IPPP3/443-1292/11-2/MK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana przedstawione we wniosku z dnia 21 września 2011 r. (data wpływu 26 września 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu - jest nieprawidłowe.

W dniu 21 września 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca wraz z żoną są współwłaścicielami nieruchomości gruntowej przez którą przebiega rurociąg ciepłowniczy. Z tytułu bezumownego korzystania ze służebności przesyłu przez S. Wnioskodawca wraz z żoną otrzymał odszkodowanie (wynagrodzenie) od S. z tego tytułu. Kwota odszkodowania składa się z dwóch składników, tj. za bezumowne korzystanie ze służebności przez ostatnich 10 lat do czasu zawarcia umowy o ustanowieniu służebności przesyłu i wynagrodzenia za służebność "na przyszłość" - oba wynagrodzenia zostały wypłacone jednorazowo i wpłacone na rachunek bankowy żony Wnioskodawcy. Zapłata przez S. całości odszkodowania (wynagrodzenia)wynik z zawartej przez strony przed sądem ugody i po sporządzeniu w obecności notariusza umowy o ustanowieniu służebności przesyłu do której podpisania obligowała strony ugoda sądowa. Obie otrzymane kwoty (z tytułu ustanowienia służebności i z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości) określone zostały w ugodzie sądowej i akcie notarialnym jako wynagrodzenie, jednakże zdaniem Wnioskodawczyni oba te "wynagrodzenia" (nie jest to nieruchomość rolna) mają charakter odszkodowawczy. Bezsprzecznie taki charakter ma "wynagrodzenie" z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Konsekwentnie w pytaniu interpretacyjnym oba terminy "wynagrodzenie" i "odszkodowanie" były używane zamiennie. Zgodnie z powszechnie obowiązującymi zasadami o skutkach podatkowych decyduje nie nazwa nadana danemu świadczeniu, ale podstawa na jakiej świadczenie jest wypłacane.

W przypadku gdy nieruchomość nie byłaby zajęta przez S. jej wartość byłaby większa, jak również mogłaby zostać wykorzystywana do innych celów (dodatkowa budowa, podział itp.), w tym znaczeniu podatnik mógłby osiągnąć dodatkowe korzyści, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Grunt z którym związana jest wypłata odszkodowania należy do majątku odrębnego małżonków w nierównych częściach (2/3 przysługuje małżonkom na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, zaś 1/3 należy do majątku odrębnego żony). Pozostając w związku z małżeńskim Wnioskodawca nie ma zawartej umowy o rozdzielności ustawowej i pozostaje w ustroju wspólności ustawowej.

Wnioskodawca jest podatnikiem VAT i prowadzi działalność gospodarczą (Kancelaria Adwokacka), żona nie prowadzi działalności gospodarczej. Nieruchomość z którą związane jest odszkodowanie nie ma związku z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą i jest nieruchomością wykorzystywaną jedynie na cele osobiste. Nie jest to nieruchomość rolna.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy wypłacane wynagrodzenie jest opodatkowane podatkiem VAT (wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości + wynagrodzenie za służebność).

Zdaniem Wnioskodawcy, nieruchomość nie jest związana z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą nie dawała prawa do odliczenia VAT i stanowi majątek osobisty. W takim stanie faktycznym otrzymane odszkodowania (wynagrodzenia) nie wiążą się z powstaniem obowiązku podatkowego w VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z ust. 2 ww. artykułu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 ustawy postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Aby dana usługa podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu niebędące dostawą towarów. Przy czym należy zwrócić uwagę w szczególności na przepis art. 8 ust. 1 pkt 2, który przez świadczenie usług nakazuje rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Zauważyć należy, iż stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, co do zasady, podlega opodatkowaniu wówczas gdy ma charakter odpłatny. Towarami, w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o VAT, rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Podatnikami, w myśl art. 15 ust. 1 ustawy są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ww. ustawy działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W przedmiotowej sprawie pierwszym zagadnieniem wymagającym interpretacji jest ustalenie czy wynagrodzenie otrzymane przez Wnioskodawczynię za bezumowne korzystanie ze służebności przesyłu podlega czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy o VAT.

Przepisy podatkowe w zakresie podatku od towarów i usług nie definiują pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania. Co do zasady obowiązek pokrycia szkody powstaje z uwagi na dokonanie czynności zabronionej (ex delicto) lub w wyniku niewykonania lub nieprawidłowego wykonania postanowień umowy (ex contracto).

Podkreślając, że decydujące znaczenie dla oceny skutków prawnych umów w stosunkach pomiędzy stronami ma ich treść, a nie nazwa, stwierdzić należy, iż w ocenie tut. Organu, w przedmiotowej sprawie otrzymane kwoty pieniężne nie będą posiadały cech odszkodowania za poniesioną szkodę, gdyż nie zaistniały okoliczności, które w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego powodowałyby szkodę i determinowały wypłatę odszkodowania. Należy, zatem ustalić czy otrzymane przez Wnioskodawczynię wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania ze służebności przesyłu spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 i podlega opodatkowaniu.

Instytucja służebności przesyłu uregulowana została w art. 305 ¹ - 305 ⁴ Kodeksu cywilny. W świetle art. 305 ¹ tej ustawy, nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Należy zauważyć, iż zgodnie z art. 49 § 1 k.c., urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 305 ^{2 §} 1 ustawy - Kodeks cywilny). Zgodnie z art. 305 ^{2 §} 2 tej ustawy, jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Służebność przesyłu to rodzaj służebności gruntowej, o czym jednoznacznie przesądza art. 305 ⁴ Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Z kolei pojęcie służebności gruntowej zdefiniowane zostało w art. 285 § 1 ustawy - Kodeks cywilny. Zgodnie z tym przepisem nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika iż Wnioskodawca wraz z żoną są współwłaścicielami nieruchomości gruntowej przez którą przebiega rurociąg ciepłowniczy. Z tytułu bezumownego korzystania ze służebności przesyłu (do roku 2008 podlegającą przepisom o służebności gruntowej) przez S. Wnioskodawca otrzymał wraz z żoną odszkodowanie (wynagrodzenie) od S. z tego tytułu. Kwota odszkodowania (wynagrodzenia) składa się z dwóch składników, tj. za bezumowne korzystanie ze służebności przez ostatnich 10 lat (do czasu ustanowienia służebności przesyłu) i wynagrodzenia za służebność "na przyszłość" - oba wynagrodzenia zostały wpłacone jednorazowo przez S. na konto bankowe żony Wnioskodawcy. Cała kwota zapłacona została przez S. (za bezumowne korzystanie i za służebność) na podstawie zawartej pomiędzy stronami ugody sądowej i po sporządzonej (do czego obligowała strony ugoda sądowa ze względu na przepisy kodeksu cywilnego) w obecności notariusza umowy o ustanowieniu służebności przesyłu za odpłatnością. Obie otrzymane kwoty (z tytułu ustanowienia służebności i z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości) określone zostały w ugodzie sądowej i akcie notarialnym, jako wynagrodzenie. Wnioskodawca jest podatnikiem VAT i prowadzi działalność gospodarczą (Kancelaria Adwokacka), żona nie prowadzi działalności gospodarczej. Nieruchomość z którą związane jest odszkodowanie nie ma związku z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą i jest nieruchomością wykorzystywaną jedynie na cele osobiste. Nie jest to nieruchomość rolna.

Odnosząc, zatem przedstawiony stan prawny do przedstawionego zdarzenia przyszłego należy stwierdzić, iż zarówno wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania ze służebności przesyłu jak i ustanowienie służebności przesyłu stanowi świadczenie z tytułu zobowiązania do tolerowania czynności lub sytuacji. A zatem spełnia przesłanki wynikające z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy we wskazanym zakresie należało uznać za nieprawidłowe.

Jednocześnie tut. Organ informuje, iż niniejsza interpretacja rozstrzyga jedynie w zakresie podatku od towarów i usług. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie wydane odrębne rozstrzygniecie.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Ponadto należy zauważyć, iż zgodnie z brzmieniem art. 14b § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, na pisemny wniosek zainteresowanego i w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną) wydaje Minister właściwy do spraw finansów publicznych. W świetle powyższego nie ma możliwości wydania interpretacji indywidualnej, dla dwóch zainteresowanych osób fizycznych na podstawie jednego wniosku. Zatem niniejsza interpretacja została wydana na wniosek w indywidualnej sprawie Wnioskodawcy.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.