IPPB3/423-8/09-3/AG - Kurs wymiany euro stosowany w celu ustalenia różnic kursowych od środków pieniężnych nabytych przy rozliczeniu rzeczywistym instrumentu collar.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 26 stycznia 2009 r. (data wpływu 30 stycznia 2009 r.) w sprawie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie podatkowych skutków nabywania pochodnych instrumentów finansowych typu collar (pytanie oznaczone numerem 3)

W dniu 30 stycznia 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie podatkowych skutków nabywania pochodnych instrumentów finansowych typu collar.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny/zdarzenie przyszłe.

W grudniu 2003 r. T S.A. ("Spółka" lub "T") dokonała przy pośrednictwie spółki celowej w Wielkiej Brytanii (F) emisji obligacji na rynkach międzynarodowych na kwotę 235 milionów euro. Środki pozyskane z emisji euroobligacji zostały przekazane Spółce na podstawie umowy pożyczki pomiędzy F a T. Środki pieniężne uzyskiwane z emisji zostały wykorzystywane przez Spółkę na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, w tym m.in. w działalności operacyjnej oraz realizowanych inwestycjach (w tym inwestycjach kapitałowych). Ponieważ obligacje te są emitowane w euro Spółka podjęła działania zmierzające do zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym wiążącym się z możliwością nadmiernego wzrostu kursu euro w stosunku do złotego.

W tym celu Spółka nabyła i może w przyszłości nabywać od kilku banków (aktualnie są Bank H., B Bank S.A., D S.A. oraz B S.A.) pochodne instrumenty finansowe typu collar ("Instrument Collar"), które stanowią specyficzną odmianę transakcji terminowej z ekonomicznego punktu widzenia odpowiadającej "złożeniu" dwóch opcji (wystawionej przez T opcji kupna waluty po określonym kursie oraz kupionej przez T opcji sprzedaży waluty po określonym kursie). Poszczególne umowy dotyczące nabycia Instrumentów Collar (tekst jedn. potwierdzenia zawarcia transakcji - Instrumentu Collar - odwołujące się do ramowych umów zawartych z bankami) używają różnej terminologii w odniesieniu do nazwy samej transakcji (np. Transakcja Terminowego Kupna Waluty, Transakcja Risk Reversal, czy Umowa Terminowej Sprzedaży Waluty Wymienialnej przez Bank w Korytarzu) jak i poszczególnych jej elementów. Należy jednak podkreślić, że z prawnego punktu widzenia umowy zawierane z powyższymi bankami dotyczą takiego samego instrumentu finansowego - Instrumentu Collar o zasadach rozliczenia opisanych w dalszej części wniosku.

Zgodnie z warunkami Instrumentu Collar, T zobowiązuje się do kupna od banku (a bank do sprzedaży T) w ustalonym w umowie terminie (np. za rok od daty zawarcia umowy - "Data Realizacji") określonej kwoty euro ("Kwota Transakcji") po określonym z góry kursie. W ramach poszczególnych Instrumentów Collar Spółka oraz dany bank określają dwa kursy euro w stosunku do złotego, tekst jedn. kurs minimalny (np. 1 EUR / 3,40 PLN - "Kurs Minimalny") oraz kurs maksymalny (np. 1 EUR / 3,80 PLN - "Kurs Maksymalny"), z których jeden może mieć ostatecznie zastosowanie przy określeniu ceny zakupu euro przez T, w zależności od kursu referencyjnego euro do złotego (np. kursu średniego NBP - "Kurs Referencyjny") w Dacie Realizacji.

Zasady rozliczenia Instrumentów Collar są następujące:

Z tytułu zawarcia każdej transakcji T jest zobowiązany do zapłaty na rzecz banku ceny zakupu Instrumentu Collar. Cena zakupu Instrumentu Collar określana jest w języku finansowym mianem premii ("Premia"). Premia jest płatna w złotych, a płatność dokonywana jest niezwłocznie (w praktyce w ciągu kilku dni po dniu zawarcia danej transakcji).

Zatem zawarcie Instrumentu Collar ma za zadanie zabezpieczyć T przed ryzykiem nadmiernego wzrostu kursu euro w stosunku do złotego (tekst jedn. wzrostu ponad uzgodniony z bankiem Kurs Maksymalny). Z drugiej strony aby obniżyć koszty takiego zabezpieczenia, T godzi się na rezygnację z części korzyści wynikających ze spadku kursu euro do złotego poniżej Kursu Minimalnego.

Zasadniczą korzyścią wynikającą z nabycia Instrumentu Collar jest uzyskanie przez T gwarancji, że kurs kupna euro na potrzeby obsługi obligacji nie wyjdzie z "korytarza" wyznaczonego przez Kurs Minimalny i Kurs Maksymalny uzgodniony w ramach poszczególnych transakcji.

W praktyce rozliczenia pomiędzy T a poszczególnymi bankami z tytułu nabywanych Instrumentów Collar mogą przybrać dwojaką postać, tekst jedn.:

Jednocześnie, w przypadku niektórych transakcji, gdy w ocenie T jest to uzasadnione ekonomicznie, T dokonuje wcześniejszego (przed Dniem Realizacji) "zamknięcia" Instrumentu Collar i rozliczenia transakcji według jego bieżącej wartości. Zamknięcie Instrumentu Collar może być dokonane przez T w dowolnym dniu roboczym ("Data Zamknięcia") i polega na zapłacie przez jedną ze stron transakcji drugiej stronie kwoty zamknięcia odpowiadającej aktualnej wartości rynkowej Instrumentu Collar ("Kwota Zamknięcia").

Należy wskazać, że obecnie (ani w dacie nabywania Instrumentów Collar) nie były prowadzone przez Spółkę projekty inwestycyjne w związku z którymi wydatki związane z Instrumentami Collar mogłyby być zaliczone do wartości początkowej środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.

T ustala różnice kursowe dla celów podatkowych na podstawie przepisu art. 15a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W związku z powyższym, spółka wniosła m.in. o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie (oznaczone numerem 3):

Jaki kurs wymiany euro w stosunku do złotego powinien być zastosowany w celu ustalenia różnic kursowych od środków pieniężnych nabytych przez T od banku przy rozliczeniu rzeczywistym Instrumentu Collar.

Stanowisko wnioskodawcy.

Zdaniem Spółki Kurs Minimalny lub Kurs Maksymalny po którym zostaną nabyte euro przy rozliczeniu rzeczywistym Instrumentu Collar będzie kursem faktycznie zastosowanym przy nabyciu waluty przez T d banku w rozumieniu art. 15a ust. 2 pkt 3 oraz art. 15a ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Tym samym kursy te będą miały zastosowanie przy ustalaniu różnic kursowych w momencie zapłaty lub wypływu tych środków walutowych.

W przypadku, gdy w Dacie Realizacji Kurs Referencyjny euro do złotego będzie niższy niż Kurs Minimalny T, w ramach rozliczenia rzeczywistego, będzie zobowiązany do zakupu od banku uzgodnionej kwoty euro po Kursie Minimalnym. Analogicznie, jeżeli Kurs Referencyjny będzie wyższy niż Kurs Maksymalny T zakupi uzgodnioną kwotę euro za cenę obliczoną według Kursu Maksymalnego. Zdaniem Spółki sam fakt zakupu waluty (w związku z realizacją Instrumentu Collar) za ceną obliczoną według kursy wymiany, który jest niższy lub wyższy od Kursu Referencyjnego (czy innego bieżącego kursu rynkowego) nie będzie oznaczał, iż Spółka w Dacie Rozliczenia ponosi jakiekolwiek koszty uzyskania przychodu, czy też uzyskuje jakikolwiek przychód.

Natomiast użycie przez T i bank w ramach rozliczenia rzeczywistego Kursu Minimalnego lub Kursu Maksymalnego będzie miało wpływ na wysokość różnic kursowych od własnych środków pieniężnych zrealizowanych przez T w wyniku wydatkowania środków walutowych nabytych w ramach Instrumentu Collar.

Zgodnie z art. 9b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych podatnicy mają możliwość ustalania różnic kursowych dla celów podatkowych na podstawie przepisu art. 15a tej ustawy albo według zasad przewidzianych w ustawie o rachunkowości. W przypadku, gdy dany podatnik nie wybrał metody ustalania różnic kursowych zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości wówczas stosuje on regulację zawartą art. 15a ustawy.

Zgodnie z przepisem art. 15a ust. 1 ww. ustawy koszt uzyskania przychodu stanowią tzw. ujemne różnice kursowe, które są następstwem wskazanych w art. 15a ust. 3 zdarzeń. W odniesieniu do własnych środków lub wartości pieniężnych podatnika wyrażonych w walucie obcej ujemne różnice kursowe są ustalane zgodnie z art. 15a ust. 3 pkt 3 ustawy. Przepis ten stanowi, iż ujemne różnice kursowe powstają jeżeli wartość otrzymanych lub nabytych przez podatnika środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu (tekst jedn. otrzymania przez podatnika) jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych (tekst jedn. wydatkowania przez podatnika), według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

W analogiczny sposób powinny zostać ustalone ewentualne dodatnie różnice kursowe - w takiej sytuacji zastosowanie znajdzie bowiem przepis art. 15a ust. 2 pkt 3 tej ustawy, który przewiduje, iż dodatnie różnice kursowe powstają, gdy wartość otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

Mając na uwadze, iż w ramach rozliczenia rzeczywistego transakcji T faktycznie nabywa od banku określoną kwotę euro po Kursie Minimalnym lub Kursie Maksymalnym należy uznać, że kursy te stanowią kursy faktycznie zastosowane w rozumieniu art. 15a ust. 3 pkt 3 i tym samym będą miały zastosowanie do ustalenia kwoty ewentualnych dodatnich lub ujemnych różnic kursowych zrealizowanych na skutek dokonania przez T płatności środkami pieniężnymi zakupionymi w ramach Instrumentu Collar.

Należy bowiem wskazać, iż zgodnie z art. 15a ust. 2 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wartość nabytej od banku waluty powinna zostać ustalona, zarówno w dniu jej zakupu przez T według faktycznie zastosowanych przez strony tych rozliczeń kursów wymiany euro w stosunku do złotego. Taka regulacja powyższego przepisu oznacza, iż ustalenie kwoty nabywanych od banku środków pieniężnych powinno zostać przeprowadzone przez T, w zależności od sytuacji, zgodnie z Kursem Minimalnym lub Kursem Maksymalnym, albowiem to właśnie te kursy wymiany będą faktycznie służył zastosowane przez T oraz banki i będą odzwierciedlały rzeczywistą wartość wydatków poniesionych przez T na kupno euro.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę na przepis art. 15a ust. 5 tej ustawy, zgodnie z którym w sytuacji, gdy faktycznie zastosowany kurs waluty, o którym mowa w ust. 2 i 3 tego artykułu, jest wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5 % wartość kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty, organ podatkowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie kursu waluty. Natomiast w razie niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają zastosowanie faktycznego kursu waluty, organ podatkowy określi ten kurs opierając się na kursach walut ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.

Przytoczony powyżej przepis art. 15a ust. 5 ww. ustawy umożliwia organom podatkowym dokonanie korekty kursu faktycznie zastosowanego przez strony rozliczeń finansowych, w sytuacji, gdy kurs ten z nieusprawiedliwionych powodów odbiega od wartości kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, powiększonego o 5 %. Należy uznać, iż taka sytuacja nie będzie jednak występowała w przypadku Instrumentów Collar, albowiem stosowany w ramach tych instrumentów kurs wymiany (tekst jedn. Kurs Minimalny lub Kurs Maksymalny wynika z przyjętych przez strony warunków transakcji i jest istotnym elementem nabywanego przez Spółkę pochodnego instrumentu finansowego oraz, co istotne, kurs ten jest ustalany w już w momencie nabycia instrumentu finansowego, a nie w chwili kupna waluty przez T od banku - tekst jedn. Dacie Realizacji. Należy przy tym zauważyć, iż jak wskazano w stanie faktycznym moment zawarcia transakcji pomiędzy T i bankiem może poprzedzać moment samego kupna waluty przez T nawet o rok. W takim przypadku nieuzasadnione byłoby stanowisko, zgodnie z którym rozliczenie nabycia waluty przez T według "kursu faktycznie zastosowanego" w transakcji z bankiem byłoby pozbawione usprawiedliwionych powodów.

Z powyższych względów Spółka uważa, że ustalenie różnie kursowych od środków pieniężnych w walutach obcych w odniesieniu do nabytych od banku walut w ramach rozliczenia rzeczywistego Instrumentu Collar powinno zostać przeprowadzone według Kursu Minimalnego lub Kursu Maksymalnego, jako kursu faktycznie zastosowanego w rozliczeniach pomiędzy Spółką a bankiem.

Natomiast na tle przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego w zakresie pytania Nr 3, stwierdzam, co następuje.

Zgodnie z art. 15a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe w kwocie wynikającej z różnicy między wartościami określonymi w ust. 2 i 3.

Stosownie do art. 15a ust. 2 pkt 3 ustawy, dodatnie różnice kursowe powstają jeżeli wartość otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

W myśl art. 15a ust. 3 pkt 3 ww. ustawy, ujemne różnice kursowe powstają, jeżeli wartość 3. otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

Jak wynika z art. 15a ust. 2 pkt 3 i ust. 3 pkt 3 ww. ustawy, aby ustalić wartość środków pieniężnych wyrażonych w walucie obcej w dniu ich wpływu/wypływu należy je przeliczyć według faktycznie zastosowanego kursu waluty obcej z dnia wpływu/wypływu tych środków lub wartości pieniężnych. Przy czym zgodnie z art. 15a ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jeżeli przy obliczaniu wartości różnic kursowych, o których mowa w ust. 2 i 3, nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie definiują pojęcia faktycznie zastosowanego kursu waluty. Z interpretacji istniejących przepisów wynika, iż są to wszelkie kursy walutowe zastosowane przez podatnika, w tym bankowe, również przy transakcjach walutowych związanych z indywidualną umową z bankiem. Faktycznie zastosowany kurs walutowy nie jest kursem faktycznie zrealizowanym, dlatego nie należy go wiązać wyłącznie z sytuacjami związanymi z zakupem lub sprzedażą walut. Jest to kurs faktycznie użyty m.in. do ustalenia określonej wartości różnicy kursowej. Faktycznie zastosowany kurs to również taki, po którym dokonuje się faktycznej wyceny w danym dniu, koniecznej dla ustalenia różnic kursowych, m.in. w dacie wpływu lub wypływu waluty obcej na bankowym rachunku walutowym. Przy operacjach bankowych w celu ustalenia różnic kursowych dokonuje się przeliczenia waluty obcej po kursie bankowym, a więc kursie faktycznie zastosowanym. A zatem do wyceny wartości wpływu lub wypływu waluty przy operacjach bankowych, w celu określenia kursu faktycznie zastosowanego należy przyjmować kurs bankowy, tekst jedn. kurs faktycznie zastosowany, w tym indywidualny kurs umowny, jak ma to miejsce w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym przedstawionym we wniosku, czyli Kurs Minimalny lub Kurs Maksymalny po którym Spółka faktycznie nabywa od banku w ramach Instrumentu Collar określoną kwotę w euro.

Należy zwrócić przy tym uwagę na zapis art. 15a ust. 5 ww. ustawy, który stanowi, że jeżeli faktycznie zastosowany kurs waluty, o którym mowa w ust. 2 i 3, jest wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5 % wartości kupna średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty, organ podatkowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie kursu waluty. W razie niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają zastosowanie faktycznego kursu waluty, organ podatkowy określi ten kurs opierając się na kursach walut ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.

Z przepisu powyższego wynika uprawnienie dla organów podatkowych w zakresie kwestionowania stosowanych przez podatników faktycznie zastosowanych przez nich kursów waluty w przypadku, gdy różnią się one o 5 % od wartości kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. W takim przypadku organ podatkowy ma możliwość wezwania strony umowy do zmiany wartości zastosowanych kursów waluty lub do wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie danego kursu waluty. Podatnik będzie wówczas zobowiązany do wskazania dowodów potwierdzających te przyczyny.

Odnosząc powyższe do treści wniosku, stwierdzić należy, iż zbadanie czy w przedstawionej we wniosku sytuacji, przyczyny które mogą uzasadniać zastosowanie faktycznego kursu waluty, w przypadku gdy odbiega on o 5 % od wartości kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, jest możliwe dopiero w ramach ewentualnego postępowania kontrolnego lub podatkowego, które może przeprowadzić właściwy dla podatnika organ podatkowy czy kontroli skarbowej w sytuacji wskazanej w art. 15a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Szczegółowe kwestie dotyczące sposobu określania osiąganych przez podatnika przychodów czy ponoszonych przez niego kosztów, wymagające analizy uzgodnień zawartych w umowach zawieranych przez Spółkę i w tym zakresie przeprowadzenia postępowania dowodowego, mogą być weryfikowane tylko w trakcie postępowania kontrolnego lub podatkowego i nie podlegają rozstrzygnięciu w trybie art. 14b Ordynacji podatkowej.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, w zakresie pytania oznaczonego numerem 3, uznaje się za:

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego - stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.