IPPP1-443-907/11-3/PR - Możliwość opodatkowania podatkiem od towarów i usług odszkodowania dochodzonego od podmiotu korzystającego z utworu bez licencji.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Stowarzyszenia, przedstawione we wniosku z dnia 6 czerwca 2011 r. (data wpływu 8 czerwca 2011 r.) uzupełnionym poprzez wniesienie brakującej opłaty w dniu 1 września 2011 r. w odpowiedzi na wezwanie z dnia 23 sierpnia 2011 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania dochodzonego od podmiotu korzystającego z utworu bez stosownej licencji w trybie art. 79 ust. 1 pkt 3 i pkt 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (pytanie nr 1) oraz kwot wyegzekwowanych na drodze sądowej (lub przedsądowej) wynagrodzenia należnego z tytułu użytkowania praw autorskich lub pokrewnych w trybie art. 70 ust. 21 tejże ustawy (pytanie nr 2) - jest prawidłowe.

W dniu 8 czerwca 2011 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania dochodzonego od podmiotu korzystającego z utworu bez stosownej licencji w trybie art. 79 ust. 1 pkt 3 i pkt 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz kwot wyegzekwowanych na drodze sądowej (lub przedsądowej) wynagrodzenia należnego z tytułu użytkowania praw autorskich lub pokrewnych w trybie art. 70 ust. 21 tejże ustawy.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Stowarzyszenie jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (z późn. zm.), która prowadzi działalność na podstawie tej ustawy, zezwolenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 1 lutego 1995 r., zmienionego w dniu 23 października 1998 r. oraz w dniu 28 lutego 2003 r., ustawy - Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 r. (z późn. zm.), własnego Statutu oraz Uchwał władz Stowarzyszenia.

Z., zgodnie z ww. zezwoleniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zbiorowo zarządza prawami autorskimi do utworów słownych, muzycznych, słowno-muzycznych, choreograficznych, pantomimicznych oraz utworów słownych, muzycznych, słowno-muzycznych i choreograficznych w utworze audiowizualnym, na wskazanych w przedmiotowym zezwoleniu polach eksploatacji.

Zbiorowy zarząd Z. realizuje na rzecz autorów i ich następców prawnych na podstawie umów o powierniczym przeniesieniu praw, a także jako ustawowy reprezentant uprawnionych autorsko, którzy swych praw Z. nie powierzyli.

Przeniesienie powiernicze praw nie może być utożsamiane z przeniesieniem prawa, gdyż polega jedynie na możności występowania powiernika na zewnątrz, wobec użytkowników, we własnym imieniu jako zarządzającego prawami w ramach stosunków wewnętrznych powiernictwo jest wykonywaniem czynności na rzecz powierzającego w odniesieniu do jego praw. Z. nie działa jak właściciel praw, ale w ramach pośrednictwa zarządczego działa na rzecz reprezentowanych przez siebie twórców w ich interesie i na ich rachunek.

Czerpiąc natomiast tytuł do zarządzania prawami z mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - art. 21, art. 211 i art. 70 - Z. działa jako ustawowy reprezentant autorów. W pozostałym zakresie, wobec autorsko-uprawnionych, których nie reprezentuje na wyżej wskazanych zasadach, Z. działa jako negotiorum gestor (w cudzym imieniu, bez pełnomocnictwa, ale w interesie reprezentowanych).

Zbiorowy zarząd wykonywany jest przez Z. w odniesieniu do wszystkich kategorii praw określonych w zezwoleniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na rzecz uprawnionych, niezależnie od tego, czy powierzyli oni swe prawa w zarząd na podstawie umów i obejmuje w szczególności udzielanie licencji na korzystanie z utworów i pobieranie wynagrodzeń autorskich z tego tytułu (art. 17, art. 21 i art. 211 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), bądź też jedynie inkasowanie wynagrodzeń autorskich w przypadkach, gdy twórcy służy niezrzekalne ustawowe prawo do wynagrodzenia (art. 17 i art. 70 ust. 1 i ust. 3 ww. ustawy).

W związku z nowelizacją ustawy o VAT oraz nowym brzmieniem art. 8 ust. 2a, obowiązującym od 1 kwietnia 2011 r., Z. zarejestrował się jako podatnik VAT czynny. W nowym stanie prawnym Z. obowiązany jest, działając w imieniu własnym na rzecz autorsko-uprawnionych przyjąć, że bierze udział w świadczeniu usług w taki sposób, że sam je od autorsko-uprawnionych otrzymał i wyświadczył te usługi na rzecz użytkowników praw należących do twórców. Jest to konstrukcja prawno-podatkowa stworzona na potrzeby objęcia podatkiem VAT sfery działalności wykonywanej przez Stowarzyszenie wyłącznie na rzecz autorsko-uprawnionych, zakładająca swoistą fikcję prawno-podatkową, w której Z. nabywa od autorsko-uprawnionych ich prawa i "odsprzedaje" je użytkownikom.

Stowarzyszenie - działając od 1 kwietnia 2011 r. jako podatnik podatku VAT - zasadniczo udziela licencji na korzystanie z utworów pozostających w jego zarządzie. Proces udzielenia licencji odbywa się zazwyczaj w taki sposób, iż podmiot zainteresowany wykorzystaniem utworu (jego fragmentu) występuje ze stosownym wnioskiem do właściwej komórki organizacyjnej Z. o udzielenie licencji, po czym licencja taka (na uzgodnionych warunkach) zostaje udzielona.

Bywają jednak sytuacje wykorzystania utworu chronionego bez stosownej licencji. Wówczas, zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, uprawniony może wystąpić wobec naruszyciela jego prawa z roszczeniem o naprawienie wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Dodatkowo uprawnionemu służy roszczenie o wydanie uzyskanych korzyści (art. 79 ust. 1 pkt 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). W praktyce Z., realizując uprawnienia odszkodowawcze na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3, dochodzi najczęściej odszkodowania w wysokości odpowiadającej jednokrotności stosownego wynagrodzenia.

Naruszenie natomiast ustawowego obowiązku zapłaty wynagrodzenia autorskiego na podstawie art. 70 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych skutkuje wyłącznie roszczeniem Z. -u o jego zapłatę, przy czym w praktyce sądowej, jako podstawa tych roszczeń kwestionowany jest art. 79 ww. ustawy, gdyż naruszenie prawa do wynagrodzenia nie traktuje się jako naruszenia bezwzględnego autorskich praw majątkowych.

W obydwu tych przypadkach, dochodząc odszkodowania na podstawie art. 17 i z art. 79 ust. 1 prawa autorskiego, bądź wynagrodzenia należnego z mocy art. 17 i art. 70 prawa autorskiego - Z. najczęściej nie dysponuje szczegółowymi danymi umożliwiającymi precyzyjne ustalenie wysokości roszczeń (podmiot naruszający autorskie prawa majątkowe lub prawo do wynagrodzenia autorskiego odmawia bowiem także przedstawienia dokumentacji, niezbędnej do wyliczenia należności autorskich).

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Ad. 1

Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...). Według art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (...). Czynności te podlegają opodatkowaniu VAT niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa, zaś w art. 6 pkt 2 ustawy o VAT stwierdzono, że ustawy tej nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Uzasadniając ten przepis w pierwszej kolejności podnosi się, że nieopodatkowanie zachowań niepożądanych, sprzecznych z prawem ma zapobiegać stworzeniu choćby pozorów ich legalizacji. Za takie czynności tradycyjnie uznaje się prostytucję, stręczycielstwo, paserstwo, szantaż, handel narkotykami. W treści Dyrektywy 2006/112/WE brak jest zapisu, który by tak bezwzględnie wyłączał z opodatkowania czynności uznawanych za nielegalne, a orzecznictwo ETS wprost obejmuje opodatkowaniem czynności nielegalne w każdej sytuacji, w której brak takiego opodatkowania powodowałby naruszenie zasady neutralności podatku VAT poprzez zakłócenie konkurencyjności. Ilustracją tego podejścia są następujące orzeczenia:

Z tej linii orzeczniczej wynika zatem, że wyłączone z opodatkowania VAT-em są jedynie czynności nielegalne niewpływające na konkurencyjność w legalnym sektorze obrotu takimi samymi towarami lub usługami. Jeżeli jednak istnieje legalny rynek obrotu danymi towarami lub usługami, nielegalny nimi obrót, którym ma wpływ z uwagi na konkurencyjność, na rynek legalny, nie może pozostawać poza obrotem komercyjnym i nie podlegać opodatkowaniu VAT.

Stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych podmiot, którego prawa naruszono może żądać naprawienia wyrządzonej szkody: a) na zasadach ogólnych, b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, a na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy wydania uzyskanych korzyści. Realizacja roszczeń przyznanych w cytowanym przepisie ma rekompensować poniesione straty z tytułu nielegalnego używania utworu chronionego i nie jest wynikiem dobrowolnego tolerowania przez uprawnionego czynów niedozwolonych w zakresie naruszania służących mu praw. Realizacja tych roszczeń nie legalizuje też naruszeń prawa. Zasada neutralności podatkowej nie oznacza obowiązku uznania, że korzystanie bez licencji z chronionego utworu stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Czynność taka od samego początku jest czynnością nieopartą na tytule prawnym, niezależną od autorsko - uprawnionego (lub jego przedstawiciela), niepożądaną i bezumowną. Trudno zatem mówić o istnieniu legalnego obrotu w zakresie bez-licencyjnego korzystania z utworów chronionych. Kwoty uzyskiwane przez uprawnionego od podmiotu korzystającego z utworu bez licencji nie mogą być traktowane jako wynagrodzenie za świadczenie usług, gdyż pełnią rolę odszkodowawczą i sankcyjną. Uprawnionemu służy z mocy art. 79 ust. 1 pkt 3) i pkt 4) wyłącznie prawo wystąpienia z żądaniem naprawienia szkody oraz wydania uzyskanych korzyści. Oba z tych żądań nie są żadną z czynności wymienionych w art. 5 ustawy o VAT, wobec czego nie mogą podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Ad. 2.

W przypadku wynagrodzenia należnego współtwórcom utworu audiowizualnego lub artystom wykonawcom z mocy art. 70 ust. 2 (1) prawa autorskiego, wypłacanego - na podstawie ust. 3 tegoż przepisu - za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi - powstaje sytuacja, w której ze względu na wprowadzony do ustawy o VAT art. 8 ust. 2a, należy uznać, że Z. biorąc udział w wykonaniu usługi na rzecz użytkowników utworu audiowizualnego przez krąg podmiotów uprawnionych do otrzymania wynagrodzenia, sam nabywa od współtwórców utworu audiowizualnego i artystów wykonawców świadczenie, które następnie wyświadcza użytkownikom. Konstrukcja przyjęta na potrzeby tegoż przepisu powoduje bowiem, że Z. jest traktowany jako podmiot, który najpierw nabył usługę a następnie wyświadczył ją użytkownikom. Oznacza to, że Z. ma obowiązek wystawić użytkownikowi utworu audiowizualnego fakturę VAT dokumentującą otrzymanie od niego wynagrodzenia, które podlega opodatkowaniu według stawki podstawowej 23%. W sytuacji, gdy użytkownik utworu audiowizualnego nie informuje Z. o fakcie korzystania z utworu, na polach określonych w art. 70 ust. 2 (1) ustawy o prawie autorskim i nie reguluje należnego z tego tytułu wynagrodzenia powstaje roszczenie o jego wypłatę. Przy czym roszczenie to nie ma charakteru odszkodowawczego bowiem nie dochodzi w omawianej sytuacji do naruszenia bezwzględnego prawa majątkowego (nie znajdują tu zastosowania uregulowania z art. 79 ustawy o prawie autorskim). Współtwórcy utworu audiowizualnego i artyści wykonawcy uprawnieni są wyłącznie do wypłaty wynagrodzenia. Treścią zgłaszanego w tego rodzaju przypadkach żądania jest zatem wypłata wynagrodzenia a nie rekompensata poniesionej szkody. Podkreślić potrzeba, że użytkownik utworu audiowizualnego korzystając zeń na polach eksploatacyjnych wymienionych w art. 70 ust. 2 (1) ustawy o prawie autorskim nie płacąc przy tym wynagrodzenia jego współtwórcom i artystom wykonawcom nie działa bez podstawy prawnej bowiem taką podstawę stanowi w tym zakresie uregulowanie ustawowe.

Artykuł 5 ust. 1 ustawy o VAT przewiduje, że opodatkowaniu tym podatkiem podlega między innymi odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. W przedmiotowej sytuacji nie znajduje przy tym zastosowania przepis art. 6 pkt 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym przepisów ustawy nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. W tym stanie rzeczy koniecznym jest wniosek, iż wypłata wynagrodzenia na podstawie art. 17 i 70 ust. 2 (1) ustawy o prawie autorskim dokonana zarówno w wyniku prowadzonych działań windykacyjnych na etapie przedsądowym jak i w wyniku działań sądowych (oraz egzekucyjnych) podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem VAT. Za taką kwalifikacją przemawia także konieczność realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od wartości dodanej w aspekcie zapewnienia warunków niezakłóconej konkurencyjności podmiotom występującym w obrocie.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy, w tym również: przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej; zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji oraz świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

W myśl art. 8 ust. 2a ustawy, obowiązującego od dnia 1 kwietnia 2011 r., w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi.

Stosownie do art. 30 ust. 3 ustawy o podatku do towarów i usług (obowiązującego od dnia od dnia 1 grudnia 2008 r.), w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu świadczenia usług, pomniejszona o kwotę podatku.

Stosownie do art. 6 pkt 2 ustawy, przepisów tej ustawy nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 j.t.), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Stosownie do art. 70 ust. 1 ustawy, domniemywa się, że producent utworu audiowizualnego nabywa na mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy o wykorzystanie już istniejącego utworu wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości. Korzystający z utworu audiowizualnego wypłaca wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 21, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (art. 70 ust. 3).

W myśl art. 79 ust. 1 pkt 3 ppkt a) i b) ww. ustawy uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy może także dochodzić wydania uzyskanych korzyści.

Z przedmiotowego stanu faktycznego wynika, iż Stowarzyszenie jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prowadzi działalność na podstawie tej ustawy oraz zezwolenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Stowarzyszenie realizuje zbiorowy zarząd na rzecz autorów i ich następców prawnych na podstawie umów o powierniczym przeniesieniu praw, a także jako ustawowy reprezentant uprawnionych autorsko, którzy swych praw jemu nie powierzyli. Czerpiąc natomiast tytuł do zarządzania prawami z mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - art. 21, art. 211 i art. 70 - Z. działa jako ustawowy reprezentant autorów. Stowarzyszenie działając jako podatnik VAT zasadniczo udziela licencji na korzystanie z utworów pozostających w jego zarządzie. Proces udzielenia licencji odbywa się zazwyczaj w taki sposób, iż podmiot zainteresowany wykorzystaniem utworu (jego fragmentu) występuje ze stosownym wnioskiem do właściwej komórki organizacyjnej Z. o udzielenie licencji, po czym licencja taka (na uzgodnionych warunkach) zostaje udzielona.

Bywają jednak sytuacje wykorzystania utworu chronionego bez stosownej licencji. Wówczas, zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, uprawniony może wystąpić wobec naruszyciela jego prawa z roszczeniem o naprawienie wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Dodatkowo uprawnionemu służy roszczenie o wydanie uzyskanych korzyści (art. 79 ust. 1 pkt 4 ustawy o paipp). W praktyce Z., realizując uprawnienia odszkodowawcze na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3, dochodzi najczęściej odszkodowania w wysokości odpowiadającej jednokrotności stosownego wynagrodzenia. Naruszenie natomiast ustawowego obowiązku zapłaty wynagrodzenia autorskiego na podstawie art. 70 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych skutkuje wyłącznie roszczeniem Z. o jego zapłatę.

Wątpliwości Wnioskodawcy sprowadzają się do kwestii opodatkowania dochodzonych roszczeń o jakich mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3) i pkt 4) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych od podmiotu korzystającego z chronionego utworu bez licencji (pytanie nr 1) oraz opodatkowania kwot wyegzekwowanego na drodze sądowej albo przedsądowej (np. na mocy ugody pozasądowej) wynagrodzenia o jakim mowa w art. 17 i 70 prawa autorskiego.

Na samym wstępie należy odnieść się do przywołanej przez Wnioskodawcę w uzasadnieniu regulacji art. 6 pkt 2 ustawy, wyłączającej poza obszar obowiązywania ustawy czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Otóż zgodzić się należy ze Stowarzyszeniem, iż niniejsza norma prawna nie ma zastosowania w przedmiotowej sprawie. Powołany przepis wyklucza opodatkowanie wszelkiego rodzaju czynności zabronionych, dotyczy to przede wszystkim czynów będących jednocześnie zabronionymi i karanymi (tj. przestępstw i wykroczeń). Powyższy przepis nie odnosi się jednak do opodatkowania czynności wykonanych bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo cywilne, które nie są jednak nielegalne z samego założenia. Należy zauważyć, że celem tego przepisu jest nieopodatkowywanie zachowań niepożądanych, sprzecznych z prawem, by nie stwarzać pozorów ich legalizacji. Za dostawę w świetle podatku od towarów i usług mogą być uznane towary - których sprzedaż z punktu widzenia prawa cywilnego uznana byłaby za nielegalną - jeśli istnieje rynek takich samych lub podobnych legalnych towarów. Regulacja tego przepisu ma więc zastosowanie w stosunku do czynności, które z założenia nie mogą być przedmiotem dostawy, tj. np. kradzież, stręczycielstwo, handel narkotykami czy organami ludzkimi.

Mając na uwadze zasadę neutralności oraz konieczności eliminowania zakłóceń konkurencji na gruncie opodatkowania nie można czynić różnicowania pomiędzy czynnościami legalnymi a czynnościami nielegalnymi z wyjątkiem tych, w przypadku których nie jest możliwa jakakolwiek konkurencja pomiędzy sektorem legalnym a nielegalnym oraz z wyjątkiem czynności mających za przedmiot takie towary, które nie mogą być w ogóle wprowadzone na rynek do obrotu publicznego (np. narkotyki). Tylko zatem takie czynności, które nie mogą być w ogóle dokonywane w całej Wspólnocie nie powinny być przedmiotem opodatkowania. Także odnosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy, bezprawne korzystanie z utworów lub jego fragmentów bez zawartej umowy licencyjnej ze Stowarzyszeniem, nie jest czynnością która byłaby wyłączona z opodatkowania podatkiem VAT, bowiem co do zasady sama czynność wykorzystywania utworów jest legalna, jedynie brak umowy z właścicielem praw autorskich, tudzież reprezentującą go organizacją zbiorowego zarządzania sprawia, że czynność ta jest wykonywana bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo cywilne. Powyższy pogląd znajduje także aprobatę w przytoczonych przez Stowarzyszenie orzeczeniach TSUE w sprawie C-283/95 pomiędzy Karlheiz Fischer i Finanzamt Danaueschingen oraz C-3/97 przeciwko John Charles i Edward Thomas.

Kolejno, rozstrzygając wątpliwości nakreślone przez Wnioskodawcę w przedmiotowym wniosku należy za punkt wyjścia dla oceny przedstawionego stanu faktycznego przyjąć kryteria uznania danych czynności za świadczenie usług, które podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. I tak, opodatkowaniu podatkiem VAT podlega m.in. odpłatne świadczenie usług, które wystąpi w sytuacji, gdy pomiędzy świadczącym usługę, a odbiorcą zaistnieje stosunek zobowiązaniowy - w zamian za wykonaną usługę usługobiorca winien zapłacić usługodawcy wynagrodzenie. Oznacza to, że z danego zobowiązania, na podstawie którego wykonywana jest usługa i przekazywane jest wynagrodzenie wynikają bezpośrednie korzyści zarówno dla świadczącego usługę jak i dla odbiorcy usługi.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Zauważyć jednak należy, iż usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zatem aby uznać dane świadczenie za odpłatne świadczenie, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Konfrontując powyższe ze stanem faktycznym przedstawionym we wniosku należy zauważyć, iż Wnioskodawca rozróżnia dwie sytuacje, gdzie odmiennie traktuje sytuacje, do których odnosi się pytanie nr 1 postawione we wniosku, gdzie Stowarzyszenie realizując swoje cele statutowe oraz funkcje ochrony praw jako organizacja zbiorowego zarządzania tymi prawami autorskimi, dochodzi wypłaty roszczeń od użytkowników, którzy korzystają z chronionego utworu bez licencji, a oraz sytuacje, do których odnosi się pytanie nr 2, gdzie w odróżnieniu od wcześniejszych, treścią zgłaszanego żądania jest jedynie wypłata należnego wynagrodzenia od podmiotu korzystającego z utworu. Wnioskodawca zaznacza także, że obie drogi dochodzenia świadczeń pieniężnych, opierają się na innych przepisach uregulowanych w prawie autorskim.

Kluczowe znaczenie do rozstrzygnięcia sprawy ma analiza przywołanego na wstępie art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Zatem mając powyższe na uwadze, w kontekście uregulowań ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na podstawie których dochodzone jest roszczenie (art. 79 ust. 1 pkt 3 i pkt 4 ustawy), odpowiadając na pytanie nr 1, należy zauważyć, iż w istocie realizacja przedmiotowych roszczeń ma charakter sankcyjny i ma na celu zrekompensować poniesione straty z tytułu nielegalnego używania utworu chronionego. Nie ma podstaw do uznania otrzymanego świadczenia pieniężnego, dochodzonego na mocy ustawy, za wynagrodzenie otrzymane w zamian za świadczenie jakichkolwiek usług, bowiem korzystanie przez użytkownika z praw autorskich nie jest wykonywane w ramach umowy zobowiązaniowej, zawartej z ich właścicielem, także za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania. Innymi słowy, użytkownik eksploatuje określone utwory bezprawnie, nieposiadając oparcia na jakimkolwiek tytule prawnym. Odszkodowawczego charakteru przedmiotowego świadczenia nie zmienia także fakt, iż maksymalna wysokość roszczeń jak przewidziana jest ustawą o paipp, określona jest poprzez dwu lub trzykrotność wynagrodzenia należnego uprawnionemu do chronionych praw autorskich. W niniejszych okolicznościach nie możemy także powiedzieć, iż związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności ma charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Można byłoby mówić o spełnieniu tej przesłanki, gdyby do udzielania licencji na wykorzystywanie danych praw autorskich przez użytkownika doszło w wyniku ujawnionego, uzewnętrznionego zamiaru, poprzez wyrażenie zgodnego oświadczenia woli obu stron. Natomiast w tej sytuacji, mamy do czynienia z bezumownym korzystaniem z praw autorskich, gdzie dochodzona przez Stowarzyszenie płatność jest jedynie odszkodowaniem przysługującym autorsko uprawnionemu z tytułu naruszenia przysługujących mu praw. Nałożenie sankcji za nielegalne korzystanie z utworów nie jest konsekwencją świadczenia usług.

Reasumując, w odpowiedzi na pytanie nr 1 należy stwierdzić, iż dochodzone przez Stowarzyszenie roszczenia w trybie art. 79 ust. 1 pkt 3 i pkt 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, od podmiotów, którzy bezumownie korzystają z chronionych praw autorskich mają charakter odszkodowania, a nie wynagrodzenia za świadczenie usług, a co za tym idzie nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przechodząc do odpowiedzi na pytanie nr 2, należy zauważyć, że w odróżnieniu od sytuacji przedstawionej w pierwszym stanie faktycznym, podstawę do dochodzenia należności za wykorzystywanie utworu chronionego prawem stanowi przepis art. 70 ustawy o paipp. Powyższe ma istotne znaczenie z punktu widzenia konsekwencji w podatku do towarów i usług, bowiem jak sam Wnioskodawca podkreśla w przestawionym stanie faktycznym, naruszenie ustawowego obowiązku zapłaty wynagrodzenia autorskiego na podstawie ww. regulacji skutkuje wyłącznie roszczeniem Stowarzyszenia o jego zapłatę, a nie o wypłatę odszkodowania. Tym samym należy uznać, iż Stowarzyszenie zobowiązane do ochrony interesów podmiotów powierzających im swoje prawa autorskie i pokrewne w zarząd, dochodzi wypłaty świadczeń pieniężnych, jak samo zaznacza, wchodząc często na drogę sądową, co nie zmienia faktu, iż w istocie, w przypadkach gdy działa na mocy art. 70 ustawy o paipp, domaga się wypłaty wynagrodzenia, które jest należne podmiotom uprawnionym, w tym także współtwórcom oraz artystom wykonawcom, z tytułu wykorzystywania przysługującym im praw autorskich i pokrewnych.

Mając na uwadze przedstawiony przez Wnioskodawcę stan faktyczny sprawy, odpowiadając na pytanie nr 2 należy stwierdzić, iż dochodzone przez Stowarzyszenie na drodze sądowej lub przedsądowej (np. na mocy ugody pozasądowej) kwoty pieniężne, stanowią wynagrodzenie, o którym mowa w art. 17 i 70 ustawy o paipp, należne licencjodawcy z tytułu eksploatowania należących do niego praw (wartości niematerialnych i prawnych), stąd też podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako wynagrodzenie należne za odpłatne świadczenie usług, na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 1 w zw. a art. 8 ust. 2a ustawy o VAT.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w całości należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.