IPPB5/423-547/09-2/IŚ - Data powstania przychodu w przypadku nierzeczywistego rozliczenia transakcji terminowej.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 8 września 2009 r. (data wpływu 14 września 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie określenia daty powstania przychodów i momentu potrącenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu transakcji na pochodnych instrumentach finansowych typu "opcje put", w części dotyczącej możliwości:

W dniu 14 września 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie określenia daty powstania przychodów i momentu potrącenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu transakcji na pochodnych instrumentach finansowych typu "opcje put".

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe.

Spółka - Wnioskodawca prowadzi działalność podstawową w zakresie dostawy energii elektrycznej, dystrybucji energii elektrycznej oraz wykonywania robót budowlano-montażowych. Z tytułu realizacji części kontraktów budowlanych Spółka uzyskuje wynagrodzenie w EURO. W związku z prowadzoną działalnością Spółka stale narażona jest na wahania rynkowe kursu waluty (EURO), w której rozliczana jest sprzedaż.

W celu ukształtowania pożądanego profilu ekspozycji na ryzyko walutowe Spółka zawiera z wyspecjalizowanymi podmiotami (banki, brokerzy zwani dalej: broker) transakcje polegające na zakupie przez Spółkę opcji walutowych z płatnością premii następującą po dacie zawarcia transakcji. Spółka nabywa opcje walutowe sprzedaży (dalej: opcje put) dające Spółce prawo do sprzedaży określonej w opcji kwoty EURO po określonym w opcji kursie realizacji.

Opcja put zabezpiecza Spółkę przed spadkiem kursu EURO.

Rozliczenie zawieranych przez Spółkę transakcji na instrumentach pochodnych ma zarówno charakter rzeczywisty, tj. rozliczenie następuje poprzez dostawę instrumentu bazowego (sprzedaż na rzecz brokera określonej kwoty EURO po ustalonym w opcji kursie) jak i nierzeczywisty, tj. rozliczenie pieniężne instrumentu bez dostawy instrumentu bazowego (wynik na transakcji ustalany jest jako różnica pomiędzy ceną wykonania a ceną referencyjną instrumentu bazowego na dzień realizacji).

Transakcje na instrumentach pochodnych, w każdym przypadku charakteryzują się wspólnymi parametrami transakcyjnymi, przy czym ich nazewnictwo stosowane przez poszczególnych brokerów jest różne:

W sytuacji, gdy Spółka jest nabywcą opcji (wystawiającym jest broker) Spółka dokonuje płatności premii na rzecz brokera.

W związku z faktem, że kurs EURO podlega ciągłym zmianom mogą wystąpić dwie sytuacje:

Z umów zawieranych z brokerami wynika, że w dniu realizacji opcji nabywca składa sprzedającemu oświadczenie o zamiarze realizacji opcji. Zarówno rozliczenie rzeczywiste (dostawa instrumentu bazowego) jak i nierzeczywiste może nastąpić w dniu rozliczenia.

Wydatki związane z zawieranymi przez Spółkę transakcjami dotyczącymi instrumentów pochodnych nie są związane z nabyciem środków trwałych.

Spółka wycenia środki pieniężne w walucie obcej metodą FIFO.

Spółka nabędzie opcje put o następujących parametrach:

W przedstawionym powyżej przykładowym zdarzeniu przyszłym w dniu 31 grudnia 2009 r. Spółka poinformuje brokera o sposobie realizacji opcji lub o rezygnacji z realizacji opcji.

W dniu 31 grudnia 2009 r. rynkowy kurs wyniesie 3,8000.

Mogą wystąpić 3 sytuacje:

Pomimo, że brokerzy używają określenia data realizacji w stosunku do dnia, w którym nabywca opcji powinien jedynie zdecydować czy korzysta ze swoich praw czy też z nich rezygnuje, należy stwierdzić, że faktyczna realizacja następuje w dniu nazywanym dniem rozliczenia. To wówczas następuje dostawa instrumentu bazowego.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Zdaniem Spółki:

Ad. 1)

Przychód podatkowy w przypadku rozliczenia nierzeczywistego powstanie, zgodnie z art. 12 ust. 3e u.p.d.o.p. w dniu otrzymania zapłaty, tj. w dniu 4 stycznia 2010 r. w kwocie 200.000,00 zł.

W uzasadnieniu Spółka przedstawia, że zgodnie z art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.; dalej: u.p.d.o.p.), ilekroć w ustawie jest mowa o pochodnych instrumentach finansowych, rozumie się przez to prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Stwierdza zatem, że opisane we wniosku opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi.

Stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p., przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 13 i 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.

Natomiast na podstawie art. 12 ust. 3 tej ustawy, za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

W ocenie Spółki, uzyskane przez Spółkę w przypadku nierzeczywistego rozliczenia opcji przychody są przychodami podatkowymi, o których mowa w art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p.

Ustęp 3 art. 12 u.p.d.o.p. nie wskazuje jednak kiedy powstaje należny przychód podatkowy.

Ustawodawca w art. 12 ust. 3a-3e u.p.d.o.p. dokładnie określił datę powstania należnego przychodu.

Zgodnie z art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p. za datę powstania przychodu, o którym mowa w ust. 3, uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

Spółka uważa jednak, że art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p. nie będzie miał zastosowania w opisanej sytuacji. Spółka nie dokonuje bowiem ani wydania rzeczy, ani wykonania usługi, ani zbycia prawa majątkowego, nie wystawia również faktury VAT. Wobec tego Spółka uważa, iż w sytuacji opisanej we wniosku znajdzie zastosowanie art. 12 ust. 3e u.p.d.o.p., zgodnie z którym w przypadku otrzymania przychodu, o którym mowa w ust. 3, do którego nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3d, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.

Na podparcie zaprezentowanego stanowiska Spółka wskazuje, iż znajduje ono potwierdzenie w wyrokach WSA z dnia 4 czerwca 2009 r. (I SA/Wr 327/09, I SA/Wr 328/09).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2009 r. (sygn. I SA/Wr 327/09) stwierdził bowiem:

"W przypadku uzyskiwania przychodów z realizacji pochodnych instrumentów finansowych przez Spółkę nie występuje element wydania towaru (są to transakcje o charakterze nierzeczywistym) ani też zbycia prawa majątkowego (Spółka realizuje uprawnienia wynikające z przysługującego jej prawa majątkowego). Nie występuje również element wykonania usługi w momencie realizacji (wykonania) przez Spółkę praw z instrumentu pochodnego, skoro przychód po stronie Spółki powstaje w wyniku korzystnego ustalenia ceny sprzedaży instrumentu pierwotnego we wcześniej zawartym kontrakcie. W związku z powyższym należy przyjąć, że przychód z realizacji praw pochodnych (dodatni wynik z transakcji) przez Spółkę powstaje w dacie faktycznego otrzymania przez Spółkę płatności z tego tytułu, stosownie do art. 12 ust. 3e u.p.d.o.p.".

Ad. 2)

W przypadku rzeczywistego rozliczenia transakcji przychody z tytułu dodatnich różnic kursowych należy rozpoznawać w dacie faktycznego otrzymania płatności z wykonania transakcji polegającego na dostawie określonej kwoty EURO (4 stycznia 2010 r.).

Spółka argumentuje, iż zgodnie z art. 15a ust. 2 pkt 3 u.p.d.o.p., dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.

Według Spółki, zarówno z brzmienia art. 15a ust. 2 pkt 3, jak i art. 12 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. wynika w sposób niebudzący jakichkolwiek wątpliwości, że dodatnie różnice kursowe powstają w dniu zbycia waluty, tj. w przykładzie przedstawionym we wniosku w dniu 4 stycznia 2010 r.. Przychód podatkowy z tytułu dodatnich różnic kursowych powstanie zatem w dniu 4 stycznia 2010 r.

Dodatkowo - w kwestii pytań nr 1 i nr 2 - Spółka podkreśla, że nielogicznym i niemającym oparcia w przepisach u.p.d.o.p. byłoby różnicowanie momentu powstania przychodu podatkowego w zależności od sposobu wykonania przez Spółkę swoich praw wynikających z nabytej opcji. Przychód ten powinien zawsze powstawać w momencie fizycznego rozliczenia transakcji (otrzymania zapłaty w przypadku rozliczenia nierzeczywistego, wymiany waluty w przypadku rozliczenia rzeczywistego). Jeżeli organ podatkowy stwierdzi (na co nie zezwala, zdaniem Spółki, treść u.p.d.o.p.), że przychód podatkowy w przypadku rozliczenia nierzeczywistego powstanie w dniu 31 grudnia 2009 r., natomiast przychód podatkowy z tytułu dodatnich różnic kursowych powstanie w dniu 4 stycznia 2010 r., zauważyć należy, że nawet podatnik, który nie posiada w dniu 31 grudnia 2009 r. określonej kwoty waluty bazowej, będzie mógł dokonać rozliczenia rzeczywistego - wystarczy, że w dniu 31 grudnia 2009 r. nabędzie od brokera określoną ilość waluty bazowej, tj. 1.000.000,00 EURO płacąc po aktualnym kursie 3,8000 i dokona w dniu 4 stycznia 2010 r. zbycia waluty bazowej w wykonaniu prawa wynikającego z posiadanej opcji. Wierzytelności z tych transakcji mogą ulec umownemu potrąceniu, co będzie de facto oznaczało, że w dniu 4 stycznia 2010 r. na rachunek podatnika wpłynie kwota 200.000,00 zł. Efekt ekonomiczny transakcji będzie zatem identyczny z efektem uzyskanym przy rozliczeniu nierzeczywistym.

Spółka obstaje więc, iż nie można różnicować podatkowo transakcji, których ekonomiczny skutek jest identyczny, zwłaszcza że, jak przedstawia, nie zezwalają na to przepisy u.p.d.o.p.

Ad. 3)

W sytuacji realizacji przez Spółkę praw wynikających z opcji, koszt zapłaconej brokerowi premii w kwocie 10.000 zł należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w dniu rozliczenia, tj. w dniu 4 stycznia 2010 r.. W tym dniu dochodzi do dostawy instrumentu bazowego lub otrzymania zapłaty różnicy pomiędzy kursem realizacji, a kursem bieżącym.

Ad. 4)

W sytuacji rezygnacji przez Spółkę z realizacji praw wynikających z opcji, koszt zapłaconej brokerowi premii w kwocie 10.000 zł należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w dniu realizacji, tj. w dniu 31 grudnia 2009 r.

Uzasadniając swoje stanowisko odnośnie pytań nr 3 i nr 4 Spółka wskazuje, iż zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Zdaniem Spółki, należy zauważyć, że w dniu 31 grudnia 2009 r. (data realizacji) Spółka będzie musiała podjąć decyzję o rezygnacji z realizacji praw wynikających z nabytej opcji lub o sposobie realizacji praw. Jeżeli zatem Spółka zrezygnuje z realizacji praw wynikających z opcji - to rezygnacja ta nastąpi właśnie w dniu 31 grudnia 2009 r.

W przypadku podjęcia w dniu 31 grudnia 2009 r. decyzji o realizacji praw wynikających z nabytej opcji put i sposobie realizacji tych praw, należy stwierdzić, że sama realizacja tych praw nastąpi w dniu 4 stycznia 2010 r.. To w dniu rozliczenia Spółka dostarczy walutę bazową. Przez użyty w art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p. zwrot: "do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów" należy rozumieć dzień faktycznej realizacji praw, a zatem dzień dostawy instrumentu bazowego, określany w nazewnictwie stosowanym przez brokera dniem rozliczenia. W dniu określanym przez brokerów jako dzień realizacji następuje jedynie określenie realizacji lub rezygnacji z realizacji praw wynikających z premii oraz wyliczenie ewentualnej kwoty należnej w przypadku rozliczenia nierzeczywistego. Realizacją praw jest bowiem dostawa instrumentu bazowego, dopóki do dostawy tej nie dojdzie nie można stwierdzić, że nastąpiła realizacja praw wynikających z instrumentu pochodnego.

W ocenie Spółki, prawidłowość powyżej zaprezentowanego poglądu potwierdza pismo z dnia 5 lutego 1998 r. Departamentu Podatków Bezpośrednich i Opłat Ministerstwa Finansów nr PO 4/BA-802-4426/441/97, w którym stwierdzono m.in.:

"W związku z powyższym (...) wydatek na nabycie kontraktu terminowego lub opcji (...) będzie stanowił koszt uzyskania przychodu w momencie realizacji tych praw, tj. sprzedaży (lub kupna) przedmiotu, na który opcja lub transakcja terminowa opiewa, albo w momencie odstąpienia od umowy".

Zgodnie z internetową wersją uniwersalnego słownika języka polskiego wydawnictwa PWN słowo realizacja oznacza:

Zaprezentowana przez Spółkę wykładnia art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p., jak uważa Spółka, zgodna jest z wykładnią językową tego przepisu.

Spółka podnosi ponadto, że nie można konsekwencji podatkowych dla podatnika opierać na nazewnictwie stosowanym przez brokerów. Fakt nazywania przez brokerów dnia - w którym nabywca opcji walutowej musi podjąć decyzje o realizacji opcji lub o rezygnacji z realizacji opcji walutowej - dniem realizacji nie oznacza, że jest to czas realizacji praw, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p. Realizacją praw, w ocenie Spółki, jest bowiem dostawa instrumentu bazowego po określonym w opcji kursie.

Spółka podnosi także, że koszt nabycia opcji put (zapłacona brokerowi premia) jest kosztem innym niż koszt bezpośrednio związany z przychodami. Spółka nabywa opcje put w celu zabezpieczenia się przed niekorzystnymi zmianami kursu EURO.

Zgodnie z art. 15 ust. 4d u.p.d.o.p., koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.

Na podstawie art. 15 ust. 4e u.p.d.o.p. za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 4a i 4f-4h, uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

W przypadku rezygnacji z realizacji opcji put Spółka powinna dokonać księgowania w ciężar kosztów zapłaconej premii w dniu rezygnacji. W przypadku realizacji opcji put Spółka powinna dokonać księgowania w ciężar kosztów zapłaconej premii w dniu rozliczenia.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się w części dotyczącej możliwości:

Definicję pochodnych instrumentów finansowych zawiera art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.; dalej u.p.d.o.p.), zgodnie z którym za pochodne instrumenty finansowe uznaje się prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych albo od stóp procentowych lub indeksów, w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Powszechnie przyjmuje się, że umowa opcji (opcji, które w przepisach prawa podatkowego są kwalifikowane do pochodnych instrumentów finansowych) - to kontrakt, którego przedmiotem jest prawo (opcja) jednej ze stron (nabywcy, posiadacza opcji) do kupna albo sprzedaży pewnego instrumentu bazowego po ustalonej przez strony cenie wykonania w określonym momencie albo do określonego momentu w przyszłości. W zamian za zobowiązanie się drugiej strony (wystawcy opcji) do wykonania świadczenia na każde żądanie nabywcy opcji, ten ostatni płaci wystawcy cenę opcji, zwaną premią.

Premia jest zapłatą za gotowość wystawcy do spełnienia świadczenia w przyszłości, nawet w sytuacji, gdy taka czynność będzie dla niego niekorzystna.

Umowa opcji daje nabywcy dwie możliwości, bądź do skorzystania z przysługującej jemu opcji, a tym samym zakupu określonego w umowie instrumentu bazowego po określonej z góry cenie wykonania, bądź też nieskorzystania z niej. W drugim przypadku opcja (prawo) wygaśnie wraz z momentem zakończenia okresu, na jaki umowa opcji została zawarta. W takiej sytuacji cena wykonania stanie się ceną wygaśnięcia. Nabywca opcji zawierając przedmiotową umowę uzyskuje prawo bądź do kupna określonego instrumentu bazowego, bądź do jego sprzedaży. Odpowiednio wystawca zobowiązuje się w tych kontraktach do sprzedaży instrumentu finansowego albo do jego kupna.

W opcji inkorporowane są wszystkie prawa nabywcy, na rzecz którego wystawca ma obowiązek świadczyć. Dlatego też posiada ona wartość samą w sobie i przyjmuje się, iż może ona być samoistnym przedmiotem obrotu.

W praktyce obrotu instrumentami pochodnymi występują:

Rozliczenie opcji jest efektywne podatkowo. Tym samym w przypadku dodatniego wyniku transakcji należy go potraktować jako przychód podatkowy, a w przypadku ujemnego, jako koszt podatkowy.

W związku z powyższym pojawia szereg kwestii związanych z momentem wystąpienia przychodów i kosztów po stronie nabywcy instrumentów - w rozpatrywanej sprawie Spółki.

Odpowiedź na pyt. 1)

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera przepisu, który przewidywałby szczególny sposób ustalania przychodów z instrumentów pochodnych, co oznacza że są one objęte reżimem ogólnym art. 12 tej ustawy.

Na podstawie art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p., za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Objęte powyższym przepisem przychody muszą być następstwem prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z tym, między przychodem, a działalnością gospodarczą musi istnieć związek skutkujący powstaniem przychodu. Określenie "związane z działalnością gospodarczą" pojmuje się dość szeroko, tym samym uznając, iż przychodami z tego źródła są nie tylko przychody będące bezpośrednim wynikiem tej działalności, ale także przychody z każdej innej działalności z nią związanej, w tym w szczególności z tytułu niektórych operacji finansowych.

Przychodami należnymi, które to określenie nie zostało zdefiniowane w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, są przychody, które w następstwie działalności gospodarczej stały się należnością (wierzytelnością), chociaż faktycznie jeszcze ich nie uzyskano. Oznacza to, że opodatkowanie rozszerzone zostało także na przychody, które zgodnie z ich zaksięgowaniem, powinny wpłynąć do podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, lecz jeszcze to nie nastąpiło, co jest konsekwencją oparcia opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej na tzw. zasadzie memoriałowej.

Zasady rozpoznawania momentu uzyskania przychodów określonych w art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, uregulowane są w art. 12 ust. 3a-3e.

Zgodnie z art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p., za datę powstania przychodu uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

Z kolei, zgodnie z ust. 3c, jeżeli strony ustalają, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku.

W przypadku otrzymania przychodu, o którym mowa w cyt. powyżej ust. 3, do którego nie mają zastosowania regulacje zawarte w ust. 3a i 3c, zgodnie z ust. 3e - za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.

Należy zauważyć, że w momencie nabycia pochodnego instrumentu finansowego, nie dochodzi do rzeczywistego nabycia waluty, jak również nie następuje wydatkowanie środków pieniężnych na jego nabycie. Chociaż z dniem zawarcia umowy strony nabywają prawo majątkowe wynikające z nabytego instrumentu, to do skonkretyzowania tego prawa, w postaci żądania określonego świadczenia od drugiej strony transakcji, dochodzi o dopiero w momencie realizacji transakcji. W tym też momencie uprawniony uzyskuje przychód należny w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

We wniosku Spółka - Wnioskodawca zgłosiła wątpliwości odnośnie ustalenia podatkowego momentu uzyskania przychodu z tytułu realizacji praw majątkowych wynikających z instrumentów pochodnych nierzeczywistych, a więc takich w których nie dochodzi ani do faktycznego otrzymania/wydania waluty obcej ani do wydatkowania/otrzymania środków pieniężnych związanych z jej nabyciem/zbyciem.

W tym przypadku realizacja prawa wynikającego z instrumentu pochodnego, polega na dokonaniu przez Spółkę i brokera rozliczenia wzajemnych zobowiązań i należności i nabyciu na dzień realizacji transakcji, tj. w rozpatrywanym przypadku na dzień 31 grudnia 2010 r. roszczenia o wypłatę środków pieniężnych w wysokości różnicy pomiędzy ceną wykonania (ustaloną w oparciu o kurs realizacji) a ceną referencyjną.

W ocenie organu podatkowego - to właśnie na ten moment Spółka powinna rozpoznać przychód podatkowy jako kwotę należną, niezależnie od okoliczności faktycznego otrzymania płatności, co może nastąpić w terminie późniejszym. Zgodnie z brzmieniem powołanego art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p. przychód powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (w całości lub w części), nie później niż w dniu wystawienia faktury lub uregulowania należności. Realizację nierzeczywistej opcji walutowej można utożsamić ze zbyciem prawa majątkowego, gdyż w dniu, w którym następuje rozliczenie nabywca instrumentu pochodnego, czyli Spółka traci prawo wynikające z nabytego instrumentu.

Za przyjęciem powyższej interpretacji przemawia również treść art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p., zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów (...). Skoro więc koszt podatkowy powstaje w momencie realizacji prawa wynikającego z nabytego pochodnego instrumentu finansowego - to również w tym momencie powstaje przychód podatkowy.

Zatem, gdy strony umów (kontraktów) zabezpieczających kurs waluty - a więc Spółka i broker dokonywać będą rozliczenia finansowego, stanowiącego różnicę między wartością instrumentu bazowego, a jego wartością określoną w umowie (kontrakcie), stosownie do art. 12 ust. 3-3a u.p.d.o.p., przychód należny powstanie w dacie realizacji umowy czy kontraktu (zasada memoriałowa), tj. w dniu realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, wskazanym w umowie (kontrakcie).

Ponieważ przychód podatkowy w odniesieniu do wskazanych we wniosku nierzeczywistych instrumentów pochodnych (tj. walutowych opcji put), powstanie zgodnie z art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p. w dniu realizacji nierzeczywistej opcji, czyli w dniu, w którym następuje określenie ceny rozliczenia i ustalany jest wynik na transakcji (31 grudnia 2009 r.) - za nieprawidłowe należy uznać stanowisko Spółki, iż przychód ten należy rozpoznać w dacie otrzymania zapłaty, tj. według Spółki w dniu rozliczenia 4 stycznia 2010 r. Przepis art. 12 ust. 3e u.p.d.o.p. ma bowiem zastosowanie jedynie w odniesieniu do tych kategorii przychodów, do których nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3d, co jak wyżej wykazano w przedmiotowej sprawie nie ma miejsca.

Odnosząc się jeszcze do powołanych we wniosku wyroków WSA we Wrocławiu należy podkreślić, że te wyroki nie stanowią źródła prawa i co do zasady wiążą strony postępowania w konkretnej, indywidualnej sprawie, nie rozciągając swojego oddziaływania na inne choćby podobne lub zbieżne sprawy. Na mocy art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) źródłami powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Ponadto zauważyć należy, iż wprawdzie wskazane przez Spółkę wyroki prezentują pogląd, który Spółka aprobuje, to jednak w praktyce orzecznictwa sądów występują różne stanowiska w zależności od okoliczności danej sprawy. Obok wskazanych wyroków istnieją również orzeczenia, w których sąd zajmuje stanowisko podobne do zaprezentowanego przez tutejszy organ w niniejszej interpretacji, a które to stanowisko jest zgodne z wypracowaną przez organy podatkowe aktualną linią orzecznictwa jeśli chodzi o problematykę poruszaną we wniosku Spółki.

Odpowiedź na pyt. 2)

Zgodnie art. 12 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.

Różnice kursowe, jako kategoria ekonomiczna, najogólniej oznaczają różnice wynikające z wartości walut obcych wyrażonych w walucie polskiej w różnych momentach czasu.

Zgodnie z art. 9b ust. 1 cyt. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnicy ustalają różnice kursowe na podstawie art. 15a, albo na podstawie przepisów o rachunkowości pod warunkiem, że w okresie, o którym mowa w art. 9b ust. 3 u.p.d.o.p., sporządzane przez podatników sprawozdania finansowe będą badane przez podmioty uprawnione do ich badania.

W oparciu o treść wniosku należy przyjąć, iż Spółka rozlicza różnice kursowe tzw. metodą podatkową, czyli na podstawie ww. art. 15a u.p.d.o.p.

Stosownie do art. 15a ust. 1 u.p.d.o.p., różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe w kwocie wynikającej z różnicy między wartościami określonymi w ust. 2 i 3 ustawy.

A zatem, różnice kursowe jako element przychodów bądź kosztów podatkowych bezpośrednio rzutują na wysokość podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zdarzenia, z którymi ustawodawca wiąże skutki w postaci wystąpienia podatkowych różnic kursowych wskazane zostały w art. 15a ust. 2 (dodatnie różnice) i ust. 3 (ujemne różnice) u.p.d.o.p.

Należy wskazać, iż przepisy art. 15a ust. 2 i ust. 3 u.p.d.o.p. pozwalają zarówno po stronie przychodów, jak i po stronie kosztów wyodrębnić dwie kategorie różnic kursowych:

Te dwie kategorie różnic kursowych są niezależne od siebie, jednak w przypadku zapłaty za zobowiązania w walucie obcej (koszty) mogą oba rodzaje tych różnic występować równocześnie.

Dla celów podatku dochodowego od osób prawnych różnice kursowe od własnych środków pieniężnych powstają:

W uproszczeniu można ująć, że różnice kursowe od własnych środków pieniężnych powstają w związku z wypływem waluty, a do ustalenia ich wartości należy przyjmować kurs faktycznie zastosowany z odpowiednich dni, tj. z dnia otrzymania/nabycia waluty i z dnia wypływu.

Co do zasady, kursem faktycznie zastosowanym przy operacjach bankowych jest kurs bankowy, ale w określonych sytuacjach może też nim być kurs kantorowy, czy też - jak w rozpatrywanej sprawie - kurs umowny. Zawsze jednak podatnicy ustalający różnice kursowe winni mieć na względzie obwarowania wynikające z art. 15a ust. 5 u.p.d.o.p., tj. że jeżeli faktycznie zastosowany kurs waluty, o którym mowa w ust. 2 i 3 art. 15a, jest wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5 % wartość kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty, organ podatkowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie kursu waluty. W razie niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają zastosowanie faktycznego kursu waluty, organ podatkowy określi ten kurs opierając się na kursach walut ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.

Dla prawidłowego rozliczenia różnic kursowych powinno się prowadzić szczegółową ewidencję wpływów i rozchodów waluty (art. 9 ust. 1 u.p.d.o.p.). Podatnik musi zidentyfikować, jaką walutę nabył i po jakim kursie ją odsprzedał bądź uregulował swoje zobowiązania.

Gdy nie jest możliwa identyfikacja walut wymienialnych na złotówki, do określenia wysokości różnic kursowych od własnych środków pieniężnych i określenia kursu historycznego, tj. kursu pozyskania waluty mogą mieć zastosowanie metody wyceny wskazane w art. 34 ust. 4 pkt 1-3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.): FIFO (pierwsze przyszło, pierwsze wyszło), LIFO (ostatnie przyszło, pierwsze wyszło), kursów średnioważonych. W praktyce, jak też przyjęła Spółka - Wnioskodawca, najczęściej stosowana jest metoda FIFO, która polega na założeniu, że środki w walucie obcej sprzedawane są kolejno, począwszy od nabytych przez podatnika najwcześniej.

Korzystanie ze wskazanych metod wyceny jest dopuszczalne z uwagi na regulacje art. 15a ust. 8, który stanowi, że podatnicy wyznaczają kolejność wyceny środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej, o której mowa w ust. 2 pkt 3 i ust. 3 pkt 3, według przyjętej metody stosowanej w rachunkowości, której nie mogą zmieniać w trakcie roku podatkowego.

Podatkowe uregulowania dotyczące różnic kursowych od własnych środków pieniężnych zawarte w art. 15a ust. 2 pkt 3 i art. 15a ust. 3 pkt 3 - jak wynika z literalnego brzmienia tych przepisów - wyraźnie nawiązują do dnia zapłaty lub innej formy wypływu środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej. A zatem, dla powstania tego rodzaju różnic kursowych konieczny jest wypływ waluty obcej i jest to moment przesądzający o dacie uwzględnienia ich w rachunku podatkowym. Nie są one bowiem wielkościami statystycznymi, lecz mają charakter realny, ściśle związany z samą operacją wyzbycia się waluty. Dlatego o momencie ujęcia ich w rachunku podatkowym decyduje data wypływu waluty i bez znaczenia jest w takiej sytuacji, czy różnice te wystąpią po stronie przychodów (dodatnie), czy też po stronie kosztów uzyskania przychodów (ujemne).

Spółka przedstawiała we wniosku, że w wyniku realizacji zawartej przez Spółkę umowy zabezpieczającej kurs EURO może dojść do rzeczywistego rozliczenia transakcji na opcjach put, tj. rozliczenie nastąpi poprzez sprzedaż na rzecz brokera określonej kwoty EURO po ustalonym w opcji kursie, przy czym termin realizacji umowy przypada na dzień 31 grudnia 2009 r., natomiast fizyczne rozliczenie wraz z dostawą EURO (wypływ waluty) i otrzymaniem zapłaty od brokera będzie miało miejsce w dniu 4 stycznia 2010 r.

Odnosząc zatem to zdarzenie przyszłe do przedstawionego wyżej stanu prawnego należy stwierdzić, iż Spółka prawidłowo uważa, że powstałe przy transakcji rzeczywistego rozliczenia opcji put dodatnie różnice kursowe będzie mogła zaliczyć do przychodów podatkowych z datą 4 stycznia 2010 r., tj. w dniu faktycznego wypływu (sprzedaży) EURO. Oznacza to tym samym, że stanowisko Spółki w przedmiotowym zakresie uznaje się za prawidłowe.

Odpowiedź na pyt. 3) i na pyt. 4)

Premia opcyjna jest to cena, jaką nabywca opcji płaci wystawcy opcji za prawo do kupna/sprzedaży ustalonej ilości instrumentu bazowego (np. akcje, waluty) w z góry określonym terminie w przyszłości po z góry określonej cenie.

Premia jest jedynym kosztem nabywcy (nie wliczając prowizji maklerskiej) i jednocześnie maksymalną potencjalną stratą.

Premia jest jedynym przychodem (ewentualnym zyskiem) wystawcy. Maksymalna strata wystawcy opcji jest nieograniczona.

Wysokość premii opcyjnej (cena) jest ustalana na zasadach rynkowych - popyt i podaż. Jednak zależy od:

W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych ustawodawca dla potrzeb podatkowych sklasyfikował koszty w zasadniczy sposób: jako koszty uzyskania przychodów i jako niestanowiące kosztów uzyskania przychodów.

Definicję kosztów uzyskania przychodów, jako kategorii z zakresu prawa podatkowego, zawiera art. 15 ust. 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z tym przepisem kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 powołanej ustawy.

Treść przywołanego art. 15 ust. 1 oznacza, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu zastrzeżonych w ustawie, są kosztami uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z przychodami (o związku takim można mówić, gdy wydatek bezpośrednio wpływa na osiągnięcie konkretnego przychodu) lub służą zachowaniu bądź zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów.

Kosztami uzyskania przychodu są więc wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów.

Aby wydatek mógł zostać zaliczony do kosztów, należy ocenić jego związek z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz możliwość osiągnięcia przychodu. Z oceny tego związku powinno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie może przyczynić się do osiągnięcia przychodu - w okresie ponoszenia kosztów lub w przyszłości. W związku z powyższym, kosztami będą zarówno koszty pozostające w bezpośrednim związku z uzyskiwanymi przychodami, jak i pozostające w związku pośrednim.

Rozpatrując możliwość zaliczenia określonego wydatku do kosztów podatkowych należy jednak w pierwszej kolejności mieć na względzie czy wydatek ten nie mieści się w określonym w art. 16 ust. 1 ustawy wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów.

Jak już wyżej w treści wskazano, art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p. stanowi, iż nie zalicza się do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Z przepisu art. 16 ust. 1 8b u.p.d.o.p. wynika jednoznacznie, iż wydatki w nim wymienione nie są kosztem w momencie ich poniesienia (kasowo) lecz dopiero przy ustalaniu dochodu związanego z:

Zatem wydatki związane z nabyciem instrumentów pochodnych, w ocenie tutejszego organu, stanowią koszt uzyskania przychodów w dniu realizacji kontraktu terminowego albo w dniu rezygnacji z realizacji praw wynikających z instrumentu pochodnego albo w dniu odpłatnego zbycia instrumentu pochodnego.

Natomiast jeśli chodzi o premię opcyjną, czyli zapłatę jaką Spółka jako nabywca instrumentu przekazuje dla jego wystawcy (brokera) należy zauważyć, iż tego rodzaju wydatek - pomimo, że jest ponoszony niezależnie od wyniku transakcji - niewątpliwie jest związany z faktem nabycia takiego instrumentu finansowego. Dlatego w odniesieniu do premii opcyjnej również zastosowanie znajduje przepis art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p., który, jak wskazano już wyżej, jednoznacznie określa moment poniesienia kosztów związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych.

W pytaniu nr 4 Spółka - Wnioskodawca zgłosiła wątpliwości odnośnie momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków z tytułu zapłaty brokerowi premii opcyjnej w sytuacji realizacji praw wynikających z opcji put, a w pytaniu nr 5 - w sytuacji rezygnacji z praw wynikających z opcji.

Jednocześnie z treści wniosku wynika, że data płatności premii ustalona została na 3 października 2009 r., data realizacji transakcji, w tym podjęcia przez Spółkę ewentualnej decyzji o rezygnacji z realizacji opcji - na dzień 31 grudnia 2008 r., przy czym w przypadku realizacji praw z opcji - płatności z rozliczenia transakcji dokonywane będą 4 stycznia 2010 r.

A zatem przenosząc obowiązujące rozwiązania prawne do zdarzeń przyszłych przedstawionych w niniejszej sprawie tutejszy organ w podsumowaniu stwierdza, że:

Powyższe oznacza, iż stanowisko Spółki co do możliwości rozpoznania przedmiotowych kosztów dla celów podatkowych w dacie 4 października 2010 r. uznaje się za nieprawidłowe;

Powyższe oznacza, iż stanowisko Spółki co do możliwości rozpoznania przedmiotowych kosztów dla celów podatkowych w dacie 31 grudnia 2009 r. uznaje się za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.