IPPB2/415-960/14-2/AS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 1 grudnia 2014 r. (data wpływu 8 grudnia 2014 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie obowiązków płatnika w przypadku mylnej konwersji jednostek uczestnictwa i przywrócenie stanu rejestru uczestnika do stanu sprzed dokonania błędnych rozliczeń - jest prawidłowe.

W dniu 8 grudnia 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie obowiązków płatnika w przypadku mylnej konwersji jednostek uczestnictwa i przywrócenie stanu rejestru uczestnika do stanu sprzed dokonania błędnych rozliczeń.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca (dalej także: AT) na podstawie umów zawieranych z funduszami inwestycyjnymi otwartymi lub specjalistycznymi funduszami inwestycyjnymi świadczy na ich rzecz usługi agenta transferowego, polegające między innymi na prowadzeniu rejestru uczestników tych funduszy. W ramach zleconych czynności, na podstawie oświadczeń woli składanych przez uczestników, AT dokonuje wpisów do rejestru uczestników, a także oblicza i pobiera kwoty zryczałtowanego podatku dochodowego z tytułu udziału w funduszach kapitałowych. Wśród oświadczeń woli przetwarzanych przez AT są w szczególności zlecenia zamiany lub konwersji jednostek uczestnictwa.

Konwersja jednostek uczestnictwa polega na tym, że na podstawie jednego zlecenia dokonuje się w tym samym dniu wyceny umorzenia jednostek uczestnictwa w jednym funduszu inwestycyjnym, a za uzyskane w ten sposób środki nabywa się jednostki uczestnictwa w innym funduszu inwestycyjnym zarządzanym przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych (TFI). Ponieważ operacja ta wymaga odkupienia jednostek uczestnictwa w funduszu źródłowym, zaś opodatkowaniu na podstawie art. 30a ust. 1 pkt 5 u.p.d.o.f. podlega dochód w momencie jego osiągnięcia, to opodatkowaniu podlega wypłata z tytułu umorzenia udziałów w funduszu kapitałowym stanowiąca dochód uczestnika, niezależnie od tego, że równocześnie za kwotę tej wypłaty (pomniejszonej o kwotę należnego podatku) dokonywane jest nabycie jednostek uczestnictwa w innym funduszu inwestycyjnym.

Inaczej jest w przypadku zamiany jednostek uczestnictwa jednego subfunduszu na jednostki uczestnictwa drugiego subfunduszu w ramach jednego funduszu inwestycyjnego. Taka operacja nie powoduje powstania zobowiązania podatkowego, albowiem traktowana jest dla potrzeb podatku dochodowego od osób fizycznych jedynie jako sposób inwestowania środków zgromadzonych w funduszu nie skutkujący ustaleniem przychodu (neutralny podatkowo), co wynika z art. 17 ust. 1c u.p.d.o.f.

Powyższe różnice w traktowaniu zleceń zamian/konwersji na gruncie przepisów podatkowych nie budzą wątpliwości interpretacyjnych - por. Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach IBPBII/2/415-358/14/HS. W przypadku gdy zlecenie uczestnika nie zostanie zrealizowane zgodnie z jego wolą lub postanowieniami prospektu informacyjnego, fundusz nakazuje AT wykonanie korekty zlecenia, tak aby w jej wyniku stan rejestru uczestnika był zgodny z jego żądaniem. W sytuacji gdy w wyniku omyłki na rzecz uczestnika będącego osobą fizyczną zostanie zrealizowane zlecenie konwersji jednostek uczestnictwa pomiędzy różnymi funduszami inwestycyjnymi (nieobojętne podatkowo) zamiast zlecenia zamiany jednostek uczestnictwa pomiędzy różnymi subfunduszami w ramach jednego funduszu inwestycyjnego (neutralne podatkowo), w ramach czynności restytucyjnych AT przywróci stan rejestru uczestnika sprzed dokonania błędnych rozliczeń, odpowiadający rzeczywistej dyspozycji klienta. W tym celu AT dokona konwersji jednostek uczestnictwa z funduszu docelowego (na podstawie nieprawidłowo wykonanej konwersji) do subfunduszu docelowego, którego jednostki uczestnictwa chciał posiadać uczestnik, zaś ewentualną różnicę w stanie rejestru pokryje z własnych środków TFI (lub AT stosownie do ustaleń między tymi podmiotami).

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy w stanie faktycznym wskazanym powyżej AT zobowiązany jest do naliczenia i pobrania zaliczki na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych od zlecenia konwersji, które zostało zrealizowane wbrew woli i wiedzy uczestnika, to jest czy na gruncie przepisów podatkowych powstanie wówczas po stronie uczestnika zobowiązanie podatkowe na podstawie art. 30a ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (tekst jedn.: z dnia 17 stycznia 2012 r. Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm., dalej u.p.d.o.f.).

2. Czy działania restytucyjne mające na celu przywrócenie stanu rejestru uczestnika funduszu inwestycyjnego na zgodny z jego wolą pozostają podatkowo neutralne.

Stanowisko Wnioskodawcy.

W ocenie Wnioskodawcy w sytuacji gdy przetworzeniu ulega zlecenie konwersji niezgodnie z wolą uczestnika i bez jego wiedzy nie należy uznawać, aby taka czynność wywoływała skutki prawne równoważne odkupieniu jednostek uczestnictwa jednego funduszu inwestycyjnego i nabyciu jednostek uczestnictwa innego funduszu inwestycyjnego. Wykonanie czynności wykraczających poza granice dyspozycji lub w ogóle bez złożenia dyspozycji przez uczestnika funduszu, nie może być traktowane jako przeprowadzenie transakcji skutkującej odkupieniem jednostek uczestnictwa. Brak ważnej i skutecznej transakcji oznacza z kolei brak przychodu po stronie uczestnika funduszu, a tym samym brak podstawy do naliczenia ewentualnego podatku dochodowego.

Wprawdzie zgodnie z art. 89 ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 157 - dalej: UFI) odkupienie jednostek uczestnictwa następuje w chwili wpisania do rejestru uczestników funduszu liczby odkupionych jednostek uczestnictwa i kwoty należnej uczestnikowi z tytułu odkupienia tych jednostek, tym niemniej ustęp 1 tego artykułu wprost stanowi, że fundusz jest obowiązany odkupić jednostki uczestnictwa od tych uczestników, którzy zażądali odkupienia tych jednostek. Taki sam zapis znajduje się w art. 82 UFI dotyczącym zarówno nabyć jak i odkupień, a który przewiduje, że fundusz inwestycyjny otwarty zbywa jednostki uczestnictwa i dokonuje ich odkupienia na żądanie uczestnika funduszu.

W zakresie braku powstania zobowiązania podatkowego uczestnika (i niezaktualizowania się obowiązków płatnika) w przypadku błędnego przeprowadzenia transakcji powyższe stanowisko Wnioskodawcy potwierdza prawomocny wyrok WSA w Warszawie z 17 września 2007 r. (sygn. III SA/Wa 897/07). W orzeczeniu tym Sąd uznał, że "skoro nie nastąpiła sprzedaż jednostek uczestnictwa, ze względu na brak dyspozycji sprzedaży tych jednostek przez uczestnika, to w takiej sytuacji nie wystąpił dochód do opodatkowania po stronie uczestnika Funduszu. Zatem nie powstał obowiązek zapłaty podatku przez niego."

W konsekwencji ewentualnie pobrany przez AT podatek od dochodu, który powstałby, gdyby przeprowadzona transakcja odpowiadała dyspozycji uczestnika, należy uznać za pobrany nienależnie. Taka sytuacja uzasadnia zastosowanie wprost art. 72 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), który uznaje za nadpłatę kwotę podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej. Podatek taki nie podlega więc obowiązkowi wpłaty do urzędu skarbowego. Powinien on zostać zwrócony uczestnikowi poprzez przeznaczenie go na doprowadzenie do stanu posiadania uczestnika, który odpowiadał będzie stanowi posiadania, jaki byłby osiągnięty, gdyby dyspozycje uczestnika zostały zrealizowane prawidłowo (lub zwrócone uczestnikowi). Tym samym zwrotna konwersja dokonywana w celu restytucji (osiągnięcia efektu, który byłby osiągnięty, gdyby doszło do zamiany) powinna być neutralna podatkowo dla uczestnika funduszu, podobnie koszt nabycia nabytych w wyniku takiej konwersji jednostek uczestnictwa powinien odpowiadać kosztowi nabycia, który byłby przypisany tym jednostkom, gdyby były nabyte w wyniku zamiany (ewentualna korekta magazynu podatkowego).

Takie też stanowisko odnośnie skutków podatkowych czynności restytucyjnych zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 20 stycznia 2011 r., (sygn. IPPB2/415-925/10-5/MK), w której organ wskazał: "dokonywane przez Spółkę przepływy pieniężne w wyniku przywracania treści dokonanych przez Bank operacji na zleceniach Klientów, nie powodujące dodatkowego przysporzenia majątkowego po stronie Klienta, nie będą stanowiły przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych a jedynie działanie o charakterze restytucyjnym".

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

W myśl przepisu art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 157, z późn. zm.) określa zasady tworzenia i działania funduszy inwestycyjnych mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasady prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności przez fundusze zagraniczne i spółki zarządzające, o czym stanowi art. 1 ustawy.

Stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

W myśl art. 162 ust. 1 pkt 5 ustawy o funduszach inwestycyjnych, jeżeli funduszem z wydzielonymi subfunduszami jest fundusz inwestycyjny otwarty lub specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty, jednostek uczestnictwa subfunduszu mogą być zamieniane na jednostki uczestnictwa innych subfunduszy funduszu, na zasadach określonych w statucie tego funduszu.

Z art. 33 ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych wynika, że za szkody poniesione przez osoby nabywające lub odkupujące jednostki uczestnictwa funduszu inwestycyjnego za pośrednictwem podmiotu, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2 i 3 i ust. 2, podmiot ten odpowiada solidarnie z towarzystwem będącym organem funduszu albo ze spółką zarządzającą, jeżeli zarządza ona tym funduszem i prowadzi jego sprawy, chyba że szkoda jest wynikiem okoliczności, za które podmiot ten nie ponosi odpowiedzialności.

Jak wynika z art. 5a pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przez fundusze kapitałowe rozumie się fundusze inwestycyjne oraz fundusze zagraniczne, o których mowa w przepisach o funduszach inwestycyjnych, oraz ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe działające na podstawie przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej, z wyjątkiem funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 ww. ustawy dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 ww. ustawy - źródłami przychodów są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a-c).

Jednocześnie za przychody z kapitałów pieniężnych - stosownie do art. 17 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy - uważa się przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 1c.

Przy czym przepis art. 17 ust. 1c ww. ustawy stanowi, że nie ustala się przychodu z tytułu umorzenia jednostek uczestnictwa subfunduszu funduszu inwestycyjnego z wydzielonymi subfunduszami, w przypadku zamiany jednostek uczestnictwa subfunduszu na jednostki uczestnictwa innego subfunduszu tego samego funduszu inwestycyjnego, dokonanej na podstawie ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 z późn. zm.).

Natomiast w pozostałych przypadkach każdorazowe jednoczesne umorzenie jednostek uczestnictwa powoduje obowiązek ustalenia przychodu z tytułu udziału w tym funduszu kapitałowym.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Natomiast uprawnienie do pomniejszenia przychodu z tytułu umorzenia jednostek uczestnictwa o koszty uzyskania przychodu może być oceniane w kontekście art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle art. 23 ust. 1 pkt 38 powyższej ustawy - nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 3e.

Zastrzeżenie powyższe stanowi, że przepisu ust. 1 pkt 38 zdanie po średniku nie stosuje się przy zamianie jednostek uczestnictwa subfunduszu na jednostki uczestnictwa innego subfunduszu tego samego funduszu inwestycyjnego z wydzielonymi subfunduszami dokonanej na podstawie ustawy o funduszach inwestycyjnych.

A zatem pobór podatku od dochodu związanego z osiągnięciem zysku z tytułu inwestycji w jednostki uczestnictwa, powstaje wtedy, gdy uczestnikowi zostaje wypłacony dochód.

Zasady opodatkowania dochodów z tytułu udziału w funduszach kapitałowych reguluje art. 30a ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w świetle którego od uzyskanych dochodów (przychodów) pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy, z zastrzeżeniem art. 52a.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca na podstawie umów zawieranych z funduszami inwestycyjnymi otwartymi lub specjalistycznymi funduszami inwestycyjnymi świadczy na ich rzecz usługi agenta transferowego, polegające między innymi na prowadzeniu rejestru uczestników tych funduszy. W ramach zleconych czynności, na podstawie oświadczeń woli składanych przez uczestników, Wnioskodawca dokonuje wpisów do rejestru uczestników, a także oblicza i pobiera kwoty zryczałtowanego podatku dochodowego z tytułu udziału w funduszach kapitałowych. Wśród oświadczeń woli przetwarzanych przez Wnioskodawcę są w szczególności zlecenia zamiany lub konwersji jednostek uczestnictwa.

W przypadku gdy zlecenie uczestnika nie zostanie zrealizowane zgodnie z jego wolą lub postanowieniami prospektu informacyjnego, fundusz nakazuje Wnioskodawcy wykonanie korekty zlecenia, tak aby w jej wyniku stan rejestru uczestnika był zgodny z jego żądaniem. W sytuacji gdy w wyniku omyłki na rzecz uczestnika będącego osobą fizyczną zostanie zrealizowane zlecenie konwersji jednostek uczestnictwa pomiędzy różnymi funduszami inwestycyjnymi (nieobojętne podatkowo) zamiast zlecenia zamiany jednostek uczestnictwa pomiędzy różnymi subfunduszami w ramach jednego funduszu inwestycyjnego (neutralne podatkowo), w ramach czynności restytucyjnych Wnioskodawca przywróci stan rejestru uczestnika sprzed dokonania błędnych rozliczeń, odpowiadający rzeczywistej dyspozycji klienta. W tym celu Wnioskodawca dokona konwersji jednostek uczestnictwa z funduszu docelowego (na podstawie nieprawidłowo wykonanej konwersji) do subfunduszu docelowego, którego jednostki uczestnictwa chciał posiadać uczestnik, zaś ewentualną różnicę w stanie rejestru pokryje z własnych środków TFI (lub Wnioskodawcy stosownie do ustaleń między tymi podmiotami).

Mając na uwadze brzmienie art. 33 ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych, Wnioskodawca w sytuacjach konwersji jednostek uczestnictwa niezgodnie z wolą uczestnika i bez jego wiedzy w ramach czynności restytucyjnych dokonuje stosownych korekt celem przywrócenia stanu rejestru uczestnika sprzed dokonania błędnych rozliczeń zgodnie ze złożonym pierwotnie zleceniem uczestnika lub warunkami umowy wiążącej Wnioskodawcę z uczestnikiem.

Wszelkie uszczuplenia środków pieniężnych na rejestrach uczestników pokrywa fundusz inwestycyjny lub Wnioskodawca.

Przepływy środków pieniężnych ze strony Wnioskodawcy do uczestnika następują w związku z korektami rejestrów i nie prowadzą do dodatkowego zwiększenia stanu majątkowego uczestników (nie dochodzi do zwiększenia środków pieniężnych lub innych aktywów, np. jednostek uczestnictwa po stronie uczestników) dochodzi tylko do przywrócenia stanu rachunku uczestników jaki miałby miejsce gdyby Wnioskodawca nie popełnił danego błędu operacyjnego.

Opierając się o powołane przez Wnioskodawcę przepisy ustawy o funduszach inwestycyjnych, które wyraźnie określają, iż osobie fizycznej, u której powstała strata (nie z jej winy) należy wyrównać powstałą stratę, zatem wyrównanie uczestnikowi funduszu straty (uszczuplenia w majątku) spowodowanej zawinionym działaniem Wnioskodawcy, poprzez dokonywanie konwersji jednostek uczestnictwa oraz korekty na rejestrze w celu przywracania treści dokonanych przez Wnioskodawcę operacji na zleceniach uczestników, nie będzie skutkować powstaniem u uczestnika przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ponadto, organ podatkowy zauważa, że w sytuacji, gdy przepływy środków pieniężnych ze strony Wnioskodawcy czy zwiększenia ilości i wartości jednostek uczestnictwa do uczestnika w związku z tymi korektami prowadziłyby do dodatkowego zwiększenia stanu majątkowego uczestników stanowiłoby dla tych osób przychód podlegający opodatkowaniu.

Zatem w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym Wnioskodawca nie jest zobowiązany do naliczenia i pobrania zaliczki na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych.

Przeprowadzone działania restytucyjne mające na celu przywrócenie stanu rejestru uczestnika funduszu inwestycyjnego na zgodny z jego wolą pozostają neutralne podatkowo.

Końcowo - odnosząc się do przywołanej przez Wnioskodawcę tezy wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oraz interpretacji organu podatkowego wskazać należy, że orzeczenia te dotyczą konkretnej sprawy podatnika osądzonej w określonym stanie faktycznym i w tej sprawie rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące. Natomiast Organy podatkowe mimo, że w ocenie indywidualnych spraw podatników posiłkują się wydanymi rozstrzygnięciami sądów, to nie mają możliwości zastosowania ich wprost, z tego powodu, iż nie stanowią materialnego prawa podatkowego.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.