IPPB3/423-8/09-2/AG - Podatkowe skutki nabywania pochodnych instrumentów finansowych typu collar.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 26 stycznia 2009 r. (data wpływu 30 stycznia 2009 r.) w sprawie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie podatkowych skutków nabywania pochodnych instrumentów finansowych typu collar (pytania oznaczone numerami 1 i 2) - jest prawidłowe.

W dniu 30 stycznia 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie podatkowych skutków nabywania pochodnych instrumentów finansowych typu collar.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny/zdarzenie przyszłe.

W grudniu 2003 r. T S.A. ("Spółka" lub " T") dokonała przy pośrednictwie spółki celowej w Wielkiej Brytanii (T F C P) emisji obligacji na rynkach międzynarodowych na kwotę 235 milionów euro. Środki pozyskane z emisji euroobligacji zostały przekazane Spółce na podstawie umowy pożyczki pomiędzy T F C P a T. Środki pieniężne uzyskiwane z emisji zostały wykorzystywane przez Spółkę na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, w tym m.in. w działalności operacyjnej oraz realizowanych inwestycjach (w tym inwestycjach kapitałowych). Ponieważ obligacje te są emitowane w euro Spółka podjęła działania zmierzające do zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym wiążącym się z możliwością nadmiernego wzrostu kursu euro w stosunku do złotego.

W tym celu Spółka nabyła i może w przyszłości nabywać od kilku banków (aktualnie są Bank H S.A., Bank A S.A., Bank B S.A. oraz Bank P S.A.) pochodne instrumenty finansowe typu collar ("Instrument Collar"), które stanowią specyficzną odmianę transakcji terminowej z ekonomicznego punktu widzenia odpowiadającej "złożeniu" dwóch opcji (wystawionej przez T opcji kupna waluty po określonym kursie oraz kupionej przez T opcji sprzedaży waluty po określonym kursie). Poszczególne umowy dotyczące nabycia Instrumentów Collar (tj. potwierdzenia zawarcia transakcji - Instrumentu Collar - odwołujące się do ramowych umów zawartych z bankami) używają różnej terminologii w odniesieniu do nazwy samej transakcji (np. Transakcja Terminowego Kupna Waluty, T R R, czy Umowa Terminowej Sprzedaży Waluty Wymienialnej przez Bank w Korytarzu) jak i poszczególnych jej elementów. Należy jednak podkreślić, że z prawnego punktu widzenia umowy zawierane z powyższymi bankami dotyczą takiego samego instrumentu finansowego - Instrumentu Collar o zasadach rozliczenia opisanych w dalszej części wniosku.

Zgodnie z warunkami Instrumentu Collar, T zobowiązuje się do kupna od banku (a bank do sprzedaży T) w ustalonym w umowie terminie (np. za rok od daty zawarcia umowy - "Data Realizacji") określonej kwoty euro ("Kwota Transakcji") po określonym z góry kursie. W ramach poszczególnych Instrumentów Collar Spółka oraz dany bank określają dwa kursy euro w stosunku do złotego, tj. kurs minimalny (np. 1 EUR / 3,40 PLN - "Kurs Minimalny") oraz kurs maksymalny (np. 1 EUR / 3,80 PLN - "Kurs Maksymalny"), z których jeden może mieć ostatecznie zastosowanie przy określeniu ceny zakupu euro przez T, w zależności od kursu referencyjnego euro do złotego (np. kursu średniego NBP - "Kurs Referencyjny") w Dacie Realizacji.

Zasady rozliczenia Instrumentów Collar są następujące:

Zasadniczą korzyścią wynikającą z nabycia Instrumentu Collar jest uzyskanie przez T gwarancji, że kurs kupna euro na potrzeby obsługi obligacji nie wyjdzie z "korytarza" wyznaczonego przez Kurs Minimalny i Kurs Maksymalny uzgodniony w ramach poszczególnych transakcji.

W praktyce rozliczenia pomiędzy T a poszczególnymi bankami z tytułu nabywanych Instrumentów Collar mogą przybrać dwojaką postać, tj.:

Jednocześnie, w przypadku niektórych transakcji, gdy w ocenie T jest to uzasadnione ekonomicznie, T dokonuje wcześniejszego (przed Dniem Realizacji) "zamknięcia" Instrumentu Collar i rozliczenia transakcji według jego bieżącej wartości. Zamknięcie Instrumentu Collar może być dokonane przez T w dowolnym dniu roboczym ("Data Zamknięcia") i polega na zapłacie przez jedną ze stron transakcji drugiej stronie kwoty zamknięcia odpowiadającej aktualnej wartości rynkowej Instrumentu Collar ("Kwota Zamknięcia"). Należy wskazać, że obecnie (ani w dacie nabywania Instrumentów Collar) nie były prowadzone przez Spółkę projekty inwestycyjne w związku z którymi wydatki związane z Instrumentami Collar mogłyby być zaliczone do wartości początkowej środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.

T ustala różnice kursowe dla celów podatkowych na podstawie przepisu art. 15a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W związku z powyższym, spółka wniosła m.in. o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

Stanowisko wnioskodawcy.

Ad. 1

W opinii Spółki Premia płacona przez nią na rzecz banku z tytułu nabycia Instrumentu Collar będzie stanowić koszt uzyskania przychodu w dniu realizacji przez T praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych lub w dniu rezygnacji z realizacji tych praw, tj. odpowiednio w Dacie Realizacji lub w Dacie Zamknięcia.

Na wstępie należy zauważyć, iż ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera regulacji, które w sposób szczegółowy i całościowy określałyby konsekwencje podatkowe wynikające z nabywania przez podatników pochodnych instrumentów finansowych. Do nielicznych przepisów w tym zakresie należą art. 16 ust. 1b oraz art. 16 ust. 1 pkt b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.).

Pierwszy z tych przepisów zawiera definicję legalną pochodnych instrumentów finansowych i wskazuje, iż na gruncie tej ustawy przez pochodne instrumenty finansowe rozumie się przez to prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcję i kontrakty terminowe.

Natomiast drugi ze wskazanych przepisów stanowi, iż za koszty uzyskania przychodów nie uważa się wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z takich instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Biorąc pod uwagę, iż nabywane przez T Instrumenty Collar stanowią specyficzną odmianę transakcji terminowej oraz cena tych instrumentów zależy bezpośrednio od przyszłego kursu euro w stosunku do złotego (Kursu Referencyjnego), należy uznać, że opisane w niniejszym wniosku Instrumenty Collar stanowią pochodne instrumenty finansowe w rozumieniu art. 16 ust. 1 b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W konsekwencji możliwość zaliczenia przez T do kosztów uzyskania przychodu poniesionych wydatków związanych z nabywaniem od banków Instrumentów Collar powinna być oceniana w świetle art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy. Z przepisu tego wynika, iż wydatki związane z nabywaniem przez podatników pochodnych instrumentów finansowych mogą stanowić koszty uzyskania przychodu nie w momencie ich faktycznego poniesienia, lecz dopiero w momencie realizacji praw wynikających z tych instrumentów, rezygnacji przez podatników z realizacji tych praw lub też odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych.

W rezultacie, ponieważ płacona przez Spółkę przy zawarciu poszczególnej transakcji Premia stanowi cenę nabycia pochodnego instrumentu finansowego, będzie ona stanowiła koszt uzyskania przychodu Spółki dopiero w momencie realizacji praw wynikających z nabywanych przez Spółkę Instrumentów Collar lub rezygnacji z realizacji tych praw, a więc w Dacie Realizacji lub Dacie Zamknięcia (jeśli rozliczenie Instrumentu Collar nastąpi przed Datą Realizacji).

Ponadto, ponieważ nabywanie przez T Instrumentów Collar ma na celu wyłącznie zabezpieczenie T przed ryzykiem kursowym dotyczącym zobowiązań wynikających z emisji obligacji, a ponadto wydatki na Premię nie są związane z nabywaniem lub wytwarzaniem przez Spółkę we własnym zakresie jakichkolwiek środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, wartość ponoszonej przez Spółkę Premii nie będzie powiększała wartości początkowej tych składników majątkowych.

Ad. 2

Zdaniem Spółki w przypadku rozliczenia nierzeczywistego Kwota Rozliczenia płacona przez T na rzecz banku (w sytuacji, gdy w Dacie Realizacji Kurs Referencyjny będzie niższy niż Kurs Minimalny) będzie stanowić koszt uzyskania przychodu w dniu jej poniesienia, tj. w dniu w którym wydatek ten zostanie ujęty w księgach PLN jako koszt uzyskania przychodu (art. 15 ust. 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych).

Jeżeli natomiast w Dacie Realizacji Kurs Referencyjny będzie wyższy niż Kurs Maksymalny, wówczas Kwota Rozliczenia płacona przez bank będzie stanowić przychód T w momencie otrzymania przez T zapłaty, stosownie do art. 12 ust. 3e ww. ustawy.

W świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w ramach kosztów uzyskania przychodów (rozumianych jako wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów) można wyróżnić takie koszty, które są bezpośrednio związane z przychodami podatników (tzw. koszty bezpośrednie) oraz koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami (tzw. koszty pośrednie). Podstawą prawną do wyróżniania tych dwóch kategorii kosztów podatkowych są bezpośrednio przepisy tej ustawy, a w szczególności art. 15 ust. 4 i ust. 4d.

Mając na uwadze, iż w analizowanym przypadku nabywanie pochodnych instrumentów finansowych nie jest związane z żadnymi konkretnymi przychodami Spółki, lecz ma na celu zabezpieczenie T przed ryzykiem kursowym skutkującym wzrostem kwoty zobowiązań Spółki z tytułu z emisji obligacji, należy uznać, iż wydatki ponoszone przez T na rzecz banku w ramach rozliczenia nierzeczywistego stanowią koszty uzyskania przychodu o charakterze pośrednim.

Artykuł 15 ust. 4d ww. ustawy przewiduje, iż co do zasady koszty uzyskania przychodu o charakterze pośrednim są potrącalne w dacie ich poniesienia (wyjątek dotyczy sytuacji, gdy koszty takie dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego - sytuacja taka nie występuje jednak w przypadku T).

Jednocześnie moment poniesienia kosztu jest zdefiniowany w art. 15 ust. 4e tej ustawy, który przewiduje, iż za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

Biorąc pod uwagę powyższe, w opinii Spółki należy uznać, iż w sytuacji, gdy w Dacie Realizacji Kurs Referencyjny euro do złotego będzie niższy niż Kurs Minimalny i w ramach rozliczenia nierzeczywistego Spółka dokona na rzecz banku zapłaty Kwoty Rozliczenia będzie ona stanowić koszt uzyskania przychodu T stosownie do regulacji wynikającej z art. 15 ust. 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w dniu, w którym zostanie ujęta jako koszt uzyskania przychodu w księgach rachunkowych T.

Zdaniem Spółki z faktu, iż zarówno emisja obligacji, jak i nabywanie zabezpieczających tą emisję Instrumentów Collar, odbywa się w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej wynika, że ewentualne środki pieniężne uzyskane przez Spółkę od banku w ramach rozliczenia nierzeczywistego (w sytuacji, gdy kurs rzeczywisty będzie wyższy niż Kurs Maksymalny) będą stanowiły dla niej przychód związany z działalnością gospodarczą.

W konsekwencji ustalenie prawidłowej daty powstania tego przychodu powinno zostać dokonane według zasad przewidzianych w art. 12 ust. 3-3e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przepisy te wyraźnie wskazują jaki dzień należy uznać za datę powstania przychodu, w zależności od tego czy przychód jest następstwem wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego, wykonania usługi (lub częściowego wykonania usługi), dostawy energii elektrycznej, cieplnej lub gazu przewodowego, czy też innych zdarzeń.

Ponieważ w analizowanym przypadku uzyskanie przez T przychodu będzie następstwem realizacji praw wynikających z nabytych pochodnych instrumentów finansowych lub ewentualnie rezygnacji z realizacji tych praw, ustalenie daty powstania przychodu powinno odbywać się według zasad przewidzianych dla "innych zdarzeń", a więc zgodnie z art. 12 ust. 3e tej ustawy. Realizacja przez T praw z Instrumentu Collar lub rezygnacja z realizacji tych praw nie stanowi ani zbycia prawa majątkowego, ani tym bardziej wydania rzeczy, wykonania usługi czy też dostawy energii.

Z treści powołanego art. 12 ust. 3e wynika, iż w przypadku otrzymania przychodu związanego z działalnością gospodarczą podatnika, do którego nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3d, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty przez podatnika.

W świetle tego przepisu należy więc uznać, że T uzyska przychód z tytułu płatności dokonywanych na jego rzecz przez bank, w ramach rozliczenia nierzeczywistego (Kwota Rozliczenia), w dniu faktycznego otrzymania przez T środków pieniężnych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, w zakresie pytań oznaczonych we wniosku numerami 1 i 2 uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej w tym zakresie oceny stanowiska wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego - stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.