IPPB2/415-527/09-3/AS - Sposób ustalenia wartości przychodu w przypadku objęcia przez podatnika udziałów w spółce kapitałowej w zamian za aport w postaci akcji innej spółki kapitałowej o wartości nominalnej znacznie wyższej od wartości obejmowanych udziałów.

Według Podatnika w opisanym wyżej przypadku przychodem Podatnika będzie nominalna wartość udziałów obejmowanych w spółce Y, a nie rynkowa wartość akcji spółki X, wnoszonych aportem do spółki Y.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT, za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się nominalną wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną, objętych w zamian za wkład niepieniężny. W myśl ust. 2 przy ustalaniu wartości przychodów, o których mowa w ust. 1 pkt 9, stosuje się odpowiednio przepisy art. 19 ust. 1 tego przepisu stanowi, iż przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub innych praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej. Przepis art. 14 ust. 1 stosuje się odpowiednio. W myśl ust. 3 wartość rynkową, o której mowa w ust. 1, rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego gatunku (...).

Z porównania powyższych przepisów wynika, że w przypadku objęcia udziałów w zamian za wkład niepieniężny o prawidłowo wyrażonej wartości rynkowej, przychodem będzie nominalna wartość udziałów. Art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT wskazuje bowiem jednoznacznie, iż przychodem jest nominalna wartość obejmowanego udziału. Przepis ten jest regułą, zaś ustalenie przychodu na poziomie innym, niż wskazany przez strony, i to wyłącznie w okolicznościach wskazanych w art. 19, wyjątkiem. Potwierdza to także treść art. 19 ust. 1 ustawy o PIT, który ma być stosowany odpowiednio, a zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw jest wartość wyrażona w umowie, chyba że bez uzasadnionej przyczyny wartość zbywanej rzeczy lub prawa znacznie odbiega od wartości rynkowej. Jeżeli więc w przypadku objęcia udziałów w spółce kapitałowej, przychód z tego tytułu mógłby być ustalony w drodze odpowiedniego stosowania art. 19 ustawy o PIT, to w pierwszej kolejności należy ustalić hipotezę tego przepisu, czyli potencjalne stany faktyczne, w których może on być stosowany.

Jak już wspomniano, art. 19 ust. 1 zdanie 1 ustawy o PIT odnosi się do wartości zbywanego przedmiotu lub prawa wskazanej w umowie. Zdanie drugie zaś stanowi, iż dopiero wtedy, gdy wartość zbywanej rzeczy lub praw wskazana w umowie bez uzasadnionej przyczyny odbiega od wartości rynkowej, organ podatkowy ustali ją samodzielnie (uprzednio wzywając podatnika do wyjaśnienia sprawy). Zatem przesłanką skorzystania przez organ podatkowy z przepisów art. 19 ustawy o PIT, jest odbieganie wartości zbywanej rzeczy lub prawa od wartości rynkowej. Co więcej, musi to być różnica znaczna i bez uzasadnionej przyczyny. Jeżeli więc wartość przedmiotu umowy została wskazana na poziomie niewiele niższym od wartości rynkowej, albo znacznie niższym, ale podatnik potrafi to uzasadnić, to omawianych przepisów w ogóle nie stosuje się. Tym bardziej więc omawianych przepisów nie należy stosować w ogóle, jeżeli w umowie zostanie wskazana rynkowa wartość zbywanej rzeczy lub prawa.

Tak będzie w analizowanej sytuacji, tekst jedn. umowa spółki Y będzie wskazywała rynkową wartość przedmiotu wkładu, czyli rynkową wartość akcji w spółce X. Równocześnie też umowa spółki Y będzie wskazywać, udziały o jakiej wartości nominalnej zostaną objęte w zamian za rynkową wartość akcji spółki X oraz że nadwyżka zostanie przekazana spółce Y na jej kapitał zapasowy. Będzie zatem znana zarówno rynkowa wartość zbywanego prawa (tekst jedn. akcji spółki X, wnoszonych aportem do spółki Y) oraz sposób rozdysponowania tym majątkiem. Nie zostaną więc spełnione przesłanki stosowania art. 19 ust. 1 zdanie 2 i przepisy następne ustawy o PIT.

W tym miejscu należy też wskazać, iż nawet gdybyśmy przyjęli tezę przeciwną o konieczności stosowania powyższych przepisów, to w myśl art. 17 ust. 2 ustawy o PIT, należy je stosować "odpowiednio". Odpowiednie stosowanie jednego przepisu w ramach stosowania drugiego przepisu oznacza, iż ten pierwszy przepis - w zależności od okoliczności - należy stosować albo wprost, albo wcale, albo z odpowiednimi modyfikacjami. W analizowanej sytuacji należy zastosować art. 19 ust. 1 zdanie 2 i przepisy następne z modyfikacjami wynikającymi przede wszystkim z art. 154 § 3 zdanie 2 k.s.h., zgodnie z którym jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego. Zatem przepis ten przewiduje sytuację, w której rynkowa wartość wkładu będzie wyższa od nominalnej wartości obejmowanych udziałów. Oznacza to, że art. 19 ust. 1 zdanie 2 i następne ustawy o PIT należy stosować z uwzględnieniem faktu wynikającego z przepisów k.s.h. Objęcie udziałów o niższej wartości nominalnej niż rynkowa wartość wkładu - w okolicznościach przewidzianych w k.s.h - nie jest zaniżeniem ceny, zatajeniem wartości przedmiotu wkładu, itd. Tymczasem art. 19 ust. 1 zdanie 2 i następne ustawy o PIT, jako wyjątek od reguły polegającej na przyjęciu wartości zbywanej rzeczy lub prawa wskazanej przez strony umowy, został wprowadzony na wypadek, gdyby strony umowy chciały zataić rzeczywistą wartość zbywanej rzeczy lub prawa. Nic takiego nie będzie miało miejsca w analizowanej sytuacji, zaś objęcie udziałów o wartości nominalnej niższej od wartości rynkowej przedmiotu wkładu nie może być traktowane jako zatajenie czy próba zaniżenia rzeczywistej wartości wkładu, skoro ta wartość będzie wskazana w umowie spółki Y. Uznanie, iż zawsze w przypadku agio należy podwyższać nominalną wartość obejmowanych udziałów do wartości rynkowej wnoszonego wkładu, byłoby jednoznacznie sprzeczne z treścią art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. Ponadto prowadziłoby to do stosowania art. 19 ust. 1 zdanie 2 i następne zawsze, zamiast w przypadkach określonych w tym przepisie, z pominięciem okoliczności wynikających z treści art. 154 § 3 zdanie 2 k.s.h. Tymczasem odpowiednie stosowanie poszczególnych przepisów art. 19 oznacza, iż należy uwzględnić modyfikacje - w tym przypadku wynikające z art. 154 § 3 k.s.h.

Nie ulega wątpliwości, że jedną z form zbycia rzeczy lub prawa jest wniesienie owej rzeczy lub prawa aportem do spółki kapitałowej w zamian za udziały w tej spółce. Zatem odpowiednie zastosowanie art. 19 ust. 1 zdanie 2 i przepisy następne ustawy o PIT mogłoby mieć miejsce w sytuacji, w której podatnik znacznie i bez uzasadnionej przyczyny zaniżyłby wartość wnoszonego wkładu, w celu objęcia udziałów o niższej wartości nominalnej. Wówczas spełniona zostałaby hipoteza przepisu polegająca na ustaleniu wartości zbywanego prawa (tekst jedn. rynkowej wartości udziałów w jednej spółce wnoszonych do innej spółki w postaci aportu) poniżej jego wartości rynkowej. Nic takiego nie będzie miało miejsca w analizowanej sytuacji, gdyż rynkowa wartość udziałów spółki X zostanie wskazana w umowie spółki Y, do której zostaną one wniesione aportem.

Zatem poszczególnych przepisów art. 19 ustawy o PIT nie można tak samo stosować do dwóch opisanych wyżej sytuacji również dlatego, że są to sytuacje inne. Stąd też art. 17 ust. 2 ustawy o PIT odsyła do odpowiedniego stosowania tych przepisów, czyli z uwzględnieniem opisanych różnic. Jak wskazano, różnice te wynikają z przepisów art. 154 § 3 zdanie 2 k.s.h i różnice te należy uwzględnić w procesie odpowiedniego stosowania poszczególnych przepisów art. 19 ustawy o PIT. Zignorowanie tych różnic prowadzi do zastosowania poszczególnych przepisów art. 19 ustawy o PIT w sposób wprost sprzeczny z art. 17 ust. 2 ustawy o PIT, gdyż nie będzie to stosowanie odpowiednie, lecz bezpośrednie, mimo różnorodności sytuacji.

Ponadto należy też zwrócić uwagę na treść art. 30b ust. 2 pkt 4 ustawy o PIT, zgodnie z którym w przypadku zbycia akcji w spółce, do której wniesiono aport w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, dochodem z tego tytułu jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia udziałów a kosztami uzyskania przychodu określonymi na podstawie art. 22 ust. 1f lub art. 23 ust. 1 pkt 38. Zgodnie z tym pierwszym przepisem, w przypadku odpłatnego zbycia udziałów w spółce kapitałowej, objętych w zamian za wkład inny niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, k.u.p. ustała się w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów (akcji) - jeżeli udziały te zostały objęte w zamian za wkład inny niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.

Z powyższych przepisów wynika więc, że jeżeli w analizowanej sytuacji Podatnik sprzeda w przyszłości udziały w spółce Y, to przychodem będzie cena sprzedaży (a jeżeli będzie ona znacząco i bez uzasadnionej przyczyny odbiegała od ich wartości rynkowej, to przychód Podatnika zostanie ustalony przez organ podatkowy - art. 19 ust. 1 i następne ustawy o PIT), zaś k.u.p. będzie stanowiła nominalna wartość udziałów, objętych przez Podatnika w spółce Y w zamian za aport w postaci akcji spółki X. Przyjęcie zatem, iż w momencie obejmowania udziałów w spółce Y przychodem podatkowym Podatnika nie będzie nominalna wartość udziałów spółki Y, lecz wartość rynkowa przedmiotu wkładu (akcji spółki X), prowadziłoby do podwójnego opodatkowania agio. Raz bowiem Podatnik musiałby zapłacić podatek dochodowy w momencie obejmowania udziałów, od dochodu obliczonego z uwzględnieniem agio, a po raz drugi - w momencie sprzedaży udziałów w Spółce Y, gdyż w takim przypadku k.u.p. stanowiłaby jedynie nominalna wartość udziałów spółki Y, bez jej powiększania o agio. Tymczasem celem wprowadzenia art. 22 ust. 1f w zw. z art. 30b ust. 2 pkt 4 ustawy o PIT nie było stworzenie sytuacji podwójnego opodatkowania jednego dochodu, lecz zapobieżenie unikania opodatkowania zysków w ogóle. Miałoby to miejsce w sytuacji, w której podatnik, w momencie sprzedaży udziałów jednej spółki, objętych w zamian za aport, zaliczyłby do k.u.p. rynkową wartość wnoszonego aportu (czyli nominalną wartość objętych udziałów, powiększoną o agio), zamiast zaliczenia do k.u.p. nominalnej wartości objętych udziałów, którą wcześniej wykazał jako przychód podatkowy. Innymi słowy z powyższych przepisów wynika, że jeżeli w momencie obejmowania udziałów w spółce kapitałowej podatnik wykazał przychód w wysokości równej nominalnej wartości udziałów (gdyż nadwyżka wynikająca z rynkowej wartości wkładu została przelana do kapitału zapasowego), to ta sama wartość nominalna będzie mogła stanowić k.u.p. w momencie zbycia tak objętych udziałów. Jeżeli więc przykładowo w zamian za aport o wartości rynkowej 150 j.p. (jednostek pieniężnych) podatnik obejmuje udziały w spółce kapitałowej o wartości nominalnej 100 j.p., przekazując pozostałe 50 j.p. na kapitał zapasowy, to w momencie zbycia udziałów w tej spółce podatnik zaliczy do k.u.p. jedynie 100 j.p., a nie 150 j.p. Zatem skutkiem wykładni przedstawionej w niniejszym wniosku nie będzie ani uniknięcie opodatkowania (tekst jedn. wykazanie przychodu z tytułu nominalnej wartości objętych udziałów w wysokości 100 j.p. i zaliczenie do k.u.p. kwoty 150 j.p. w momencie zbycia tych udziałów), ani podwójne opodatkowanie (tekst jedn. objęcie udziałów o wartości nominalnej 100 j.p., wykazanie przychodu w tym momencie w wysokości 150 j.p., a następnie, w momencie sprzedaży udziałów, wykazanie k.u.p. w wysokości ich nominalnej wartości, czyli 100 j.p.). Powyższe dodatkowo dowodzi prawidłowości przedstawionego stanowiska, iż w analizowanej sytuacji w momencie objęcia udziałów w spółce Y przychodem Podatnika będzie nominalna wartość tych udziałów, a nie wartość rynkowa udziałów w spółce X, wnoszonych aportem. Różnicę między tymi wartościami, zgodnie z art. 154 § 3 zdanie 2, należy przekazać do kapitału zapasowego spółki Y. Odpowiednie stosowanie poszczególnych przepisów art. 19 ustawy o PIT musi zatem uwzględniać i te różnice.

Podsumowując należy więc stwierdzić, iż skoro art. 19 ustawy o PIT ma być odpowiednio stosowany w przypadku wnoszenia aportu do spółki kapitałowej, zaś odpowiednie stosowanie danego przepisu w procesie stosowania innego przepisu polega na jego stosowaniu, w zależności od okoliczności - wprost, wcale albo z modyfikacjami, to jak wykazano wyżej, w analizowanej sytuacji w ogóle nie należy stosować art. 19 ustawy o PIT. W umowie spółki Y zostanie bowiem wskazana rynkowa wartość aportu, czyli akcji spółki X, a zatem nie wystąpią przesłanki stosowania art. 19 ustawy o PIT. Nawet jednak gdybyśmy przyjęli, że art. 19 należy zastosować, to należy to uczynić z odpowiednimi modyfikacjami, uwzględniającymi treść oraz skutki wynikające z art. 154 § 3 k.s.h. W żadnym natomiast razie art. 19 nie może być stosowany wprost, z pominięciem różnic pomiędzy niesieniem aportu o zaniżonej wartości a wniesieniem aportu o wartości rynkowej, z przeznaczeniem jego części na agio.

Powyższe argumenty przesądzają o prawidłowości ustalenia przychodu podatkowego na poziomie równym nominalnej wartości udziałów,