IPPB4/4511-1036/16-4/JK3 - PIT w zakresie obowiązków płatnika w związku z wypłatą zadośćuczynienia.

Pisma urzędowe
Status:  Aktualne

Pismo z dnia 25 października 2016 r. Izba Skarbowa w Warszawie IPPB4/4511-1036/16-4/JK3 PIT w zakresie obowiązków płatnika w związku z wypłatą zadośćuczynienia.

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.) oraz § 5 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 24 sierpnia 2016 r. (data wpływu 26 sierpnia 2016 r.) uzupełnionym pismem z dnia 29 września 2016 r. (data nadania 29 września 2016 r., data wpływu 3 października 2016 r.) stanowiącym odpowiedź na wezwanie z dnia 23 września 2016 r. Nr IPPB4/4511-1036/16-2/JK3 (data nadania 23 września 2016 r., data doręczenia 26 września 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie obowiązków płatnika w związku z wypłatą zadośćuczynienia - jest:

* prawidłowe - w odniesieniu do braku obowiązku pobrania przez płatnika zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,

* nieprawidłowe - w odniesieniu do braku powstania przychodu.

UZASADNIENIE

W dniu 26 sierpnia 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie obowiązków płatnika w związku z wypłatą zadośćuczynienia.

Z uwagi na braki formalne, pismem z dnia 23 września 2016 r. Nr IPPB4/4511-1036/16-2/JK3 (data nadania 23 września 2016 r., data doręczenia 26 września 2016 r.) tut. Organ wezwał Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku.

Pismem z dnia 29 września 2016 r. (data nadania 29 września 2016 r., data wpływu 3 października 2016 r.) Wnioskodawca uzupełnił wniosek w terminie.

We wniosku i uzupełnieniu przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca Spółka S.A. jest firmą usługową funkcjonującą na rynku przewozów pasażerskich. Główna działalność Spółki polega na obsłudze podróżnych w wagonach restauracyjnych, barowych, sypialnych i z miejscami do leżenia. W celu wykonywania ww. zadań Spółka zatrudnia na podstawie umów o pracę zawartych na czas określony i nieokreślony konduktorów (dalej "konduktorzy"/"konduktor" lub "pracownicy"/"pracownik") oraz współpracuje na podstawie umów cywilnoprawnych - umów zlecenia z osobami wykonującymi obowiązki asystentów obsługi pasażerów (dalej: "asystent").

Asystenci co do zasady są zatrudniani sezonowo, w miesiącach w których ruch kolejowy jest znacznie natężony, w szczególności w lipcu/sierpniu, niemniej zdarzają się sytuacje, kiedy asystenci przez cały rok wspierają konduktorów w pracy. Asystenci wykonują czynności określone w łączącej ich z Wnioskodawcą umowie zlecenia w terminach uzgodnionych każdorazowo z asystentami, zależnych od ich dyspozycyjności.

Wnioskodawca posiada cztery oddziały. Zakres obowiązków konduktora został określony w obowiązującej u Wnioskodawcy Instrukcji. Do obowiązków konduktora należy wykonywanie czynności związanych z obsługą przydzielonych wagonów, przy czym do stałych czynności, które ma wykonać konduktor należy:

* przyjmowanie podróżnych na stacjach wsiadania,

* sprawdzanie biletów lub ich sprzedaż,

* wskazywanie odpowiedniego miejsca podróżnemu zgodnie z diagramem,

* pomoc podróżnemu przy wnoszeniu bagażu,

* budzenie podróżnego,

* pomocy przy wysiadaniu z wagonu,

* wydawanie poczęstunku podróżnym,

* sprzątanie wagonów WL lub BC na stacjach zwrotnych oraz utrzymanie tych wagonów w należytym stanie sanitarno-porządkowym w drodze,

* uzupełnianie środków higienicznych w toaletach,

* zmiana pościeli w wagonach sypialnych,

* przygotowywanie miejsc do leżenia w wagonach BC,

* wypełnianie dokumentów drogowych zgodnie ze stanem faktycznym,

* rozliczanie dokumentacji drogowej.

Zasadą jest, że na obsługę każdego wagonu przypada 2-osobowa obsada, tj.: konduktor i konduktor lub konduktor i asystent.

W czasie, gdy jedna z ww. osób wykonuje zaplanowaną pracę, druga korzysta z odpoczynku dobowego. Odpoczynek ten może być realizowany w szczególności w miejscu zapewnionym przez Wnioskodawcę (tekst jedn.: w wagonie sypialnym lub kuszetce).

Wspólne zadania konduktora i asystentów to obsługa wagonów sypialnych i z miejscami do leżenia, która w szczególności polega na:

* przyjmowaniu podróżnych na stacjach wsiadania,

* zbieraniu od podróżnych biletów i dokumentów potrzebnych do przedłożenia organom kontrolnym,

* wskazywaniu odpowiedniego miejsca podróżnemu zgodnie z diagramem,

* pomocy podróżnemu przy wnoszeniu bagażu,

* budzeniu podróżnego,

* pomocy przy wysiadaniu z wagonu,

* sprzątaniu wagonów WL lub BC na stacjach zwrotnych oraz utrzymanie tych wagonów w należytym stanie sanitarno-porządkowym w drodze,

* uzupełnianiu środków higienicznych w toaletach,

* zmianie pościeli w wagonach sypialnych,

* przygotowywaniu miejsc do leżenia w wagonach BC.

Ponadto, asystent świadczy też pomoc przy sprzedaży towarów dokonywanej przez konduktora. Asystenci do 20 sierpnia 2015 r. nie posiadali jednak uprawnień do sprzedaży towarów i biletów. Zadania określone w instrukcji pozwalają konduktorom (a także asystentom) na wykonanie ich w czasie trwania relacji w harmonogramowym czasie pracy i bez konieczności wykonywania ich w czasie przeznaczonym na odpoczynek. Z uwagi na liczbę obsługiwanych relacji w miesiącu, konduktor rzadko przekracza nominał miesięczny czasu pracy (nawet w okresie wzmożonego ruchu pociągów).

Obsługa wagonów odbywa się naprzemiennie przez osoby wyznaczone do obsługi danej relacji, co oznacza, że tylko jedna z tych osób (konduktor lub asystent) pracuje w danym czasie i z założenia nie może dochodzić do jednoczesnej pracy obu członków takiej dwuosobowej drużyny. Jedynie sporadycznie więc, w sytuacji, gdy obsada składa się z konduktora i asystenta, mogło się zdarzyć, że w czasie obsługi relacji przez asystenta, w momencie zatrzymania pociągu na stacji pośredniej, odpoczynek konduktora mógł zostać przerwany z uwagi na potrzebę sprzedaży biletów lub towarów pasażerom, którzy dosiadają się na tej stacji (czynności tej nie mogła wykonać osoba wykonująca czynności asystenta do wskazanej wyżej daty przeszkolenia asystentów z zakresu sprzedaży). Liczba sprzedawanych w czasie takiego przerwanego odpoczynku biletów lub towarów była jednak niewielka, bowiem zasadą jest, że podróżni nabywają bilety na miejsca sypialne w kasach, a z uwagi na to, że pociąg z wagonami sypialnymi przemieszcza się w nocy, z reguły pasażerowie nie dokonywali w tym czasie częstych zakupów towarów u obsługi wagonów.

W 2015 r. 37 konduktorów z Gdyni wystąpiło przeciwko Wnioskodawcy z powództwami do Sądu Rejonowego o zapłaty wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, wywodząc swoje roszczenie z faktu uznania za pracę również czasu odpoczynku w wagonie sypialnym, przypadającego pomiędzy planowanymi przez Wnioskodawcę godzinami pracy. Aktualnie pracownicy - powodowie zamierzają zmienić powództwo występując z roszczeniem ewentualnym o zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną naruszeniem prawa pracowników do nieprzerwanego odpoczynku w sytuacjach, gdy pracownicy ci wykonywali pracę przy obsłudze relacji na przemian z asystentami nieposiadającymi przeszkolenia do sprzedaży towarów i biletów.

Postępowanie cywilne dopuszcza zgłoszenie żądania ewentualnego obok żądania zasadniczego, gdy możliwość zgłoszenia kilku żądań wynika z okoliczności faktycznych. Poszczególne roszczenia mogą być przy tym oparte na tej samej podstawie faktycznej lub na różnych podstawach faktycznych. O żądaniu ewentualnym można mówić wówczas, gdy obok żądania głównego wysunięto w pozwie żądanie drugie jako ewentualne, o którym sąd może orzec tylko wtedy, gdy nie przyjmie za uzasadnione żądania pierwszego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1960 r., 2 CR 366/59, PUG 1961 nr 12, s. 424).

Podstawę prawną ww. roszczenia pracowników o zadośćuczynienie stanowią przepisy kodeksu cywilnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 sierpnia 2009 r., III PK 22/09 (LEX nr 578139), w razie nieudzielenia pracownikowi czasu odpoczynku w wymiarze wynikającym z art. 3 i 5 dyrektywy 2003/88 oraz art. 132 i 133 k.p., nie ma on ani roszczenia o dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu ani o udzielenie skumulowanego czasu wolnego w wymiarze równym liczbie niewykorzystanych godzin odpoczynku. Uznając, że sprawa sankcji nieudzielenia czasu odpoczynku nie jest uregulowana w przepisach prawa pracy, a także mając na względzie wymóg skuteczności prawa stanowionego przez Unię Europejską należy w tym zakresie stosować przepisy Kodeksu cywilnego (art. 300 k.p.). W razie poniesienia przez pracownika szkody majątkowej z tego tytułu może on dochodzić odszkodowania na podstawie art. 471 k.c., a w razie uszczerbku tylko niemajątkowego - na podstawie art. 23 i 24 k.c.

W związku z brakiem szczególnych przepisów regulujących uprawnienia pracownika, w razie naruszenia przez pracodawcę norm dotyczących okresów odpoczynku pracownika, znajdują zastosowanie ogólne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej prawa cywilnego (zob. wyrok SN z 3 września 2009 r., III PK 33/09, niepubl.). Po upływie okresu rozliczeniowego właściwą rekompensatą dla pracownika za naruszenie jego prawa do odpoczynku jest w szczególności zadośćuczynienie za rozstrój zdrowia lub krzywdę wywołaną pracą bez wypoczynku ponad siły fizyczne i psychiczne pracownika albo inne instrumenty ochrony dóbr osobistych przewidziane w art. 24 k.c. Praca - bez nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego jest bowiem oczywistym zagrożeniem dla dobra osobistego pracownika w postaci zdrowia (zob. wyrok SN z 23 lipca 2009 r., II PK 26/09, niepubl.).

Sąd Najwyższy stwierdził, że naruszenie prawa do odpoczynku jest nieposzanowaniem dóbr osobistych i z tego tytułu należy się zadośćuczynienie osobie poszkodowanej. Przy czym nie jest konieczne wykazanie poniesionej szkody, wystarczy, że nastąpiło zagrożenie utraty zdrowia.

W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że prawo do odpoczynku jest samodzielnym dobrem osobistym, wynikającym z dyrektyw unijnych i przepisów prawa krajowego. Uzasadnia to roszczenie pracownika z art. 448 kodeksu cywilnego. Przesłankami odpowiedzialności wynikającymi z tego przepisu są: bezprawne zachowanie, zawinienie ze strony pracodawcy (nie zaś stopień winy), a także krzywda ze strony dochodzącej zadośćuczynienia. SN w powołanym wyżej orzeczeniu stwierdził, że prawo do odpoczynku jest odrębnym dobrem osobistym wymienionym w art. 23 k.c. Niezależnie przy tym, czy jest to prawo wtórne czy pierwotne, nie ma to zasadniczego wpływu na wypłatę zadośćuczynienia. Samo zagrożenie utraty zdrowia przez pracownika jest wystarczającą przesłanką aby powództwo o zadośćuczynienie uwzględnić. Prawo do odpoczynku wynika z dyrektyw unijnych i art. 132 i 133 kodeksu pracy (wyrok SN, sygn. akt II PK 228/09).

Nieudzielenie przez pracodawcę przewidzianych prawem okresów odpoczynku stanowi naruszenie jego obowiązków ze stosunku pracy. W grę wchodzi niewykonanie zobowiązania przez wierzyciela (art. 471 k.c.).

Wobec powyższego Wnioskodawca skłania się do zawarcia z pracownikami ugód sądowych, na mocy których zobowiąże się zapłacić każdemu z pracowników indywidualnie ustaloną kwotę zadośćuczynienia za doznane krzywdy w związku z naruszeniem prawa pracowników do nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Wnioskodawca przed zawarciem z pracownikami ugód podjął jednak wątpliwości, czy wypłacone pracownikom na podstawie zawartej ugody sądowej kwoty zadośćuczynienia stanowić będą przychód pracowników w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W uzupełnieniu do wniosku Wnioskodawca wskazał, że zgodnie z opisem stanu faktycznego z wniosku z dnia 24 sierpnia 2016 r., w żadnej ze spraw z powództwa konduktorów wszczętych przeciwko Wnioskodawcy, opisanych w ww. wniosku, nie zapadł jeszcze wyrok. Strony chciałyby polubownie zakończyć sprawę i w tym celu zawrzeć w poszczególnych sprawach ugody sądowe.

Zawarcie przez Wnioskodawcę ugód z konduktorami jeszcze nie nastąpiło. Tym niemniej, planowane jest zawarcie ugód przewidujących wypłatę konduktorom w ramach tychże ugód sum pieniężnych, tytułem zadośćuczynienia za naruszenie prawa do odpoczynku, na podstawie przepisów prawa cywilnego - tj. art. 448 kodeksu cywilnego.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy w opisanym zdarzeniu przyszłym, Wnioskodawca występujący jako płatnik, obowiązany jest obliczyć i pobrać od podatnika zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, od sumy wypłaconej konduktorowi w ramach ugody sądowej tytułem zadośćuczynienia, z racji naruszenia prawa do odpoczynku, na podstawie art. 448 kodeksu cywilnego?

Zdaniem Wnioskodawcy,

W niniejszej sprawie Wnioskodawca stoi na stanowisku, że zadośćuczynienie, którego dotyczy niniejszy wniosek, nie stanowi przychodu w rozumieniu ww. przepisów, a co za tym idzie płatnik od sum wypłaconych konduktorowi w ramach ugody sądowej, z racji naruszenia prawa do odpoczynku, tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kodeksu cywilnego, nie ma obowiązku obliczyć i pobrać zaliczki na podatek dochodowy.

Za stanowiskiem tym przemawiają następujące argumenty:

Zgodnie z art. 31 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zwane dalej "zakładami pracy", są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

Ponadto, w myśl art. 10 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, źródłami przychodów są: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Istotnym dla ustalenia, czy sumy wypłacone konduktorowi tytułem zadośćuczynienia, są opodatkowanym źródłem przychodu, a co za tym idzie, czy Wnioskodawca ma obowiązek obliczyć i pobrać zaliczkę na ten podatek, jest w ocenie Wnioskodawcy ustalenie podstawy prawnej jego wypłacenia.

Jak wskazano powyżej, zgodnie z art. 12. ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Jakkolwiek katalog ten nie jest zamknięty, nie można uznać, że kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego stanowi przychód ze stosunku pracy i mieści się we wskazanym katalogu.

W analizowanym stanie faktycznym pracownik złożył do sądu pozew, gdzie w ramach żądania ewentualnego wyraził zamiar wystąpienia z żądaniem zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, korzystając z prawa gwarantowanego przepisami kodeksu cywilnego, nie zaś kodeksu pracy. W związku z powyższym zważyć należy, że jedynym przypadkiem, w którym możliwość wypłaty zadośćuczynienia wynika wprost z uregulowań kodeksu pracy, jest możliwość żądania przez pracownika zadośćuczynienia za rozstrój zdrowia spowodowany mobbingiem stosowanym wobec niego przez pracodawcę. Przypadek ten nie odnosi się jednak do sprawy Wnioskodawcy.

Podstawą prawną przyznania pracownikowi odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia są w analizowanym przypadku bezpośrednio przepisy kodeksu cywilnego. Zgodnie bowiem z 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Możliwość dochodzenia przez pracowników roszczeń z tytułu nie udzielenia wymaganych przepisami prawa pracy odpoczynków w oparciu o ww. podstawę prawną znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który stoi na stanowisku, że prawo do odpoczynku jest odrębnym dobrem osobistym wymienionym w art. 23 k.c. i samo zagrożenie utraty zdrowia przez pracownika jest wystarczającą przesłanką, aby powództwo o zadośćuczynienie uwzględnić. Prawo do odpoczynku wynika z kolei z dyrektyw unijnych i z art. 132 i 133 Kodeksu pracy (wyrok SN, sygn. akt II PK 228/09).

Na tle przedstawionego zdarzenia przyszłego, stwierdzam, co następuje:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie zaś do art. 10 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, źródłem przychodu są stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

Zgodnie z zapisem art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Natomiast w myśl art. 12 ust. 1 powołanej ustawy za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użyty powyżej zwrot "w szczególności" oznacza, że wymienione kategorie przychodów zostały wskazane jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym.

Zgodnie z art. 31 ww. ustawy, osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zwane dalej "zakładami pracy", są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Zgodnie z aktualnie obowiązującą treścią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), z wyjątkiem:

a.

określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b.

odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c.

odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d.

odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e.

odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f.

odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

g.

odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Nowe brzmienie przepisu - zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 29 października 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw - ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2014 r.

Natomiast w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a.

otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b.

dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, że nie wszystkie zadośćuczynienia otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy korzystają jedynie te zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy. Nie jest przy tym wystarczające, aby w przepisach prawa określone były same tylko przesłanki powodujące powstanie roszczenia o zadośćuczynienie.

Natomiast w zakresie zwolnienia wynikającego z przywołanego przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy mieszczą się tylko inne niż wyżej wymienione zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej oraz obejmujące tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczące utraconych korzyści.

Jak wynika z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego, planowane jest zawarcie ugód przewidujących wypłatę konduktorom w ramach tychże ugód sum pieniężnych, tytułem zadośćuczynienia za naruszenie prawa do odpoczynku, na podstawie przepisów prawa cywilnego - tj. art. 448 kodeksu cywilnego.

Zadośćuczynienie jest instytucją regulowaną przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 380) Kodeks cywilny.

Zadośćuczynienie - wedle stanowiska doktryny - to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej.

Na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego, w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Trudno przyjąć, że regulacja ta spełnia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymóg określenia wprost wysokości lub zasad ustalania zadośćuczynienia, których wysokość pozwoli w sposób jednoznaczny określić jego wysokość. Przepis art. 448 Kodeksu cywilnego jest regulacją ogólną. Niewątpliwie ma on fundamentalne znaczenie dla ochrony dóbr osobistych środkami majątkowymi, ale jest to niewystarczające, aby uznać, że spełnione są warunki z art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy. Zatem uznać należy, że wypłacone przez Wnioskodawcę zadośćuczynienie nie będzie wynikało wprost z przepisu prawa w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy, ale z zawartej ugody.

Podkreślenia wymaga, że zadośćuczynienie, analogicznie jak odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia "zadośćuczynienia" z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji pojęcie odszkodowania odnosi się również do zadośćuczynienia, będącego formą wynagrodzenia szkody.

Punktem wyjścia wykładni art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy jest natomiast podział odszkodowania (zadosćuczynienia) na odszkodowanie (zadośćuczynienie) za rzeczywiste straty (damnum emergens) i odszkodowanie za utracone korzyści (lucrum cessans). Za stratę uważa się każde pogorszenie się sytuacji majątkowej (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów) poszkodowanego, w wyniku czego poszkodowany staje się uboższy, niż był przed doznaniem szkody. Chodzi w tym przypadku o rzeczywisty uszczerbek w majątku należącym do poszkodowanego spowodowany zniszczeniem, utratą lub uszkodzeniem określonych składników majątkowych albo obniżeniem ich wartości, a także powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie. Z kolei szkoda związana z utraconymi korzyściami (lucrum cessans) polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym połączona jest czyjaś odpowiedzialność. Szkodą jest więc to, co nie weszło do majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia wyrządzającego szkodę.

Zakres zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych obejmuje zatem tylko te odszkodowania lub zadośćuczynienia, otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, które nie zostały otrzymane z związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub nie dotyczyły korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono czyli tylko odszkodowania lub zadośćuczynienia za tzw. szkodę rzeczywistą stanowiącą poniesienie straty. Przy tym, chodzi tu zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. W doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym).

Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych na zasadach przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych będzie natomiast niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych wyżej przesłanek.

Odszkodowanie/zadośćuczynienie z tytułu utraconych korzyści (zysków), jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, jak również odszkodowanie/zadośćuczynienie otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Na podstawie art. 448 k.c. kompensowana może być krzywda, a więc szkoda niemajątkowa wywołana naruszeniem dobra osobistego, polegająca na fizycznych dolegliwościach i psychicznych cierpieniach pokrzywdzonego. Sam zatem fakt, że roszczenia konduktorów posiadają wymiar finansowy, nie oznacza jeszcze, że okoliczności zdarzenia przyszłego należy kwalifikować jako dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Zadośćuczynienie to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej. Podstawą jego żądania jest krzywda w postaci ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi, wynikająca z naruszenia wskazanych w k.c. dóbr osobistych (por. art. 24 § 1 i 2, w zw. z art. 23 k.c. oraz 445 § 1 k.c.). Powództwo o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę nie prowadzi wprost do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, czyli bezpośrednio jego ochrony, lecz ma na celu uzyskanie satysfakcji dla pokrzywdzonego i wymierzenie dolegliwości ekonomicznej (w celach represyjno-wychowawczych) dla sprawcy umyślnego naruszenia dobra osobistego (por. także uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 czerwca 1985 r., III CZP 27/85, OSNC 1985 Nr 12, poz. 185). Uwzględniając kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, którego głównym celem jest zatarcie lub co najmniej złagodzenie następstw naruszenia takich dóbr osobistych, jak cześć, wizerunek (zob. A. Szpunar, Uwagi o funkcjach odpowiedzialności odszkodowawczej, PiP 2003, z. 1, poz. 17) uznaje się, że wysokość zadośćuczynienia winna zależeć przede wszystkim od wielkości doznanej krzywdy. Dla jej sprecyzowania i przyjęcia "odpowiedniej" sumy zadośćuczynienia uwzględnić należy w szczególności takie okoliczności, jak rodzaj naruszonego dobra czy rozmiar doznanej krzywdy (por. A. Rzepecka-Gil, Komentarz do art. 448 Kodeksu cywilnego, Lex).

Okoliczność, że dominującą funkcją zadośćuczynienia pieniężnego z art. 445 k.c., art. 448 k.c. jest funkcja kompensacyjna w stosunku do poniesionego uszczerbku nadaje mu wyraźny charakter majątkowy. Roszczenie o uiszczenie określonej kwoty pieniężnej z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego, w tym oparte na przepisie art. 24 k.c. i art. 448 k.c. kwalifikuje się jako żądanie pieniężne (por. stanowisko Sądu Najwyższego zawarte m.in. w uchwale z 5 października 2006 r., sygn. akt. I PZP 3/06 (OSNP 2007 nr 11-12, poz. 151).

Należy zaakcentować, że zadośćuczynienie ukierunkowane jest na wyrównanie uszczerbku niemajątkowego w postaci krzywdy.

Zatem, biorąc pod uwagę przedstawione zdarzenie przyszłe oraz powołane wyżej przepisy prawa należy stwierdzić, że wypłacone przez Wnioskodawcę zadośćuczynienie za naruszenie prawa do odpoczynku, na podstawie przepisów prawa cywilnego - tj. art. 448 kodeksu cywilnego przyznane na podstawie ugody sądowej będzie stanowić przychód, który będzie korzystać ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem dochodowym na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W związku z tym, że wypłacone zadośćuczynienie będzie stanowiło przychód zwolniony, to na Wnioskodawcy nie będzie ciążył obowiązek pobrania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Ponadto stanowisko Wnioskodawcy, że kwota wypłaconego zadośćuczynienia nie stanowi przychodu jest nieprawidłowe, ponieważ aby móc zastosować zwolnienie z opodatkowania, to musi najpierw powstać przychód.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Należy przy tym zastrzec, że przy wydawaniu niniejszej interpretacji tutejszy organ dokonał wyłącznie analizy okoliczności podanych we wniosku. Tym samym, jeżeli przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe będzie różniło się od zdarzenia występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie chroniła Wnioskodawcy w zakresie dotyczącym rzeczywiście zaistniałego zdarzenia przyszłego. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych nie jest bowiem ustalanie, czy przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe będzie zgodne ze stanem rzeczywistym. Ustalenie stanu rzeczywistego stanowi domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.

Opublikowano: http://sip.mf.gov.pl