IPPB2/4515-33/15-2/MZ

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 12 marca 2015 r. (data wpływu 16 marca 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych wypłaty zachowku - jest prawidłowe.

W dniu 16 marca 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych wypłaty zachowku.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Prośba o wykładnię przepisów dot. zwolnienia Wnioskodawcy od podatku od zachowku zasądzonego wyrokiem z 20 grudnia 2013 r. i wypłaconego w styczniu 2015 r., należnego po ojcu zmarłym w listopadzie 2004 r. w sytuacji nabycia prawa do żądania zachowku dopiero w 2011 r. Wobec sprzecznych informacji uzyskanych w urzędzie skarbowym dla Warszawy Pragi (gdzie najpierw parokrotnie informowano Wnioskodawcę, że jest zwolniony z płacenia podatku od zachowku, a potem odmówiono przyjęcia od niego druku SD-Z2, żądając złożenia zeznania podatkowego na druku SD3), a także po zapoznaniu się z Odpowiedzią Ministerstwa Finansów z 9 marca 2009 r. na pytanie Rzeczypospolitej w sprawie opodatkowania zachowku oraz z decyzją Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 20 kwietnia 2009 r. (gdzie w analogicznej sytuacji jest mowa o zwolnieniu z podatku), Wnioskodawca zwraca się z uprzejmą prośbą o wyjaśnienie: jaka jest jego sytuacja prawna w kwestii zastosowania wobec Wnioskodawcy art. 3 ust. 1 nowelizacji z 16 listopada 2006 r. ustawy z 1983 r. o podatku od spadków i darowizn w celu zwolnienia Wnioskodawcy z podatku od zachowku zasądzonego 20 grudnia 2013 r. i wypłaconego dopiero 16 stycznia 2015 r. (zał. nr 1 - kserokopia przelewu potwierdzonego przez bank).

Sytuacja wygląda następująco. W dniu 30 listopada 2004 r. (zał. 2) znaleziono zwłoki ojca Wnioskodawcy J., który wszelkie starania o Wnioskodawcy wychowanie zrzucił na barki matki (rodzice rozwiedli się, gdy Wnioskodawca miał 3 lata). Po złożeniu przez Wnioskodawcę wniosku o nabycie spadku na podstawie ustawy, z Nowej Zelandii zjawił się nieznany Wnioskodawcy brat ojca, który oznajmił, że ma testament jego ojca i, powołując się na tzw. wpływy, zagroził mu, że nie otrzyma odeń nawet zachowku. Stryj złożył w sądzie wypis z aktu notarialnego z 23 stycznia 1995 r., którego mocą ojciec Wnioskodawcy 46-letni ojciec J. powołuje do spadku swego 40-letniego brata A. (zał. nr 3). W dniu powstania tego testamentu Wnioskodawca był niepełnoletnim licealistą. Notariusz ustalała tożsamość ojca na podstawie dowodu osobistego, w którym znajdował się wpis, że rozwiedziony testator ma niepełnoletniego syna (zał. nr 4- Wnioskodawcy akt urodzenia), ale chodziło o to, aby nie płacący naszemu państwu podatków spadkobierca miał możliwość szybkiego spieniężenia majątku nadużywającego alkoholu brata-spadkodawcy i zwykłego oszukania Wnioskodawcy. W efekcie swoiście toczącego się postępowania spadkowego A. złożył w 2009 r. zeznanie podatkowe dot. uzyskania spadku po Wnioskodawcy ojcu na mocy postanowienia z 27 listopada 2008 r. Sądu Rejonowego. Według Wnioskodawcy wiedzy stryj nie płacił żadnego podatku. Tymczasem sąd zachowku (pomimo wydania stryjowi postanowienia w trakcie uniemożliwiania Wnioskodawcy przeprowadzenia apelacji), wykorzystując różne formalizmy, nie dopuszczał do przeprowadzenia sprawy o zachowek, przeszkodą były również trudności z doręczaniem niekorzystnych dla stryja pism procesowych.

Celem potwierdzenia Wnioskodawca dołącza:

zał. nr 6 - zażalenie Wnioskodawcy z 27 września 2009 r. na postanowienie Sądu Okręgowego oddalającego jego wniosek o podjęcie procesu o zachowek;

zał. nr 7 - postanowienie Sądu Okręgowego z 9 kwietnia 2010 r. o zawieszeniu postępowania apelacyjnego w części dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku po Wnioskodawcy ojcu;

zał. nr 8 - postanowienie Sądu Okręgowego z 27 grudnia 2011 r. o podjęciu zawieszonego postępowania w sprawie o zachowek (w związku z uprawomocnieniem się postanowienia Sądu Rejonowego z 27 listopada 2008 r.);

zał. nr 9 - kopia wyroku z 20 grudnia 2013 r. Sądu Okręgowego (uprawomocnił się kilka tygodni temu), ustalającego wysokość zachowku.

Załączniki od 6 do 8 dobitnie potwierdzają, że przed dniem 27 grudnia 2011 r. Wnioskodawca nie był uprawniony do żądania zachowku, a zał. nr 1 i 9 potwierdzają, kiedy sprawa o zachowek zaczęła się finalizować.

W tym stanie rzeczy, Wnioskodawca uprzejmie prosi Pana Ministra o stanowisko w sprawie jego uprawnień do zwolnienia od podatków z tytułu nabycia dopiero w grudniu 2011 r. praw do ubiegania się o zachowek wypłacony mu dopiero w styczniu 2015 r. przez krewnego, który nie jest polskim podatnikiem, a jedynie korzysta z przywileju posiadania polskiego obywatelstwa dla wzbogacenia się kosztem jedynego bratanka, który uczciwie od lat płaci podatki na rzecz państwa polskiego, ale mimo to nie stać go na kupienie własnego mieszkania i założenie rodziny we własnym kraju. Wnioskodawca pracuje czasem po 14 godzin na dobę, aby zapracować na skromne mieszkanie (mieszkanie jego ojca stoi puste), a żądanie od Wnioskodawcy podatku od zachowku oddala od niego termin osiągnięcia tego celu.

Dodatkowo dzisiaj na infolinii Krajowej Informacji Podatkowej, dzwoniąc, Wnioskodawca uzyskał informację, że podatku się nie płaci. Pani z infolinii po uzyskaniu od Wnioskodawcy opisu, że Urząd X. uważa inaczej, poszła się skonsultować i po konsultacjach ponownie potwierdziła, że liczy się data zachowku a nie data śmierci. Rozmowa była nagrywana przez KIP. W związku z różnicami zdań między urzędnikiem urzędu X., a całym dostępnym stanem, Wnioskodawca zwraca się z prośbą o interpretację dotyczącą zwolnienia go z płacenia podatku od zachowku po jego ojcu.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

Czy Wnioskodawca jest zwolniony z podatku od zachowku po jego ojcu. Jak z podatkiem od odsetek ustawowych, które towarzyszą zachowkowi.

Zdaniem Wnioskodawcy, liczne źródła jednoznacznie mówią (włącznie z nagrywanymi rozmowami a także analogicznymi sytuacjami opisanymi przez Dyrektora Izby w Poznaniu), że Wnioskodawca jest zwolniony, urzędniczka w urzędzie X. twierdzi inaczej. Kwestia dotyczy zapewne parunastu tysięcy złotych i tego, czy Wnioskodawca ma szansę w końcu usamodzielnić się i zakupić dzięki zachowkowi mieszkanie, czy jest zmuszony do emigracji ponieważ nie jest w stanie zarobić na mieszkanie.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej opisanego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

W myśl art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2015 r. poz. 86) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu.

Stosownie do art. 5 ustawy obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, a zgodnie z jej art. 6 ust. 1 pkt 2a przy nabyciu tytułem zachowku powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części. Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia (art. 6 ust. 4).

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 9.637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej. W myśl art. 14 ust. 2 ww. ustawy zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy do grupy I zalicza się - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Jednakże, na mocy art. 4a ust. 1 zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

Jak stanowi ust. 3 ww. przepisu w przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1 i 2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Z kolei z jego ust. 4 wynika, że obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że prośba o wykładnię przepisów dot. zwolnienia Wnioskodawcy od podatku od zachowku zasądzonego wyrokiem z 20 grudnia 2013 r. i wypłaconego w styczniu 2015 r., należnego po ojcu zmarłym w listopadzie 2004 r. w sytuacji nabycia prawa do żądania zachowku dopiero w 2011 r. Wobec sprzecznych informacji uzyskanych w urzędzie skarbowym dla X. (gdzie najpierw parokrotnie informowano Wnioskodawcę, że jest zwolniony z płacenia podatku od zachowku, a potem odmówiono przyjęcia od niego druku SD-Z2, żądając złożenia zeznania podatkowego na druku SD3), a także po zapoznaniu się z Odpowiedzią Ministerstwa Finansów z 9 marca 2009 r. na pytanie Rzeczypospolitej w sprawie opodatkowania zachowku oraz z decyzją Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 20 kwietnia 2009 r. (gdzie w analogicznej sytuacji jest mowa o zwolnieniu z podatku), Wnioskodawca zwraca się z uprzejmą prośbą o wyjaśnienie: jaka jest jego sytuacja prawna w kwestii zastosowania wobec Wnioskodawcy art. 3 ust. 1 nowelizacji z 16 listopada 2006 r. ustawy z 1983 r. o podatku od spadków i darowizn w celu zwolnienia Wnioskodawcy z podatku od zachowku zasądzonego 20 grudnia 2013 r. i wypłaconego dopiero 16 stycznia 2015 r. (zał. nr 1 - kserokopia przelewu potwierdzonego przez bank). Sytuacja wygląda następująco. W dniu 30 listopada 2004 r. (zał. 2) znaleziono zwłoki ojca Wnioskodawcy J., który wszelkie starania o Wnioskodawcy wychowanie zrzucił na barki matki (rodzice rozwiedli się, gdy Wnioskodawca miał 3 lata). Po złożeniu przez Wnioskodawcę wniosku o nabycie spadku na podstawie ustawy, z Nowej Zelandii zjawił się nieznany Wnioskodawcy brat ojca, który oznajmił, że ma testament jego ojca i, powołując się na tzw. wpływy, zagroził mu, że nie otrzyma odeń nawet zachowku. Stryj złożył w sądzie wypis z aktu notarialnego z 23 stycznia 1995 r., którego mocą ojciec Wnioskodawcy 46-letni J. powołuje do spadku swego 40-letniego brata A. (zał. nr 3). W dniu powstania tego testamentu Wnioskodawca był niepełnoletnim licealistą. Notariusz ustalała tożsamość ojca na podstawie dowodu osobistego, w którym znajdował się wpis, że rozwiedziony testator ma niepełnoletniego syna (zał. nr 4 - Wnioskodawcy akt urodzenia), ale chodziło o to, aby nie płacący naszemu państwu podatków spadkobierca miał możliwość szybkiego spieniężenia majątku nadużywającego alkoholu brata-spadkodawcy i zwykłego oszukania Wnioskodawcy. W efekcie swoiście toczącego się postępowania spadkowego A. złożył w 2009 r. zeznanie podatkowe dot. uzyskania spadku po Wnioskodawcy ojcu na mocy postanowienia z 27 listopada 2008 r. Sądu Rejonowego (zał. nr 5 - pismo Naczelnika US X. z 12 lipca 2010 r.,). Według Wnioskodawcy wiedzy stryj nie płacił żadnego podatku. Tymczasem sąd zachowku (pomimo wydania stryjowi postanowienia w trakcie uniemożliwiania Wnioskodawcy przeprowadzenia apelacji), wykorzystując różne formalizmy, nie dopuszczał do przeprowadzenia sprawy o zachowek, przeszkodą były również trudności z doręczaniem niekorzystnych dla stryja pism procesowych.

Wobec powyższego opisu wyjaśnić należy, że instytucja zachowku ściśle łączy się ze spadkiem i procedurą związaną ze spadkobraniem. Zachowek nie jest jednak składnikiem spadku. Stanowi on swoistą ochronę interesów określonej grupy osób najbliższych zmarłemu, w przypadku pominięcia ich przy spadkobraniu. Zgodnie bowiem z treścią art. 991 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121), zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jak z kolei wynika z § 2 tego przepisu jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Z zacytowanych przepisów wynika, że zachowek jest odrębnym od spadkobrania tytułem nabycia podlegającym opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Osoby uprawnione do zachowku nie uzyskują własności rzeczy i praw majątkowych wynikających z ww. prawa z chwilą otwarcia spadku. Moment śmierci spadkodawcy nie oznacza zatem równoczesnego przeniesienia własności lub praw majątkowych na inne podmioty tytułem zachowku. Przeniesienie takie następuje z chwilą wykonania tego prawa przez spadkobierców na rzecz osób uprawnionych.

Momentem nabycia rzeczy i praw majątkowych tytułem zachowku jest więc chwila jego wykonania. Moment ten decyduje z kolei o możliwości stosowania zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, wprowadzonego ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 222, poz. 1629) i mającego zastosowanie, stosownie do art. 3 ust. 1 ww. ustawy, do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło po 1 stycznia 2007 r.

Mając powyższe na uwadze należy wskazać, że Wnioskodawca z tytułu otrzymania zachowku (bez odsetek) po ojcu, będzie mógł skorzystać ze zwolnienia zawartego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, po spełnieniu warunków zawartych w tym przepisie. Należy tutaj wskazać, że odsetki od zachowku stanowią formę odszkodowania za zwłokę przy spełnieniu świadczeń pieniężnych i nie można uznać ich za należną osobie uprawnionej wartość udziału spadkodawcy, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Tym samym, odsetki nie są objęte zakresem podatku od spadków i darowizn.

Dodatkowo należy wskazać, że dołączone do wniosku dokumenty nie podlegają analizie ani weryfikacji w ramach wydawanej interpretacji.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.