IPPP2/443-945/10-2/IG - Ustalenie obrotu dla celów podatku VAT w przypadku podejmowania przez bank transakcji na instrumentach pochodnych.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 30 listopada 2010 r. (data wpływu 10 grudnia 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie obrotu dla celów VAT w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych podejmowanych przez Bank jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej - jest prawidłowe.

W dniu 10 grudnia 2010 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie obrotu dla celów VAT w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych podejmowanych przez Bank jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

W przedmiotowym wniosku zostały przedstawione następujący stan faktyczny i zdarzenie przyszłe.

Bank świadczy za wynagrodzeniem na rzecz klientów indywidualnych oraz instytucjonalnych szereg usług finansowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 6 ust. 1 Prawa Bankowego (zwanych dalej: "czynnościami bankowymi"). W ramach realizowanych czynności bankowych, Bank zawiera z klientami następujące rodzaje (kategorie) transakcji terminowych (instrumenty pochodne):

* FRA (Forward Rate Agreement),

* IRS (Interest Rate Swap),

* CCIRS (Cross Currency Interest Rate Swap),

* NDF (Non-delivery forward),

* Futures.

Poniżej Bank zamieszcza szczegółowy opis poszczególnych instrumentów pochodnych, będących przedmiotem niniejszego wniosku:

* FRA (Forward Rate Agreement) tj. terminowe transakcje stopy procentowej, w ramach których dwaj partnerzy (Bank - klient) określają wysokość stopy procentowej, która będzie miała zastosowanie do ich wzajemnego przyszłego rozliczenia, a także ustalają kwotę, do której stosowana będzie ta hipotetyczna stopa procentowa. Umowa zawierana jest na określony z góry czas, po upływie, którego strony umowy dokonują rozliczenia różnicy pomiędzy iloczynem uzgodnionej kwoty i stawki procentowej transakcji, a iloczynem uzgodnionej kwoty i właściwej dla danego okresu umownego stopy referencyjnej, (np. Libor). W transakcji FRA nie dochodzi do faktycznego przepływu kapitału w jego nominalnej wysokości, gdyż przedmiotem wypłaty (na rzecz Banku bądź na rzecz klienta) jest jedynie kwota stanowiąca iloczyn uzgodnionej w umowie kwoty oraz stopy procentowej stanowiącej różnicę pomiędzy hipotetyczną stopą ustaloną przez strony w kontrakcie a stopą referencyjną. Dla przykładu, klient zawiera umowę z Bankiem na okres 1 roku ustalając stopę procentową na poziomie X, zaś punktem odniesienia będzie stopa referencyjna Y. Umowa jest zawierana dla kwoty 100 jednostek. Jeśli po zakończeniu roku okaże się, iż stopa X jest wyższa od stopy referencyjnej Y, Bank jest zobowiązany dokonać na rzecz klienta wypłaty kwoty płatności obliczonej od ustalonej kwoty kapitału (tj. od kwoty 100 jednostek) według stopy procentowej (X-Y), za okres, na który zawarta została umowa. W takim przypadku Bank realizuje stratę na transakcji. Jeśli natomiast stopa referencyjna Y przewyższa w danym okresie ustaloną przez strony stopę procentową X, odpowiednio ustaloną kwotę wypłaca klient na rzecz Banku;

* IRS (Interest Rate Swap) tj. SWAP procentowy - umowa pomiędzy Bankiem a klientem na zamianę w przyszłości stopy procentowej od umownej kwoty nominału ze stopy zmiennej na stałą (bądź odwrotnie). W ramach kontraktu, w ustalonych okresach płatności, jedna ze stron zobowiązuje się do dokonywania na rzecz drugiej strony płatności swapowych według określonej z góry stałej stopy procentowej, natomiast druga strona zobowiązuje się do dokonywania płatności swapowych według zmiennej, rynkowej stopy procentowej ustalanej na początku każdego okresu umownego (np. WIBOR 1M). W ramach kontraktu nie dochodzi do rzeczywistej wymiany kapitału, od którego obliczane są strumienie swapowe, a jedynie do wymiany płatności swapowych obliczanych w odniesieniu do określonego przez strony kapitału;

* CCIRS (Cross Currency Interest Rate Swap) tj. SWAP walutowo procentowy - umowa, w ramach, której Bank i klient umawiają się, że będą dokonywać wzajemnie na swoją rzecz płatności swapowych opartych o dwie różne stopy procentowe, przez ustalony okres, z ustaloną częstotliwością i od ustalonych nominałów w dwóch określonych walutach. Inaczej mówiąc strony będą dokonywać zamiany stóp procentowych swoich zobowiązań lub należności w dwóch różnych walutach. Rozliczenie transakcji może nastąpić przez (i) rozliczenie netto płatności swapowych tj. strony dokonują wyłącznie wzajemnych wypłat płatności swapowych lub (ii) rozliczeniem brutto tj. wzajemną wypłatę płatności swapowych oraz dostawę samej waluty, której dotyczy transakcja;

* NDF (Non-delivery forward) tj. umowa miedzy Bankiem a klientem dotycząca zakupu lub sprzedaży określonej ilości walut w ustalonym dniu w przyszłości, po kursie określanym w chwili zawarcia transakcji. Jest to transakcja terminowa o charakterze nierzeczywistym (bez dostawy) tj. w dniu rozliczenia nie następuje wymiana kwot nominalnych. W tym przypadku na moment realizacji dochodzi do rozliczenia różnicy pomiędzy kursem terminowym, ustalonym w dniu zawarcia transakcji terminowej, a kursem bieżącym;

* Futures tj. standaryzowana umowa zawarta między Bankiem a klientem, zobowiązująca jedną ze stron do zakupu, a drugą do sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego, po wyznaczonej cenie, w przyszłości lub dokonania równoważnego rozliczenia finansowego. W przypadku transakcji zawieranych przez Bank rozliczenie transakcji następuje poprzez rozliczenie finansowe tj. jedna ze stron kontraktu (odpowiednio: kupujący, gdy cena instrumentu bazowego na rynku bieżącym jest niższa od ceny wynikającej z kontraktu; sprzedawca, gdy cena ta jest niższa) zobowiązana jest do zapłaty różnicy pomiędzy ceną terminową instrumentu bazowego, a ceną na rynku bieżącym. W ramach transakcji nie dochodzi do kupna/sprzedaży instrumentu bazowego. Transakcje Futures są notowane na giełdzie i rozliczane na koniec każdego dnia.

W przypadku transakcji na rynku instrumentów pochodnych, Bank nie pobiera dodatkowych prowizji i opłat z tytułu zawarcia przedmiotowych transakcji z klientem.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, podejmowanych przez Bank jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, obrotem dla celów VAT jest zysk osiągnięty przez Bank z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych.

Zdaniem Wnioskodawcy w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, podejmowanych przez Bank jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, obrotem dla celów VAT jest zysk osiągnięty przez Bank z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych.

Na wstępie należy podkreślić, iż ustawa o VAT nie zawiera przepisów regulujących w sposób szczególny sposobu ustalania podstawy opodatkowania VAT w przypadku usług finansowych, w tym transakcji na instrumentach pochodnych. Powyższa kwestia nie została również uregulowana na szczeblu wspólnotowym w przepisach Dyrektyw VAT, tj. VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstwa Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (zwanej dalej: "VI Dyrektywą"), zastąpionej z dniem 1 stycznia 2007 r. przez Dyrektywę 2006/112/Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego sytemu podatku od wartości dodanej (zwanej dalej: "Dyrektywą 2006/112/WE").

W konsekwencji, zastosowanie znajdą ogólne przepisy regulujące sposób ustalania podstawy opodatkowania, w tym w szczególności art. 73 Dyrektywy 2006/112/WE oraz będący jego odpowiednikiem art. 29 ust. 1 ustawy o VAT. Istotnych wskazówek interpretacyjnych w tym zakresie dostarcza także orzecznictwo polskich sądów administracyjnych.

Zgodnie z artykułem 73 Dyrektywy 2006/112/WE, w odniesieniu do dostaw towarów i świadczenia usług, podstawa opodatkowania obejmuje wszystko, co stanowi zapłatę (wynagrodzenie, zgodnie z brzmieniem wersji angielskiej tekstu, który w tym zakresie posługuje się słowem "consideration") otrzymaną lub którą dostawca lub usługodawca otrzyma w zamian za dostawę towarów lub świadczenie usług, od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z subwencjami związanymi bezpośrednio z ceną takiej dostawy lub świadczenia.

Odpowiednikiem wskazanego przepisu Dyrektywy 2006/112/WE jest art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należna) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Z zestawienia powyższych przepisów wynika, iż podstawą opodatkowania VAT (obrotem) jest wartość wynagrodzenia (świadczenia - zgodnie z terminologią stosowaną w ustawie o VAT), należnego usługodawcy lub dokonującemu dostawy towarów od nabywcy. W przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, zawieranych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, wynagrodzeniem Banku w odniesieniu do poszczególnych rodzajów instrumentów pochodnych jest wartość otrzymanych przez Bank przepływów finansowych pomniejszona o wartość przepływów finansowych zapłaconych przez Bank na rzecz drugiej strony transakcji, tj. zysk uzyskany przez Bank na działalności w tym zakresie.

W tym kontekście, należy zwrócić szczególną uwagę na odróżnienie wartości wynagrodzenia należnego Bankowi od przedmiotu świadczenia (tj. instrumentu bazowego / aktywa, do którego dostawy zobowiązana jest strona transakcji zgodnie z treścią kontraktu). Powyższe wynika bezpośrednio ze specyfiki transakcji zawieranych na rynku finansowym, w tym transakcji na instrumentach pochodnych, w których przedmiotem świadczenia w znaczeniu cywilnoprawnym jest nierzadko dostawa określonej kwoty pieniężnej wyrażonej w walucie obcej lub krajowej, innego instrumentu bazowego lub też wymiana płatności swapowych.

Przykładem obrazującym istotę stanowiska Banku w kwestii ustalenia wartości podstawy opodatkowania VAT (obrotu) z tytułu wskazanych transakcji pochodnych może być porównanie tej działalności do świadczenia usługi polegającej na udzieleniu kredytu. Podstawą opodatkowania dla celów podatku VAT w przypadku udzielenia kredytu będzie kwota odsetek należnych kredytodawcy, a nie całkowita wartość środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji. Zdaniem Banku, analogicznie realizowany przez Bank obrót VAT na transakcjach terminowych (instrumentach pochodnych), jako stały element prowadzonej działalności, powinien być rozpatrywany w kategorii generowanego przez Bank zysku, tj. zysku zrealizowanego na tego rodzaju transakcjach.

W przypadku transakcji IRS, CCIRS dochodzi do wymiany płatności swapowych, które kalkulowane są jako procent wartości kapitału, tj. z jednej strony Bank otrzymuje należną płatność swapową oraz jednocześnie dokonuje płatności swapowej należnej drugiej stronie transakcji. Świadczenie należne od nabywcy (posługując się terminologią przepisów o podatku VAT), czyli wynagrodzenie Banku (zysk) stanowiące obrót VAT z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych, w tym wypadku stanowić będzie nadwyżka przepływów na rzecz Banku nad przepływami na rzecz drugiej strony transakcji. W przypadku, gdy przepływy drugiej strony transakcji byłyby wyższe, Bank nie otrzyma wynagrodzenia (nie zrealizuje zysku, lecz poniesie stratę). W takiej sytuacji wartość straty nie będzie uwzględniona dla celów rozliczeń VAT.

W przypadku transakcji typu FRA, NDF i Futures, które, co do zasady, charakteryzują się jednokierunkowym przepływem płatności (od klienta do Banku albo od Banku do klienta) zyskiem Banku (świadczeniem należnym od nabywcy - posługując się terminologią przepisów o podatku VAT), stanowiącym obrót VAT, będzie kwota otrzymanej przez Bank płatności od drugiej strony transakcji. W przypadku sytuacji odwrotnej tj. gdy to Bank dokonuje płatności na rzecz drugiej strony kontraktu, Bank nie realizuje wynagrodzenia z tytułu takiej transakcji tj. ponosi stratę. Kwota straty nie będzie uwzględniona dla celów VAT.

Podsumowując, wynagrodzeniem Banku (świadczeniem należnym od nabywcy - posługując się terminologią przepisów o podatku VAT) z tytułu realizacji wskazanych transakcji jest zysk zrealizowany na wskazanych instrumentach pochodnych. Zysk ten stanowi odzwierciedlenie zarobku, który realizuje Bank w związku z zawieraniem tego typu transakcji. Zdaniem Wnioskodawcy, zarobek ten ("consideration") stanowi jednocześnie kwotę należną w rozumieniu Ustawy o VAT, z tytułu odpłatnego świadczenia przez Bank usług pośrednictwa finansowego, a zatem powinien być uwzględniany przez Bank jako obrót dla celów VAT.

Bank podkreśla, iż prezentowane przez niego stanowisko znajduje potwierdzenie również w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych. W tym zakresie należy w szczególności zwrócić uwagę na prawomocne orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (zwanego dalej: "WSA") z dnia 21 listopada 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 1471/06), dotyczącego określenia podstawy opodatkowania VAT m.in. w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych.

W wyroku tym WSA stanął na stanowisku, iż:

" (...)Skoro podstawą opodatkowania jest całość świadczenia, to nie może być uznany za to świadczenie przedmiot poszczególnych usług (np. pożyczane pieniądze albo wymieniane waluty obce), lecz jedynie ta wartość dodana, która towarzyszy świadczonej usłudze. Kwota udzielonego, a następnie zwróconego kredytu, pożyczki, kwota wymienianej waluty, wartość akcji lub innych papierów wartościowych oraz wartość poszczególnych pochodnych instrumentów finansowych (podkreślenie Banku), nie jest żadnym świadczeniem, które Bank otrzymuje z tytułu usług. Zwrot kredytu nie jest świadczeniem na rzecz Banku, nie jest nim też wartość środków podlegających wymianie w ramach transakcji swapu walutowego albo walutowo - procentowego. To, co stanowi rzeczywiste, realne, nowe świadczenie Banku, to zysk, marża, jaką Bank odnosi (podkreślenie Banku). Dlatego zasadnie wskazano w skardze, że podstawą opodatkowania powinien być ten ekwiwalent, czyli wynagrodzenie za obracanie pieniądzem w różnej formie <...>".

Powyżej prezentowane stanowisko zostało zaprezentowane w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 28 września 2010 r. (sygn. IPPP1-443-735/10-2/MP), zgodnie z którą obrotem na instrumentach pochodnych jest kwota wynagrodzenia, która w zależności od rodzaju kontraktu przyjmuje postać:

* kwoty należnej dla Banku kalkulowanej jako różnica cen ustalonego w umowie dobra na moment wykonania transakcji NDF;

* wyniku, rozumianego jako różnica pomiędzy dodatnimi i ujemnymi strumieniami przepływów finansowych w odniesieniu do poszczególnych typów instrumentów pochodnych (IRS i CCIRS) dla każdego kontraktu oddzielnie.

Mając na uwadze powyższe, BGŻ wnosi o potwierdzenie prawidłowości stanowiska wskazanego w niniejszym wniosku, informując jednocześnie, iż zgodnie ze stanem wiedzy posiadanym przez osoby upoważnione do jego reprezentacji, w sprawie opisanej w niniejszym wniosku nie toczy się postępowanie podatkowe lub kontrola podatkowa albo postępowanie przed sądem administracyjnym.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego - stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku ul. 1 Maja 10 09-402 Płock.