IPPB3/423-160/11-4/GJ - Określenie skutków podatkowych w ujęciu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w przypadku wydania certyfikatów inwestycyjnych tytułem wynagrodzenia za umorzone akcje.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 9 lutego 2011 r. (data wpływu 24 lutego 2011 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie podatkowych skutków wydania certyfikatów inwestycyjnych tytułem wynagrodzenia za umorzone akcje (pytanie nr 3) - jest nieprawidłowe,

W dniu 24 lutego 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie przychodów.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca spółka SA (dalej E. SA) jest spółką akcyjną działającą w branży deweloperskiej. Jej większościowym akcjonariuszem jest spółka G. spółka komandytowo-akcyjna (dalej G.) z siedzibą w Luksemburgu. Spółka G. jest rezydentem podatkowym w Luksemburgu w rozumieniu umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania zawartej pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Wielkim Księstwem Luksemburga (Dz. U. z dnia 18 września 1996 r. Nr.110 poz. 527). Spółka G. zamierza zmniejszyć swoje zaangażowanie kapitałowe w spółce E. SA poprzez przeprowadzenie dobrowolnego umorzenia akcji połączonego z obniżeniem kapitału zakładowego. Wszystkie akcje, które będą podlegać umorzeniu, zostały objęte w wyniku podniesienia kapitału zakładowego E. SA poprzez wniesienie wkładu niepieniężnego w formie udziałów w innych spółkach prawa handlowego wycenionych do wartości rynkowej w dniu wniesienia.

W związku z tym, E. SA podjęła już odpowiednie uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy, niezbędne do przeprowadzenia dobrowolnego umorzenia akcji. Uchwały te oczekują na zarejestrowanie przez sąd rejestrowy. Wynagrodzenie należne akcjonariuszowi G. z tytułu umorzenia akcji zostanie wypłacone lub wydane w formie pieniężnej lub rzeczowej. Biorąc pod uwagę strukturę aktywów spółki E. SA, w kontekście wydania wynagrodzenia w formie rzeczowej, rozważane jest wydanie certyfikatów inwestycyjnych w Funduszu E., które to certyfikaty stanowią główny składnik aktywów spółki E. SA.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie oznaczone nr 3:

Czy wydanie przez Spółkę E. SA majątku rzeczowego w postaci certyfikatów inwestycyjnych tytułem wynagrodzenia za umorzone akcje powodować będzie po jej stronie powstanie przychodu do opodatkowania.

Stanowisko Spółki:

Wynagrodzenie za umarzane akcje zwykle wypłacane jest w formie pieniężnej. Niemniej jednak przepisy k.s.h. nie wyłączają możliwości wypłaty wynagrodzenia w formie niepieniężnej (w naturze). Świadczenie w naturze przybierać może postać praw majątkowych lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, w tym również składników majątkowych Spółki. Możliwość świadczenia w naturze może wynikać z umowy między Spółką a akcjonariuszem zawartej na podstawie odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego.

Zgodnie z tym stanowiskiem zdaniem Wnioskodawcy możliwe jest wynagrodzenie akcjonariusza przy pomocy papierów wartościowych, w tym certyfikatów inwestycyjnych.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT, do przychodów nie zalicza się zwróconych udziałów lub wkładów w spółdzielni, umorzenia udziałów lub akcji w spółce, w tym kwot otrzymanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji) oraz wartości majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej - w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia, a także zwróconych udziałowcom (akcjonariuszom) dopłat wnoszonych do spółki zgodnie z odrębnymi przepisami - w wysokości określonej w złotych na dzień ich faktycznego wniesienia.

W ocenie Wnioskodawcy wydanie majątku rzeczowego w postaci certyfikatów inwestycyjnych jako wynagrodzenia za akcje własne nabyte w celu ich umorzenia, nie będzie stanowić dla Wnioskodawcy zdarzenia powodującego powstanie przychodu podatkowego z tytułu zbycia tego majątku.

Punktem wyjścia dla interpretacji przepisów ustawy podatkowej jest wykładnia gramatyczna. Wynik takiej wykładni w zakresie przepisu art. 12 ust. 4 pkt 3 cyt. ustawy o CIT prowadzi do jednoznacznego wniosku, że do przychodu Spółki nie zalicza się umorzenia udziałów (akcji) w Spółce.

Jest to wyjątek od zasady obowiązującej w tym podatku, iż przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty (art. 7 ust. 1 ustawy o CIT). Katalog przychodów określa przepis art. 12 i ten również przepis wyłącza z zakresu podatkowania tym podatkiem określone rodzaje przychodów, stanowiąc w ustępie 4 pkt 3, iż do przychodów nie zalicza się umorzenia udziałów lub akcji w spółce w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia. Jednocześnie przepisy podatkowe o charakterze szczególnym, a takim w świetle powyższego niewątpliwie jest przepis art. 12 ust. 4 pkt 3, nie powinny być interpretowane w sposób rozszerzający, bowiem przez wykładnię nie można tworzyć nowych podatkowo-prawnych stanów faktycznych podlegających opodatkowaniu lub zwolnieniu od opodatkowania. Obowiązek podatkowy musi być wyrażony w ustawie (art. 217 Konstytucji) w sposób jasny, kompletny i zupełny. Wykładnia przepisów podatkowych, zwłaszcza przepisów ustanawiających zwolnienia podatkowe, winna być zatem wykładnią ścisłą.

Z przepisów k.s.h. dotyczących dobrowolnego umorzenia akcji wynika, że wynagrodzenie musi być zawsze ustalone w kwocie pieniężnej; nie można więc wskazać, że wynagrodzeniem będą składniki majątku. Natomiast jak najbardziej dopuszczalne jest określenie wynagrodzenia w formie pieniężnej i następnie wskazanie, że rozliczenie nastąpi poprzez wydanie majątku rzeczowego odpowiadającego wysokości wynagrodzenia.

W związku z faktem, że rozliczenie może nastąpić zarówno w gotówce jak i w formie rzeczowej, bezgotówkowe rozliczenie się ze akcjonariuszem nie jest świadczeniem zastępczym. Wydanie majątku rzeczowego nie zastępuje bowiem wypłaty pieniężnej; jest ono równorzędnym sposobem wypełnienia przez Spółkę obowiązania, polegającego na wypłacie wynagrodzenia za akcje własne, nabyte w celu ich umorzenia. Tym samym niedopuszczalne jest przyjmowanie poglądu, zgodnie z którym bardziej prawidłową czynnością z punktu widzenia przepisów k.s.h. będzie wypłata gotówki, a nie wydanie wynagrodzenia w formie rzeczowej. Umorzenie akcji w swej ekonomicznej treści można porównać do procesu likwidacji Spółki w zakresie umarzanych akcji. W ramach likwidacji Spółki dokonuje się bowiem operacji umorzenia wszystkich akcji. Jeżeli więc nie ma wątpliwości, co do tego, iż przy likwidacji Spółki nie dochodzi do powstania przychodu po stronie Spółki likwidowanej w związku z wydaniem majątku akcjonariuszom w wyniku likwidacji, to analogicznie taka czynność nie powinna powodować powstania przychodu po stronie Spółki, w przypadku której tylko cześć akcji podlega umorzeniu. Wypłata wynagrodzenia z tytułu umorzenia akcji nie może być zrównana z czynnością odpłatnego zbycia, o której mowa w art. 14 ustawy o ClT a tym samym po stronie Spółki nie powstaje przychód tego tytułu.

Warto podkreślić, że w wyniku umorzenia dobrowolnego Spółka nie otrzyma żadnego przysporzenia majątkowego od akcjonariusza, które powiększy jej majątek. Wprost przeciwnie można powiedzieć, że majątek Spółki rzeczywiście ulegnie zmniejszeniu, gdyż będzie ona zobowiązana do wypłacenia wynagrodzenia akcjonariuszowi z tytułu umorzenia akcji.

Na uwagę zasługuje przy tym okoliczność, że sama treść analizowanego przepisu art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT wskazuje na to, że ustawodawca nie rozróżnia odpłatnego umorzenia udziałów (akcji), czy też bez wynagrodzenia, normując jedynie sytuację faktyczną umorzenia udziałów lub akcji w spółce.

Żaden z obowiązujących przepisów ustawy o CIT nie daje podstaw do twierdzenia, że w opisanym stanie faktycznym powstanie po stronie Spółki, Wnioskodawcy przychód podatkowy. Wypłata wynagrodzenia za umorzenie akcji w gotówce wywołuje efekt podatkowy jedynie po stronie akcjonariusza, którego akcje podlegają umorzeniu. Przyjęcie odmiennej interpretacji w stosunku do wynagrodzenia rzeczowego jest poza wszelką dyskusją sprzeczne z zasadą równości opodatkowania.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach wydawanych przez organy skarbowe, w tym między innymi interpretacji indywidualnej z dnia 15 grudnia 2009 r. nr ILPB3/423-823/09-5/JG, interpretacji indywidualnej z dnia października 2008 r. nr ILPB3/423-460/08-4/EK jak również wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 25 maja 2010 sygn. akt. I SA/PO 251/10, wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 3 grudnia 2010 r. I SA/Łd 935/10.

Na tle przedstawionego zdarzenia przyszłego stwierdzam co następuje:

W przedmiotowej sprawie kwestią do rozstrzygnięcia są skutki podatkowe wydania certyfikatów inwestycyjnych tytułem wynagrodzenia za umorzone akcje po stronie Spółki wypłacającej wynagrodzenie. Spółka nabyła akcje od akcjonariusza większościowego, który jest rezydentem podatkowym w Luksemburgu celem ich umorzenia dobrowolnego.

Instytucja umorzenia akcji w drodze nabycia akcji przez spółkę została uregulowana w art. 359 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - k.s.h. (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.), zgodnie z którym akcje mogą być umorzone w przypadku, gdy statut tak stanowi. Akcja może być umorzona albo za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne), albo bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe). Stosownie zaś do art. 359 § 2 k.s.h. umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Uchwała powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi akcji umorzonych bądź uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Umorzenie przymusowe następuje za wynagrodzeniem, które nie może być niższe od wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między akcjonariuszy.

Wynagrodzenie z tytułu zbycia akcji w celu ich umorzenia jako kategorii przychodu podatkowego na gruncie ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2011, nr 74, poz. 397) - u.p.d.o.p. można rozpatrywać z punktu widzenia akcjonariusza otrzymującego to wynagrodzenie oraz samej Spółki wypłacającej to wynagrodzenie w postaci wydania własnych składników majątkowych.

W myśl art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p. do przychodów nie zalicza się kwot otrzymanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji) w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia. Z powyższego przepisu wynika, że dochodem do opodatkowania winna być nadwyżka otrzymana przez akcjonariusza. Z uwagi na to, że Wnioskodawcą jest Spółka wypłacająca wynagrodzenie akcjonariuszowi, a przepis art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p. dotyczy opodatkowania akcjonariusza, tym samym nie ma on względem Spółki zastosowania.

Ustawodawca w art. 12 ust. 1-3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych określa przykładowy katalog zdarzeń uznanych przez niego za przychody. Wykaz tych zdarzeń wskazuje, że co do zasady, za przychód podatkowy można uznać każde przysporzenie majątkowe podatnika o charakterze trwałym, których rzeczywiste otrzymanie, a w niektórych przypadkach już sam fakt, że są należne powoduje obowiązek zapłaty podatku dochodowego, o ile przysporzenie to nie jest wyłączone z przychodów na mocy art. 12 ust. 4 ustawy.

Należy zaznaczyć, że przychód występuje nie tylko w sytuacji, gdy dojdzie do zwiększenia aktywów podatnika, ale również, gdy nastąpi zmniejszenie się zobowiązań (długów) podatnika.

Oceniając skutki prawne wydania papierów wartościowych z tytułu wynagrodzenia za nabyte akcje należy zauważyć, że o ile zapłata wynagrodzenia w formie pieniężnej nie powoduje powstania przychodu do opodatkowania podatkiem dochodowym, o tyle przeniesienie własności składników majątkowych ze Spółki na akcjonariusza w ocenie organu uprawnia do przyjęcia stanowiska, że w takim przypadku zastosowanie ma przepis art. 12 ust. 1 z zastrzeżeniem art. 14 ust. 1 ustawy, mówiącym o przychodzie z tytułu odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych.

Należy przy tym podkreślić, iż termin "odpłatne zbycie", którym posługuje się ustawa obejmuje nie tylko sprzedaż rzeczy, ale również wszelkie inne formy ich odpłatnego zbycia, w wyniku którego dochodzi do zmiany właściciela rzeczy lub praw majątkowych, co obejmuje również przypadek wydania składników majątkowych Spółki akcjonariuszowi. "Ceną" zbycia będzie wartość papierów wartościowych odpowiadająca wartości uchwalonego wynagrodzenia.

W ocenie organu ze słów zawartych w uzasadnieniu stanowiska Spółki w zakresie pytania 3" że "Z przepisów k.s.h. dotyczących dobrowolnego umorzenia akcji wynika, że wynagrodzenie musi być zawsze ustalone w kwocie pieniężnej; nie można więc wskazać, że wynagrodzeniem będą składniki majątku. Natomiast jak najbardziej dopuszczalne jest określenie wynagrodzenia w formie pieniężnej i następnie wskazanie, że rozliczenie nastąpi poprzez wydanie majątku rzeczowego odpowiadającego wysokości wynagrodzenia", Spółka wyciągnęła błędne wnioski, że "W związku z faktem, że rozliczenie może nastąpić zarówno w gotówce jak i w formie rzeczowej, bezgotówkowe rozliczenie się ze akcjonariuszem nie jest świadczeniem zastępczym". Stosownie do art. 354 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r., - kodeks cywilny - k.c. (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) dłużnik powinien spełnić świadczenie zgodnie z treścią zobowiązania. Dlatego wierzyciel może odmówić przyjęcia innego świadczenia niż to, które wynika z zobowiązania, nawet jeśli miałoby być tylko w niewielkim stopniu zmienione. Zgodnie jednak z treścią art. 453 k.c. nie ma przeszkód, aby dłużnik zwolnił się, za zgodą wierzyciela, z zobowiązania, poprzez spełnienie innego świadczenia (wtórnego), zamiast pierwotnego; zobowiązanie pierwotne wówczas wygasa. Mamy wówczas do czynienia ze świadczeniem w miejsce wypełnienia (datio in solutum). A więc datio in solutum zachodzi wówczas, gdy dłużnik zamiast świadczenia, które powinien spełnić zgodnie z treścią zobowiązania, ofiarowuje wierzycielowi inne świadczenie, a wierzyciel je przyjmuje. Innymi słowy dłużnik, za zgodą wierzyciela, w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia świadczenie inne niż wynikające z pierwotnie zawartej umowy. Owo "inne" świadczenie określane jest zamiennie mianem "nowego", "wtórnego", "subsydiarnego", "zastępczego". Instytucji datio in solutum przypisuje się konsekwencje podatkowe analogiczne do sytuacji, w której dłużnik, zamiast świadczyć w miejsce wykonania poprzedniego zobowiązania, sprzedaje składnik swojego majątku, a następnie - już po rozpoznaniu przychodu z tego tytułu - z uzyskanych środków zaspokaja wierzyciela. Dla celów podatkowych należałoby wyróżnić dwie odrębne transakcje: odpłatne zbycie majątku oraz spłata długu i następnie dla każdej z tych transakcji określić konsekwencje podatkowe. Takie podejście do datio in solutum jest powszechnie przyjmowane przez organy podatkowe oraz orzecznictwo sądowe. Potwierdza to m.in. wyrok WSA w Gdańsku z 12 czerwca 2008 (I SA/Gd 1124/07), czy wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 grudnia 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 2677/10. Oba wyroki są prawomocne.

W sytuacji, gdy Spółka (dłużnik) podejmie uchwałę o wypłacie wynagrodzenia akcjonariuszowi i wskaże, że rozliczenie nastąpi poprzez wydanie majątku rzeczowego za pełną zgodą wierzyciela (akcjonariusza) zastosowanie będzie miała instytucja datio in solutum wraz z konsekwencjami w postaci przychodu podatkowego. Powyższe w żadnym razie nie oznacza, że organ reprezentuje pogląd, że bardziej prawidłową czynnością z punktu widzenia przepisów k.s.h. będzie wypłata gotówki, a nie wydanie wynagrodzenia w formie rzeczowej. Organ nie może zgodzić się z poglądem Spółki, że "Jeżeli więc nie ma wątpliwości, co do tego, iż przy likwidacji Spółki nie dochodzi do powstania przychodu po stronie Spółki likwidowanej w związku z wydaniem majątku akcjonariuszom w wyniku likwidacji, to analogicznie taka czynność nie powinna powodować powstania przychodu po stronie Spółki, w przypadku której tylko cześć akcji podlega umorzeniu. Wypłata wynagrodzenia z tytułu umorzenia akcji nie może być zrównana z czynnością odpłatnego zbycia, o której mowa w art. 14 ustawy o ClT a tym samym po stronie Spółki nie powstaje przychód tego tytułu". Inne skutki mimo podobieństwa wywołuje podział pomiędzy wspólników majątku likwidowanej spółki w naturze. Podział ten jest neutralny podatkowo dla Spółki, bowiem przekazaniu wspólnikom majątku w naturze nie odpowiada jakiekolwiek przysporzenie majątkowe po jej stronie. W przedstawionym zdarzeniu przyszłym podjęcie uchwały o wypłacie wynagrodzenia z tytułu zbycia akcji w celu ich umorzenia skutkuje powstaniem zobowiązania Spółki do zaspokojenia roszczeń akcjonariusza o wypłatę tego wynagrodzenia. Wykonanie zobowiązania w formie przeniesienia przez Spółkę składników majątkowych pod warunkiem zgody na to wierzyciela prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania Spółki. W ten sposób w Spółce zmniejszą się pasywa, długi a składniki majątkowe zmienią właściciela. Prowadzi to do powstania po stronie Spółki przychodu na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Przeniesienie własności składników majątkowych należy traktować na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych na równi ze zbyciem tych składników.

Wypłata wynagrodzenia w formie przeniesienia składników aktywów Spółki, spowoduje po stronie Spółki wypłacającej wynagrodzenie powstanie przychodu z odpłatnego zbycia praw majątkowych rozpoznanego na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych z zastrzeżeniem art. 14 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Końcowo odnosząc się do powołanych interpretacji wydanych przez organy podatkowe, w przypadku interpretacji ILPB3/423-823/09-5/JG dotyczyła ona obowiązku poboru zryczałtowanego podatku dochodowego z tytułu wypłaty wynagrodzenia za umorzenie udziałów, zaś w interpretacji ILPB3/423-460/08-4/EK wnioskodawcą był udziałowiec, a więc przedmiotem wskazanych interpretacji były inne zagadnienia prawne związane z umorzeniem udziałów, niż w niniejszej sprawie. Oba wyroki sądowe są zaś nieprawomocne.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Spółki w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w opisanym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, 09-402 Płock, ul. 1 Maja 10.