IPTPB2/415-149/11-2/AKr - Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych odszkodowania otrzymanego za bezumowne korzystanie z gruntu.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 27 kwietnia 2011 r. (data wpływu 5 maja 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania wypłaconej kwoty odszkodowania wraz z odsetkami - jest nieprawidłowe.

W dniu 5 maja 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kwoty wypłaconej kwoty odszkodowania wraz z odsetkami.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca jest właścicielem działki siedliskowej. Na działce o pow. ok. 37 arów posadowiony jest dom mieszkalny. Przez teren działki w latach 60-tych XX wieku Zakład Energetyczny poprowadził linię energetyczną średniego napięcia oraz posadowił stację transformatorową. Powyższe nastąpiło bez zgody właściciela nieruchomości, nie zostały też zawarte żadne umowy, na podstawie których Zakład Energetyczny mógł prowadzić swoją działalność na nieruchomości Wnioskodawcy. Przez cały okres, od czasu wybudowania do dnia dzisiejszego, linia energetyczna i stacja transformatorowa są eksploatowana przez PGE Dystrybucja. W 2009 r. Zakład Energetyczny wystąpił z wnioskiem do Sądu o stwierdzenie zasiedzenia służebności nieruchomości, jednak postanowieniem z dnia 24 listopada 2009 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek.

Wnioskodawca od ponad dziesięciu lat dochodził od Zakładu Energetycznego wypłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z Jego gruntu, który PGE wykorzystywał do prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Zakładu Energetycznego i Wnioskodawcy nie wiązały żadne umowy, na podstawie których zakład mógłby korzystać z własności Wnioskodawcy, nie była zawarta żadna umowa dzierżawy lub inne o podobnym charakterze, które określałaby warunki korzystania takie jak: okres obowiązywania, wysokość wynagrodzenia, sposób korzystania, itp. Tak więc ani w przeszłości, ani obecnie Wnioskodawcę nie łączą z PGE żadne umowy, na podstawie których osiągałby korzyści majątkowe. Poprowadzenie napowietrznej linii energetycznej ograniczyło prawo własności Wnioskodawcy, tzn. bez zgody PGE Wnioskodawca nie może swobodnie planować ani dokonywać żadnych inwestycji. Jeżeli już Wnioskodawca rozpoczyna jakąś inwestycję, PGE narzuca warunki, na jakich ta inwestycja może być realizowana lub może wydać zakaz realizacji zamierzonej inwestycji, gdy będzie stała w kolizji z istniejącą linią energetyczną. Przez wiele lat poprzedzających wydanie nakazu sądowego do zapłaty odszkodowania, Wnioskodawca bezskutecznie wzywał PGE do jego zapłaty.

Z racji tej, że Zakład Energetyczny odmawiał wypłaty odszkodowania, Wnioskodawca wniósł pozew do sądu o jego zasądzenie w wysokości 100.000,00 zł, za dziesięcioletni okres korzystania z gruntu Wnioskodawcy. Sąd Rejonowy w 2010 r. wydał nakaz zapłaty, którym nakazał PGE wypłacenie na rzecz Wnioskodawcy odszkodowania w wysokości 100.000,00 zł, powiększonego o odsetki za zwłokę i koszty postępowania sądowego. Odszkodowanie Wnioskodawca otrzymał w wyniku czynności komornika, dokonanych we wrześniu 2010 r. W 2011 r. PGE przesłał Wnioskodawcy informację o osiągniętych przychodach z innych źródeł PIT-8C, w której: w poz. 34 wpisał zasądzone odszkodowanie jako "wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu", w poz. 35 wykazał kwotę przychodu w wysokości 103.276,71 zł, na co składa się kwota odszkodowania i odsetki za zwłokę. W ocenie Wnioskodawcy sporządzenie przez PGE informacji PIT-8C i określenie wypłaconej kwoty odszkodowania jako wynagrodzenie jest bezpodstawne, bowiem wiąże się z zapłatą podatku dochodowego od osób fizycznych. Wnioskodawca z takim stanem rzeczy nie zgadza się i uważa, że z tytułu otrzymanego odszkodowania nie nalicza się podatku.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy otrzymane odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu jest zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2010. Nr. 51, poz. 307, z późn. zm.).

Zdaniem Wnioskodawcy, zasądzona przez Sąd Rejonowy nakazem zapłaty z dnia 14 lipca 2010 r. kwota 103.276,71 zł, na którą składa się suma odszkodowania w wysokości 100.000,00 zł i odsetki za zwłokę, jest odszkodowaniem za bezumowne wykorzystywanie cudzej własności. PGE prowadzi tam bowiem działalność gospodarczą, z której czerpie korzyści.

Wnioskodawca ponownie podkreśla, iż z PGE nie łączyła Go i nie łączy w dalszym ciągu żadna umowa, na podstawie której PGE wykorzystuje grunt, natomiast znajdujące się tam budowle ograniczają prawo własności. Wnioskodawca zauważa także, iż wybudowanie linii energetycznej spowodowało obniżenie wartości przedmiotowego gruntu.

Ponadto, powołując się na treść art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, Wnioskodawca wskazuje, że wolne od podatku dochodowego są: inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

W ocenie Wnioskodawcy, w przytoczonej wyżej sprawie nie zachodzi żaden z przywołanych wyżej przypadków wykluczających zwolnienie otrzymanego odszkodowania z opodatkowania podatkiem dochodowym, a mianowicie: nie jest to odszkodowanie otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, gdyż Wnioskodawca nie prowadzi działalności. Odszkodowanie nie wiąże się również z korzyściami, jakie Wnioskodawca mógłbym osiągnąć, gdyby szkody nie było, gdyż zostało ono zasądzone w związku z ograniczeniem prawa własności i wykonywaniem przez PGE czynności związanych z utrzymaniem w sprawności dokonanych przez siebie naniesień technicznych, co wymaga okresowego wejścia na przedmiotową nieruchomość z użyciem sprzętu. Taki stan rzeczy nie pozwala Wnioskodawcy na swobodne dysponowanie własnością (np. wybudowanie budynku).

W związku z powyższym Wnioskodawca uważa, że otrzymane odszkodowanie podlega zwolnieniu z opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 Nr 51, poz. 307 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści powołanego przepisu wynika zatem, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.

Na podstawie art. 11 ust. 1 cyt. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Otrzymane odszkodowania stanowią więc, co do zasady, przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednakże, zgodnie z wolą ustawodawcy wyrażoną w art. 21 powołanej ustawy, część odszkodowań korzysta ze zwolnienia od podatku. Podkreślić jednak należy, iż korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji. Wszelkie zwolnienia podatkowe są bowiem odstępstwem od zasady powszechności opodatkowania, a przepisy dotyczące zwolnień powinny być interpretowane ściśle, zgodnie przede wszystkim z ich wykładnią językową. Wykluczone jest w tym przypadku zastosowanie wykładni rozszerzającej jak i zawężającej.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Natomiast w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Jak wynika z powyższego, zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 objęte są tylko odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Oznacza to, że zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań. Zwolnione są także inne odszkodowania niż te, których wysokość lub zasady ustalania wynikają z przepisów, ale tylko otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkami wskazanymi w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a)-b).

Z przedstawionego przez Wnioskodawcę stanu faktycznego wynika, że przez teren działki należącej do Wnioskodawcy Zakład Energetyczny poprowadził linię energetyczną średniego napięcia oraz posadowił stację transformatorową. Ani w momencie realizacji inwestycji, ani też w późniejszym okresie nie zostały zawarte żadne umowy z właścicielem gruntu. Linia energetyczna i stacja transformatorowa są eksploatowane przez PGE od czasu wybudowania do dnia dzisiejszego. Z uwagi na fakt, że poprowadzenie przez działkę należącą do Wnioskodawcy napowietrznej linii energetycznej ograniczyło Jego prawo własności, od ponad dziesięciu lat dochodził od właściciela linii wypłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z jego gruntu. Przez wiele lat poprzedzających wydanie nakazu sądowego do zapłaty odszkodowania, Wnioskodawca bezskutecznie wzywał PGE do jego zapłaty. Ponieważ Zakład Energetyczny konsekwentnie odmawiał wypłaty odszkodowania, Wnioskodawca wniósł pozew do Sądu o zasądzenie na Jego rzecz kwoty 100.000,00 zł, za dziesięcioletni okres korzystania z gruntu Wnioskodawcy. W 2010 r. Sąd Rejonowy wydał nakaz zapłaty, którym nakazał PGE wypłacenie na rzecz Wnioskodawcy, tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy, kwoty 100.000,00 zł, powiększonej o odsetki za zwłokę i koszty postępowania sądowego. Odszkodowanie Wnioskodawca otrzymał w wyniku czynności komornika we wrześniu 2010 r.

Zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 224 § 2 ww. ustawy, od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Z bezumownym korzystaniem z rzeczy mamy do czynienia gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w sferę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków. Naprawieniu uszczerbków spowodowanych pozbawieniem właściciela możliwości korzystania z rzeczy służą uregulowane w art. 224-225 ustawy - Kodeks cywilny - tzw. roszczenia uzupełniające. Treścią tych roszczeń jest żądanie wynagrodzenia za korzystnie z rzeczy oraz zwrot pożytków lub ich równowartości. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel uzyskałby, gdyby rzecz wynajął. Utratą korzyści jest w szczególności szkoda polegająca na nie uzyskaniu pożytków cywilnych, które rzecz przynosi.

Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Ponadto zauważyć należy, że postępowanie upominawcze - obok postępowania zwykłego oraz postępowania nakazowego - jest jednym ze sposobów dochodzenia zapłaty roszczeń pieniężnych na drodze cywilnego postępowania sądowego. Zostało ono uregulowane w przepisach art. 4971-505 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)

Dla wydania przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym konieczne jest spełnienie określonych warunków. Sąd wydaje mianowicie nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, a w innych sprawach, jeżeli przepis szczególny tak stanowi (art. 498 k.p.c.).

Zgodnie z art. 499 k.p.c., nakaz taki nie może być jednak wydany, jeżeli według treści pozwu:

Odnosząc do powyższych uregulowań prawnych przedstawiony w sprawie stan faktyczny stwierdzić należy, iż otrzymane od PGE świadczenie zostało na rzecz Wnioskodawcy zasądzone nie na mocy wyroku sądowego czy też ugody sądowej, lecz w formie wezwania do zapłaty w postępowaniu upominawczym. Zasądzona kwota za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest roszczeniem rozliczeniowym. Obejmuje ono wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania.

Dla objęcia zwolnieniem od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymanego odszkodowania nie jest wystarczające, aby w przepisach prawa określone były same tylko przesłanki powodujące powstanie roszczenia o odszkodowanie. Przepisy Kodeksu cywilnego nie określają bowiem wprost wysokości ani zasad ustalania otrzymanego odszkodowania.

Z uwagi na powyższe brak jest podstaw, aby wypłaconą Wnioskodawcy kwotę uznać za odszkodowanie które na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych korzysta ze zwolnienia od opodatkowania tym podatkiem.

Stosownie do art. 20 ust. 1 wyżej powołanej ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie "w szczególności" dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

W myśl art. 42a ww. ustawy, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują wypłat należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, 52 i 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

Reasumując, stwierdzić należy, iż kwota otrzymanego odszkodowania wraz z odsetkami stanowi przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, gdyż nie są spełnione warunki zwolnienia od opodatkowania zawarte w omówionych uprzednio przepisach. Oznacza to, iż wypłacona na rzecz Wnioskodawcy kwota odszkodowania wraz z odsetkami za zwłokę - jako przychód z innych źródeł - podlega opodatkowaniu wg skali podatkowej i powinna zostać wykazana w składanym za 2010 r. zeznaniu podatkowym.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, ul. Piotrkowska 135, 90-434 Łódź, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.