zalicza się zstępnych, małżonka oraz rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, jeżeli zostali oni pominięci przy dziedziczeniu tzn. nie zostali powołani do dziedziczenia jako spadkobiercy, nie został też na ich rzecz ustanowiony zapis ani polecenie, nie otrzymali także darowizny od spadkodawcy w wysokości równej należnemu im zachowkowi. Roszczenie o zachowek przysługuje więc, jeżeli uprawniony do zachowku nie otrzymał go w żadnej ze wskazanych korzyści majątkowej, co wynika z art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego. Z tego też powodu zachowek jest odrębnym tytułem do opodatkowania, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu.

Analiza przepisów dotyczących zachowku wskazuje zatem, że momentem nabycia rzeczy i praw majątkowych tytułem zachowku jest chwila jego wykonania.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

Stosownie do treści art. 4a ust. 4 cytowanej ustawy, obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

Reasumując, należy stwierdzić, iż w przedstawionym zdarzeniu przyszłym obowiązek podatkowy powstanie, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2a ustawy o podatku od spadków i darowizn, z chwilą zaspokojenia roszczenia, po przekroczeniu kwoty wolnej w I grupie podatkowej, tj. 9.637 zł.

Wnioskodawczyni może skorzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem spełnienia wszystkich wymienionych w tym przepisie warunków. W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w art. 4a ww. ustawy, zachowek będzie podlegał opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. Zatem, stanowisko Wnioskodawczyni jest w tym zakresie prawidłowe.

Z treści art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, wynika, że w sytuacji, gdy nabycie następuje w formie aktu notarialnego, nabywca nie ma obowiązku zgłaszania tego nabycia w właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. W związku z tym, jeśli Wnioskodawczyni nabędzie udział w nieruchomości w formie aktu notarialnego, nie ma obowiązku zgłaszania otrzymania zachowku naczelnikowi urzędu skarbowego. Zatem, stanowisko Wnioskodawczyni dotyczące konieczności zgłoszenia nabycia zachowku jest nieprawidłowe,

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.