IPPP1-443-238/10-5/AS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 23 lutego 2010 r. (data wpływu 1 marca 2010 r.) uzupełniony pismem z dnia 23 kwietnia 2010 r. (data wpływu 27 kwietnia 2010 r.) w odpowiedzi na wezwanie z dnia 19 kwietnia 2010 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie uznania czy podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu pomocy prawnej z urzędu jest indywidualnie określony radca prawny, czy też Spółka, której wspólnikami są radcy prawni - jest nieprawidłowe.

W dniu 1 marca 2010 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie uznania czy podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu pomocy prawnej z urzędu jest indywidualnie określony radca prawny, czy też Spółka, której wspólnikami są radcy prawni.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65), dalej w skrócie "ustawa o radcach prawnych" Wnioskodawca wykonuje zawód radcy prawnego jako wspólnik (komplementariusz) Spółki Komandytowej (dalej w skrócie "Spółka"). Jako radca prawny bywa sporadycznie, zgodnie z art. 244 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) wyznaczany do prowadzenia spraw sądowych z urzędu.

Sprawy sądowe z urzędu prowadzone są przez Wnioskodawcę tylko i wyłącznie w ramach struktury organizacyjnej Spółki. Nie świadczy natomiast żadnych usług, na podstawie np. umów cywilnoprawnych bądź też w ramach kancelarii radcy prawnego.

Zgodnie z art. 22 (3) ustawy o radcach prawnych, koszty pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ponosi Skarb Państwa na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.

Skarb Państwa, za pośrednictwem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (dalej w skrócie "WSA) zobowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

W celu wypłaty wynagrodzenia, przesłany został Wnioskodawcy przez WSA formularz oświadczenia dla pobrania zaliczki na podatek od osób fizycznych, w związku z art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.), dalej w skrócie "ustawa o podatku dochodowym" Ponadto Wnioskodawca został wezwany do nadesłania faktury VAT wystawionej przez Wnioskodawcę jako osoby fizycznej prowadzącej samodzielną działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, Dz. U. z 2004 r. Nr 54 poz. 535 z późn. zm., (dalej w skrócie "ustawa o VAT").

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Kto powinien wystawić fakturę VAT i opodatkować podatkiem od towarów i usług (dalej w skrócie "podatek VAT") ww. wynagrodzenie za prowadzenie spraw sądowych z urzędu - Wnioskodawca jako osoba fizyczna, czy Spółka.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. W ust. 2 tego artykułu zawarta została definicja działalności gospodarczej. W myśl tego przepisu, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.

Zdaniem Wnioskodawcy jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej nie jest podatnikiem VAT. Zawód radcy prawnego wykonuje jako wspólnik (komplementariusz) spółki komandytowej. To Spółka, jako przedsiębiorca, prowadzi działalność gospodarczą w podanym wyżej rozumieniu i jest podatnikiem podatku VAT z tytułu usług, które wykonują wspólnicy, w tym Wnioskodawca. W opinii Wnioskodawcy to Spółka powinna wystawić faktury VAT za pomoc prawną z urzędu, a nie, Zainteresowany jako radca prawny.

Ponadto, zdaniem Wnioskodawcy, nie można dla potrzeb podatku VAT uznawać, że świadczenia Wnioskodawcy mają charakter działalności gospodarczej, a dla potrzeb podatku dochodowego paradoksalnie, że nie jest to działalność gospodarcza.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 tej ustawy, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa, co wynika z brzmienia art. 8 ust. 1 pkt 3.

Zatem sam fakt wykonywania pewnych czynności z nakazu władzy, np. sądu nie jest kryterium do uznania, że świadczenie nie jest wykonywane w sposób samodzielny.

Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

W świetle ust. 2 ww. artykułu, działalność gospodarcza obejmuje m.in. wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność ta została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.

Jednocześnie, w myśl art. 15 ust. 3 za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

W myśl art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9, uważa się za przychody z działalności wykonywanej osobiście.

W świetle powyższego przychody radców prawnych z tytułu świadczenia z urzędu, na zlecenie sądu, pomocy prawnej, należy kwalifikować do ww. przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

W związku z powyższym oceny zakresu stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług w odniesieniu do czynności wykonywanych na zlecenie sądu przez radców prawnych należy dokonywać w świetle uregulowań zawartych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, pod kątem kryterium decydującym o uznaniu tych osób za podatników podatku od towarów i usług.

W przypadku świadczenia przez radców prawnych pomocy prawnej z urzędu, nie można mówić o łącznym spełnieniu warunków, o których jest mowa w art. 15 ust. 3 ustawy. Radca zachowuje bowiem pełną samodzielność organizacyjną, ponosi ryzyko ekonomiczne oraz pełną odpowiedzialność z tytułu wykonania przedmiotowych czynności. Sąd nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykonywania obrony przez adwokata, nie określa też warunków świadczenia obrony z urzędu. Obrońca z urzędu jest obowiązany świadczyć pomoc prawną w sposób rzetelny, a odpowiedzialność za nierzetelną obronę ponosi wobec reprezentowanego. Sąd odpowiedzialny jest jedynie za wypłatę wynagrodzenia z tego tytułu, czyli zwrotu niezbędnych i celowych kosztów obrony.

Status prawny, zakres kompetencji, a także odpowiedzialność radców prawnych regulują przepisy ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65), zwanej dalej ustawą o radcach prawnych. W myśl art. 6 ust. 1 ww. ustawy zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Stosownie do art. 64 powyższej ustawy, radca prawny podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione, nienależyte wykonanie zawodu radcy prawnego, za czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub zasadami etyki radcy prawnego oraz za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia.

Z powołanych przepisów nie wynika, by czynności radców prawnych były podzielone w zakresie odpowiedzialności na czynności wykonywane z urzędu i na czynności nie wykonywane z urzędu. Zatem radca prawny odpowiada sam za wykonywane przez siebie czynności, niezależnie od tego, kto go zobowiązał do ich podejmowania, a na wypadek ewentualnych roszczeń odszkodowawczych w związku z pełnionymi przez siebie obowiązkami szkoda pokrywana jest z ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Radca prawny świadczący pomoc z urzędu, nie przestaje być podmiotem podlegającym rygorom wykonywanego zawodu.

W związku z powyższym, jeśli odpowiedzialność z tytułu wykonywania czynności ponosi jej bezpośredni wykonawca - w tym przypadku radca prawny - art. 15 ust. 3 pkt 3 nie znajduje zastosowania.

W przedmiotowej sprawie należy odróżnić skutki podatkowe wynikające z faktu uzyskiwania przychodów z działalności wykonywanej osobiście w związku z podjętymi aktami władczymi o ustanowieniu z urzędu pełnomocnika, od faktu uzyskiwania przychodów z tytułu udziału w spółce komandytowej, w związku z zawieranymi przez spółkę umowami, których przedmiotem jest świadczenie pomocy prawnej. Prawidłowe zdefiniowanie przychodów ma znaczenie dla ustalenia właściwych następstw podatkowych na gruncie podatku od towarów i usług.

Zatem pomimo wykonywania zawodu radcy prawnego przez Wnioskodawcę jako wspólnika w spółce, usługi polegające na świadczeniu pomocy prawnej z urzędu, stanowią samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. W konsekwencji czynności powyższe podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na zasadach ogólnych.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy, podatnicy, o których mowa w art. 15, są wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Mając powyższe na uwadze, należy jednoznacznie stwierdzić, że podatnikami podatku od towarów i usług z tytułu świadczonych usług w ramach zastępstwa procesowego z urzędu są radcowie prawni - osoby fizyczne, a nie Spółka, której są wspólnikami. W konsekwencji, stosownie do treści art. 106 ust. 1 radca prawny jako indywidualny podmiot ma obowiązek wystawienia faktury VAT.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w przedmiotowym zakresie należało uznać za nieprawidłowe.

W związku z tym, iż niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie zakresu podatku od towarów i usług, w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych sprawa będzie rozpatrzona w odrębnym postępowaniu.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.