IPPB2/415-862/11-4/MS1 - Skutki podatkowe w zakresie PIT wypłaty kwoty zasądzonej za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pani przedstawione we wniosku z dnia 16 października 2011 r. (data wpływu 20 października 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty zasądzonej kwoty jest:

* nieprawidłowe w części dotyczącej kwoty wypłaconej za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz

* prawidłowe w części dotyczącej kwoty odsetek.

W dniu 20 października 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty zasądzonego odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości wraz z odsetkami.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Na podstawie wyroku Sądu z dnia 2 sierpnia 2010 r. w dniu 4 stycznia 2011 r. Wnioskodawczyni wraz z małżonkiem otrzymała zasądzoną kwotę w wysokości 38.880 PLN wraz z odsetkami za okres od 08.11.2007 do dnia 5 stycznia 2011 r. w wysokości 15.336,30 PLN.

Przedmiotowy wniosek nie spełniał wymogów formalnych wobec czego pismem z dnia 9 grudnia 2011 r. Nr IPPB2/415-862/11-2/MS1 wezwano Wnioskodawczynię do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, poprzez:

* dostarczenie dokumentu (oryginału lub urzędowo poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii dokumentu), z którego wynika umocowanie Pana W... do występowania w imieniu Wnioskodawczyni z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej,

* wskazanie czy pytanie przedstawione we wniosku dotyczy skutków podatkowych wyłącznie dla Wnioskodawczyni czy także dla Pana W..., jeśli bowiem Pan W... jest zainteresowany uzyskaniem interpretacji indywidualnej winien wystąpić z odrębnym wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej;

* doprecyzowanie przedstawionego stanu faktycznego poprzez wskazanie:

o z jakiego tytułu zostało wypłacone odszkodowanie,

o jaka była podstawa prawna jego zasądzenia,

o czy zasądzone odszkodowanie dotyczy utraconych korzyści,

* przedstawienie własnego stanowiska adekwatnego do zadanego pytania oraz przedstawionego stanu faktycznego.

Wnioskodawczyni odpowiedziała pismem z dnia 19 grudnia 2011 r., w którym dokonała uzupełnienia o następujące informacje.

Odszkodowanie w kwocie 38.880 zł oraz zasądzone odsetki w kwocie 15.336,30 zł zostały zasądzone wyrokiem Sądu sygn. akt.... z dnia 2 sierpnia 2010 r. Podstawą prawna wyroku był art. 405 k.c. za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Zasądzone odszkodowanie wraz z odsetkami wpłynęło na rachunek w dniu 5 stycznia 2011 r.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy opodatkowaniu podlega kwota odsetek, czy również kwota zasądzonego odszkodowania.

Zdaniem Wnioskodawcy, opodatkowaniu podlega tylko kwota zasądzonych odsetek.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe w części dotyczącej kwoty wypłaconej za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz prawidłowe w części dotyczącej kwoty odsetek.

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Powyższa regulacja prawna wyraża zasadę powszechności opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych w aspekcie przedmiotowym, konsekwencją czego jest opodatkowanie wszelkiego rodzaju dochodów, z wyjątkiem dochodów zwolnionych - wyraźnie wskazanych przez przepisy.

Stosownie do regulacji zawartej w art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Natomiast w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Należy zaznaczyć, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 objęte są tylko odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. To oznacza, że zwolnieniem nie są objęte wszystkie odszkodowania, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań. Zwolnieniu podlegają także inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkami wskazanymi w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a)-b).

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawczyni na podstawie wyroku Sądu otrzymała odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Artykuł 405 k.c. stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zgodnie z art. 224 § 2 w związku z art. 225 i 230 ww. Kodeksu, posiadacz w złej wierze jest m.in. obowiązany względem właściciela, do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

Przysługujące na mocy art. 224 § 2 i art. 255 tej ustawy, od samoistnego posiadacza wynagrodzenie, nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi (użytkownikowi) lecz zapłatą za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi (użytkownikowi), gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel (użytkownik), gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego.

Dla objęcia zwolnieniem od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymanego odszkodowania nie jest wystarczające, aby w przepisach prawa określone były same tylko przesłanki powodujące powstanie roszczenia o to odszkodowanie. Przepisy Kodeksu cywilnego nie określają bowiem wprost wysokości ani zasad ustalania otrzymanego odszkodowania.

Zatem przedmiotowe odszkodowanie nie korzysta ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie korzysta również ze przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy.

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje zatem spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa cywilnego dają więc właścicielowi rzeczy (użytkownikowi wieczystemu) prawo do roszczenia o wynagrodzenie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel (użytkownik) uzyskałby, gdyby nieruchomość wynajął. Utrata korzyści w szczególności polega na nieuzyskaniu pożytków cywilnych (czynsz z najmu), które nieruchomość przynosi. Przysługujące na mocy art. 224 § 2 i art. 225 ustawy - Kodeks cywilny wynagrodzenie nie jest zatem naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi (użytkownikowi), lecz wynagrodzeniem zapłaty za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi (użytkownikowi), gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel (użytkownik), gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego, umownego stosunku prawnego.

Mając na uwadze przywołane przepisy Kodeksu cywilnego oraz przedstawiony stan faktyczny należy wyraźnie zaznaczyć, iż wskazane świadczenie, mimo że zostało nazwane odszkodowaniem, w istocie odszkodowania nie stanowi. Świadczenie to w rzeczywistości stanowi sposób regulowania stosunków między właścicielem (użytkownikiem), a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela (użytkownika) i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami. Wynagrodzenie z art. 224 § 2 i art. 255 kodeksu cywilnego ułatwia właścicielowi (użytkownikowi) osiągnięcie celu gospodarczego polegającego na zrównaniu jego stanu majątkowego do poziomu, który można byłoby osiągnąć, gdyby właściciel (użytkownik) z niej mógł korzystać. Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel (użytkownik) w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy adresata roszczenia. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się bowiem z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 kodeksu cywilnego), a nie wyrządzenia szkody w jakiejkolwiek postaci. Roszczenie to łączy wprawdzie w sobie pierwiastki roszczenia odszkodowawczego i o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Jednakże pomimo pełnienia podobnych funkcji roszczenie o wynagrodzenie jest odrębnym roszczeniem, niezależnym od przesłanek roszczeń o naprawienie szkody i zwrot bezpodstawnego wzbogacenia.

Z powyższego wynika zatem, iż kwota otrzymana przez Wnioskodawczynię na podstawie wyroku, ma na celu wyrównanie jej utraconych przez nią korzyści nie zaś poniesionej szkody. Obejmuje ona wszystko co uzyskałaby właścicielka nieruchomości gdyby nieruchomość nie została zajęta w sposób bezumowny. Zatem otrzymana przez Wnioskodawczynię kwota z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości winna podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jako kwota nie objęta katalogiem zwolnień przedmiotowych od tego podatku.

Natomiast instytucję prawną odsetek reguluje art. 481 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Odsetki wypłacone za okres pomiędzy datą zasądzenia i datą wypłaty odszkodowania nie są wliczane do wartości odszkodowania.

Analizując treść powyższych przepisów należy zauważyć, iż nie można utożsamiać odsetek za zwłokę z odszkodowaniem. Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego - są skutkiem nie wykonania zobowiązań.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w katalogu określonym w art. 21 ust. 1 nie przewiduje zwolnienia od podatku odsetek od ww. świadczeń, w związku z czym uznać należy, że są one opodatkowane.

Uwzględniając powyższe, otrzymane przez Wnioskodawczynię wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu oraz wypłacone odsetki nie mogą korzystać ze zwolnienia od podatku zarówno na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3, jak i art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i w związku z tym stanowią dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z postanowieniami art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania "w szczególności", definicja źródeł przychodów ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. Z przychodem z innych źródeł mamy zatem do czynienia w każdym przypadku, kiedy podatnik osiąga korzyść majątkową.

Reasumując, otrzymana przez wnioskodawczynię, na podstawie wyroku sądowego, kwota wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz kwota odsetek stanowić będzie przychód "z innych źródeł", o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i należy ją wykazać w zeznaniu rocznym za rok podatkowy, w którym została otrzymana.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.