IPPB3/423-433/11-2/JG - Możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zysku wypłaconego przez emitenta na rzecz obligatariuszy obligacji partycypacyjnych.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 25 maja 2011 r. (data wpływu 30 maja 2011 r.) w sprawie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy część zysku wypłacona przez emitenta na rzecz obligatariuszy obligacji partycypacyjnych będzie stanowiła koszty uzyskania przychodów, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - jest nieprawidłowe.

W dniu 30 maja 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy część zysku wypłacona obligatariuszom będzie stanowiła koszty uzyskania przychodów, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prowadząca działalność gospodarczą podlegającą opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, wyemitował w grudniu 2009 r. 67 sztuk niezabezpieczonych, zerokuponowych obligacji imiennych serii D. Celem emisji przez wnioskodawcę obligacji serii D było sfinansowanie inwestycji związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą w zakresie produkcji filmów, reklamy, widowisk i realizacji koncertów.

Z każdą z określonych wyżej obligacji związane jest uprawnienie do udziału w zysku wynikającego z rocznego sprawozdania finansowego emitenta, począwszy od roku następującego po roku emisji. Podziałowi pomiędzy obligatariuszami podlega, zgodnie z treścią dokumentu obligacji i warunkami emisji, 10% zysku osiągniętego przez emitenta w danym roku obrotowym, jednakże kwota przeznaczona każdorazowo do podziału pomiędzy obligatariuszy nie może przekraczać 6,20% ceny emisyjnej obligacji serii D istniejących w dniu, w którym następuje podział zysku zadany rok obrotowy. Wypłata należnego obligatariuszowi udziału w zysku, wedle treści dokumentu obligacji, ma następować przelewem na rachunek bankowy wskazany przez obligatariusza, w terminie 7 dni od dnia uzyskania prawa do tego udziału.

W związku z wyżej opisanym zdarzeniem przyszłym Spółka zadała następujące pytania:

W przypadku odpowiedzi twierdzącej na pytanie 1:

Stanowisko wnioskodawcy.

W ocenie wnioskodawcy, wydatek poniesiony tytułem wypłaty zysku na rzecz obligatariuszy obligacji partycypacyjnych stanowi koszt uzyskania przychodu w rozumieniu art. 15 ust. 1 Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa CIT). Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy CIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

W ocenie wnioskodawcy, w oparciu o powyższą normę, wypłacona obligatariuszom część zysku emitenta obligacji partycypacyjnych wyemitowanych przez niego w celu pozyskania kapitału na rozwój prowadzonej działalności gospodarczej powinna być uznana za koszt uzyskania przychodu emitenta wygenerowanego dzięki środkom pochodzącym od obligatariuszy, w dniu wypłaty, gdyż:

Obowiązujący stan prawny w zakresie wyłączeń z grupy kosztów uzyskania przychodów wygląda następująco:

W myśl art. 16 ust. 1 pkt 10a, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów) oraz, w myśl treści art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) w sytuacji finansowania spółek zależnych przez jednostki powiązane tj. zaistnienia zjawiska tzw. cienkiej kapitalizacji. Jednocześnie, ustawodawca rozstrzyga w art. 16 ust. 7b ustawy CIT, że przez pożyczkę, o której mowa w ust. 1 pkt 60 i 61 oraz w ust. 7, rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę tę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę: takim wierzycielskim papierem wartościowym jest rzecz jasna, również obligacja. Wspomniany zatem wyżej art. 16 ust. 7b ustawy CIT nakazuje stosować przepisy o pożyczce do innych, wymienionych w nim stosunków prawnych jedynie w kontekście cienkiej kapitalizacji (tj. odnośnie stanów faktycznych odpowiadających treści art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy CIT).

Brak jest w ocenie wnioskodawcy podstaw do uznania, że pożyczkę stanowi emisja obligacji również w sytuacji określonej w art. 16 ust. 1 pkt 10a ustawy CIT - wydatki związane z emisją obligacji nie są zatem wydatkami na spłatę pożyczek (kredytów). W pozostałym bowiem, nieobjętym treścią art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy CIT zakresie, pojęcie pożyczki nie powinno być na gruncie ustawy CIT rozumiane w sposób odbiegający od treści art. 720 k.c. tj. jako umowy, na podstawie której pożyczkobiorca zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkodawcy określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Emisja obligacji prowadzi do powstania stosunku prawnego zgoła innego rodzaju niż umowa pożyczki - jest to zobowiązanie z papieru wartościowego, którego treść została określona art. 4 Ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach, tj. polegającego na stwierdzeniu, że emitent jest dłużnikiem w właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązaniu się wobec tego obligatariusza do spełnienia określonego świadczenia - pieniężnego lub niepieniężnego, posiadającego charakter materialny (np. przeniesieniu własności oznaczonej kwoty pieniężnej lub rzeczy) lub też, w przeciwieństwie do pożyczki, polegającego jedynie na określonym zachowaniu się emitenta (np. wykonaniu usługi).

Obydwa stosunki prawne (zarówno pożyczka jaki zobowiązanie z obligacji) mogą pełnić podobną funkcję kredytową. Mogą, ale nie muszą - obligacja może być bowiem nabyta również pod tytułem darmym, nieodpłatnie, wówczas stosunek prawny powstały na skutek emisji będzie polegał właściwie tylko na obowiązku spełnienia określonego świadczenia przez emitenta, emitent nie uzyska natomiast nic w zamian. Należy przy tym dokonać, zdaniem wnioskodawcy, ścisłej wykładni przepisów prawa podatkowego w zakresie wyłączenia poszczególnych kategorii wydatków z grupy kosztów uzyskania przychodów. Wynika to przede wszystkim z okoliczności, że ustawodawca w sposób wyraźny odrębnie traktuje różne typu stosunki prawne pełniące funkcje kredytowe (choćby poprzez posłużenie się typowo cywilnoprawną nomenklaturą, w ustawie CIT osobno jest nowa o: kredycie, pożyczce, zobowiązaniach z emisji papierów wartościowych o charakterze dłużnym).

Tam, gdzie prawodawca nakazuje stosowanie reguł dotyczących umowy pożyczki do innych stosunków kredytowych, czyni to w sposób wyraźny (jak we wspomnianym art. 16 ust. 7b ustawy CIT). Z przytoczonej wyżej regulacji wynika zatem jednoznacznie, że wolą ustawodawcy było wyłączenie z grupy kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z emisją obligacji (konkretnie: wypłaconych obligatariuszom odsetek) jedynie w wypadkach zaistnienia zjawiska tzw. cienkiej kapitalizacji.

Poza treścią art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy ClT, wydatki związane z emisją obligacji nie są: "wydatkami na spłatę pożyczek", obligacja jest bowiem, jak wykazano, innego niż pożyczka rodzaju stosunkiem prawnym, którą to okoliczność prawodawca w sposób wyraźny w ustawie podatkowej akcentuje. Natomiast część zysku wypłacana obligatariuszowi stanowi dodatkowy obok oprocentowania wydatek emitenta, poniesiony w celu pozyskania - poprzez emisję obligacji - kapitału na prowadzoną działalność gospodarcza, z której wnioskodawca osiąga przychód. Koszt ten powinien zostać nadto, jak wykazano w drugim akapicie uzasadnienia niniejszego wniosku, uwzględniony w chwili faktycznego dokonania wypłaty części zysku.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) - dalej: p.d.o.p., kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 10a ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów). Punkt 11 art. 16 ust. 1 ww. ustawy przewiduje, że za koszty uzyskania przychodów nie uznaje się także naliczonych, lecz nie zapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów).

Z treści ww. przepisów wynika więc, że w przypadku spłaty pożyczki do kosztów uzyskania przychodów zaliczyć można jedynie faktycznie zapłacone lub skapitalizowane odsetki od pożyczki, zaś kwota zwróconej pożyczki jest obojętna podatkowo.

Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca wyemitował 67 sztuk niezabezpieczonych, zerokuponowych obligacji imiennych serii D. Z każdą z obligacji związane jest uprawnienie do udziału w zysku wynikającego z rocznego sprawozdania finansowego emitenta, począwszy od roku następującego po roku emisji. Podziałowi pomiędzy obligatariuszami podlega, zgodnie z treścią dokumentu obligacji i warunkami emisji, 10% zysku osiągniętego przez emitenta w danym roku obrotowym, jednakże kwota przeznaczona każdorazowo do podziału pomiędzy obligatariuszy nie może przekraczać 6,20% ceny emisyjnej obligacji serii D istniejących w dniu, w którym następuje podział zysku za dany rok obrotowy.

W przedstawionym zdarzeniu przyszłym mamy więc do czynienia ze spłatą kapitału pożyczki wraz z odsetkami oraz wypłatą świadczenia w postaci udziału w zyskach emitenta.

Pojęcie obligacji określone zostało w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 z późn. zm.). Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, świadczeniem tym jest wykup obligacji, który w przypadku gdy ma charakter pieniężny polega na zapłacie należności głównej wraz z odsetkami.

W wyniku emisji obligacji emitent uzyskuje od obligatariuszy środki pieniężne do korzystania przez określony czas - zatem emisję obligacji należy traktować jak zaciągnięcie pożyczki.

W związku z brakiem definicji pożyczki w polskim ustawodawstwie podatkowym, należy sięgnąć do definicji umowy pożyczki, uregulowanej w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Zgodnie z art. 720 § 1 ww. ustawy, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa ta może być zawarta bez wynagrodzenia, jak również odpłatnie. Odpłatność umowy przybiera postać odsetek.

W stosunku do obligacji mają także zastosowanie przepisy art. 9216-92116 Kodeksu cywilnego, które pozwalają zaliczyć obligacje do papierów wartościowych, opierających się na tzw. zapisie długu (na okaziciela, na zlecenie). Wynika z tego, że emisja obligacji jest czynnością prawną jednostronną, gdyż źródłem zobowiązania z obligacji jako papieru wartościowego jest wystawienie przez emitenta dokumentu o takiej nazwie i cechach określonych w prawie, w odróżnieniu od pożyczki, która jest czynnością prawną dwustronną (umową). Tak więc, choć "pożyczka" i emisja obligacji to dwa odrębne typy stosunków prawnych, których nie należy ze sobą utożsamiać z uwagi na odmienny charakter prawny obu zobowiązań, to jednak na płaszczyźnie ekonomicznej sens obu tych instytucji jest tożsamy.

Przedmiotem praw z obligacji są świadczenia, do których emitent zobowiązał się w obligacji. Świadczenia te mogą mieć charakter pieniężny, niepieniężny lub mieszany. Artykuł 19 ustawy o obligacjach, dotyczy obligacji partycypacyjnych, opiewających na świadczenie niepieniężne w postaci prawa do udziału w zyskach emitenta. Istota obligacji partycypacyjnych polega na powiązaniu korzyści osiąganych przez obligatariusza z tytułu posiadanych obligacji z zyskiem gospodarczym osiąganym przez emitenta obligacji.

Prawo do udziału w zysku emitenta obligacji może mieć charakter świadczenia głównego albo ubocznego, wynikającego z obligacji. Może być świadczeniem wyłącznym (jednolitym) albo świadczeniem alternatywnym, gdy oprócz partycypowania w zyskach obligatariuszowi przysługuje również inne świadczenie, np. odsetki. Jak wykazano, mając na uwadze istotę obligacji, emisję obligacji należy traktować jak zaciągnięcie pożyczki.

Przechodząc do przedmiotu zapytania, tj. ustalenia, czy wydatek poniesiony tytułem wypłaty zysku na rzecz obligatariusza jest kosztem podatkowym, należy mieć na względzie, że nie każdy wydatek poniesiony przez podatnika stanowi koszt uzyskania przychodów. Co do zasady, przyjmuje się bowiem, że przy ustalaniu kosztów podatkowych każdy wydatek - poza wyraźnie wskazanym w ustawie - wymaga indywidualnej oceny pod kątem jego związku z przychodem i racjonalności działania dla osiągnięcia tego przychodu.

W większości przypadków taki związek nie nasuwa żadnych wątpliwości. Są jednak sytuacje, w których ów związek przyczynowy nie jest tak jednoznaczny. Wszystkie te sytuacje należy zatem rozwiązywać według zasad racjonalnego rozumowania, odrębnie w odniesieniu do każdego przypadku. O ile zaliczenie odsetek od wyemitowanych obligacji do kosztów podatkowych nie budzi wątpliwości, to zaliczenie dodatkowej wypłaty w postaci udziału w zyskach emitenta, już takie wątpliwości nasuwa.

Wydatki związane z wypłatą należnego obligatariuszowi udziału w zysku, wynikającego z rocznego sprawozdania finansowego emitenta, stanowią element podziału wypracowanego przez Spółkę zysku netto (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym). Nie mają one więc charakteru kosztowego. Wydatki te nie będą zatem stanowić kosztów uzyskania przychodów, gdyż jego źródłem jest zysk. Pogląd taki wyrażony został również w komentarzu do "Podatku dochodowego od osób prawnych - 2009, pod redakcją Janusza Marciniuka (por. str. 500, Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2009 r.). W omawianej sprawie obligatariusz ma bowiem prawo do zysku wypracowanego przez emitenta - podatnika. Przez zysk rozumie się "nadwyżkę wpływów nad wydatkami w działalności gospodarczej", czyli "dodatni wynik przedsiębiorstwa".

Dodatkowo należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie środki pozyskane z emisji obligacji przeznaczone zostały na sfinansowanie określonego przedsięwzięcia inwestycyjnego, tj. produkcję filmów, reklamy, widowisk i realizacji koncertów. Oznacza to, że obligatariusz uznał, iż inwestycje te mają szanse powodzenia, a zatem wygenerują w przyszłości zysk. W konsekwencji powiązanie realizacji świadczenia z wygenerowaniem przez emitenta zysku do podziału obarczone jest ryzykiem inwestycyjnym. Świadczenie to jest świadczeniem przyszłym, którego wartość nie jest znana w chwili emisji obligacji, oraz niepewnym, a obligatariusz godzi się z takim stanem rzeczy. Może się okazać, że emitent nie wypracuje zysku, a wtedy obligatariusz nie otrzyma swojego wynagrodzenia. Wobec tego należałoby uznać, że emisja przedmiotowych obligacji ma w istocie na celu realizację wspólnego przedsięwzięcia, wskazuje na współdziałanie podmiotów, wspólne uczestnictwo w zyskach, ale i w ryzyku. Dodatkowo należy zauważyć, że emisja obligacji partycypacyjnych przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga podjęcia uchwały o zmianie zasad podziału zysku. Zgodnie bowiem z art. 191 § 1 k.s.h. wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mają prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. To dowodzi, że interesy obligatariusza - pożyczkodawcy stawiane są na równi z interesami wspólników podatnika.

Zdaniem Organu, powyższe okoliczności wskazują, że "część zysku" wypłacona przez wnioskodawcę wynikająca z przedmiotowych obligacji nie może być traktowana na równi z odsetkami od pożyczki, o której mowa w art. 720 Kodeksu cywilnego. W konsekwencji wypłacona "część zysku" nie ma charakteru odsetek i jako taka nie może stanowić, zgodnie z art. 16 ust. 1 pakt 10 lit. a) ustawy, kosztu podatkowego.

W ocenie Organu również na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie można uznać wypłacanego dodatkowego wynagrodzenia w postaci "części zysku" za koszt podatkowy, gdyż wynagrodzenie to, to nic innego jak efekt wspólnego przedsięwzięcia i w konsekwencji podzielenie się ewentualnym zyskiem z inwestycji, a sposób podatkowego rozliczania tego typu przedsięwzięcia ustawodawca przewidział w art. 5 ww. ustawy. Tym samym, kwota wypłacana przez Spółkę na rzecz obligatariuszy, tj. "udział w zysku wynikający z rocznego sprawozdania finansowego emitenta" nie będzie stanowiła kosztów uzyskania przychodów Wnioskodawcy.

Biorąc pod uwagę powyższe stanowisko należy uznać, że pytanie numer 2) stało się bezprzedmiotowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.