IPPB2/415-333/14-3/MK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 22 kwietnia 2014 r. (data wpływu 28 kwietnia 2014 r.) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych związanych z wypłacaniem, jako zwrot środków pieniężnych w celu pokrycia poniesionych przez Klientów Banku strat / kosztów nie wynikających z błędów popełnianych przez Bank, ale wypłacanych wyłącznie z chęci utrzymania dobrych relacji z Klientem (Pytanie Nr 2) - jest nieprawidłowe.

W dniu 28 kwietnia 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych związanych z wypłacaniem, jako zwrot środków pieniężnych w celu pokrycia poniesionych przez Klientów Banku strat / kosztów nie wynikających z błędów popełnianych przez Bank, ale wypłacanych wyłącznie z chęci utrzymania dobrych relacji z Klientem (Pytanie Nr 2).

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Spółka S.A. jest bankiem krajowym w rozumieniu ustawy - Prawo bankowe wykonującym czynności bankowe m.in. na rzecz klientów będących osobami fizycznymi nie prowadzącymi działalności gospodarczej (dalej: Klienci). W ramach wykonywania czynności bankowych występują przypadki gdy Bank dokonuje świadczeń pieniężnych na rzecz Klientów w związku z ich reklamacjami dotyczącymi wykonywanych przez Bank usług bankowych, w szczególności związanych z obsługą: rachunków bankowych (w tym realizacją przelewów, obciążaniem prowizjami i opłatami), transakcji wymiany walut, udzielanych kredytów i pożyczek, operacji karłowych, a także oferowanych przez Bank produktów inwestycyjnych (jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, papiery wartościowe, depozyty strukturyzowane).

Reklamacje dzielą się na zasadne lub niezasadne. Błędy po stronie Banku (reklamacje zasadne) wynikają zazwyczaj z błędów ludzkich lub systemowych (związanych z systemem informatycznym i jego funkcjonowaniem). Błędy te maja charakter niezawiniony (nieumyślny).

W przypadku zasadnych reklamacji Bank dokonuje rekompensat do wysokości poniesionych przez klientów strat finansowych, np.;

W sensie ekonomicznym w takich przypadkach następuje zwrot poniesionych przez Klienta strat finansowych (czyli uszczupleń majątkowych po stronie Klienta), czyli Bank doprowadza w wyniku takiej rekompensaty do stanu zgodnego z dyspozycją Klienta lub wiążącą strony umową. Majątek Klient nie uzyskuje dodatkowego przysporzenia a jedynie uzupełniany jest niesłusznie poniesiony ubytek.

Wśród reklamacji zasadnych występują bardzo rzadko przypadki gdy Klient zostaje wprowadzony w błąd przez doradcę Klienta (pracownika Banku) wskutek niedochowania określonych procedur wewnątrzbankowych, np. nie informuje Klienta co do poziomu ryzyka inwestycji w dany instrument finansowy (np. papier wartościowy, jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym lub depozyt strukturyzowany) nie przedstawiając przy tym ankiety Profilu Inwestycyjnego Klienta wymaganej przy świadczeniu usług inwestycyjnych lub błędnie informuje Klienta o gwarancji ulokowanego kapitału.

W takich sytuacjach (zasadność reklamacji Klienta), bez względu na rzeczywiste intencje doradcy, Bank traktuje takie błędy jako zawinione (umyślne) i wypłaca Klientowi rekompensatę pieniężną: (1) albo do wysokości poniesionych strat, czyli różnicy między ceną wykupu lub realizacji danego instrumentu finansowego a ceną zakupu przez Klienta (zainwestowanym kapitałem) albo (2) dodatkowo powiększonej o utracone zyski gdy np. Klient został poinformowany przez doradcę, iż dany instrument finansowy gwarantuje minimalna stopę zwrotu, np. 5% w skali roku.

Z kolei w przypadku reklamacji niezasadnych, tj. gdy w świetle przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego okazuje się, że Klient ewidentnie nie ma racji, zdarzają się również sytuacje, gdy Bank w celu utrzymania dobrych relacji z Klientem, decyduje się na uwzględnienie jego reklamacji i dokonuje zwrotu środków pieniężnych na jego rzecz do wysokości poniesionych przez niego kosztów/strat (patrz koszty opisane w lit. a-c powyżej).

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie (a).

1. Czy w opisanej w stanie faktycznym sytuacji, tj. gdy wskutek błędów zawinionych po stronie Banku (doradca pracownik Banku nie dopełnia procedur wewnątrzbankowych i wprowadza klienta w błąd odnośnie ryzyka inwestycji w dany instrument finansowy), Bank wypłacając rekompensatę pieniężną do wysokości poniesionej straty finansowej Klienta (różnicy między ceną zakupu a wykupu danego instrumentu) powinien wystawiać Klientom (i właściwym dla nich urzędom skarbowym) informację PIT-8C zgodnie z art. 42a w związku z art. 20 ustawy z dnia 26 lipca 199) r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

2. Czy w opisanych w stanie faktycznym w przypadkach (lit. a-c) reklamacji niezasadnych (tekst jedn.: gdy w świetle przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego okazuje się, że Klient ewidentnie nie ma racji) w sytuacji gdy Bank dokonuje zwrotu poniesionych kosztów przez Klienta (w celu utrzymania dobrych relacji), czyli gdy wyrównuje ubytek w majątku Klienta polegający na wydatkowaniu zbyt dużej (nienależnej zdaniem Klienta) kwoty pieniędzy powinna również zostać wystawiona względem Klienta (i właściwego dla niego urzędowi skarbowemu) informacja PIT-8C zgodnie z art. 42a w związku z art. 20 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przedmiot niniejszej interpretacji stanowi odpowiedź na pytanie Nr 2 wniosku. Odpowiedź na pytanie Nr 1 wniosku została udzielona w odrębnej interpretacji indywidualnej Nr IPPB2/415-333/14-2/MK.

Zdaniem Wnioskodawcy,

Zdaniem Banku, w obu przypadkach (pytania nr 1 i 2) Bank nie powinien wystawiać Klientom (i właściwego dla niego urzędowi skarbowemu) informacji PIT-8C.

W takiej sytuacji nie dochodzi bowiem do powstania przysporzenia majątkowego, a co za tym idzie w ogóle przychodu, o którym mowa w art. 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: u.p.d.o.f.). Istotą podatku dochodowego jest bowiem opodatkowanie dochodu, czyli korzyści majątkowej - zwiększenia aktywów osoby fizycznej, np. środków pieniężnych lub innych składników majątkowych, stąd ujęte w art. 11 u.p.d.o.f. pojęcie "otrzymanych lub postawionych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych" należy rozumieć właśnie jako sytuacje gdy podatnik otrzymuje zwiększenie swoich zasobów majątkowych, a nie zwrot poniesionych wydatków (kosztów).

Z kolei w odniesieniu do otrzymanych lub postawionych do dyspozycji wartości "nieodpłatnych świadczeń" należy zauważyć, iż w orzecznictwie sądowym ugruntowany został pogląd, że przychód podlegający opodatkowaniu obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy (por. np. treść uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2006 r., sygn. akt II FPS 1/06).

W przedmiotowym przypadku Bank rekompensuje stratę jaką poniósł Klient, czyli ubytek w jego masie majątkowej, polegający na tym, iż inwestując w dany instrument finansowy poniósł stratę pieniężną. W związku z czym następuje jedynie wyrównanie straty jaką Klient poniósł, stąd opodatkowanie takiej kwoty oznaczałoby, że Klient zapłaciłby podatek dochodowy nie osiągając faktycznie żadnego realnego zwiększenia jego majątku.

Natomiast w przypadku reklamacji niezasadnych Bank dokonuje zwrotu poniesionego wydatku, czyli uszczuplenia majątkowego jakie nastąpiło po stronie Klienta. Klient nie uzyskuje zatem zwiększenia w swoim majątku, tylko następuje przywrócenie stanu pierwotnego, zatem nie powinien powstawać przychód podlegający opodatkowaniu w rozumieniu art. 11 u.p.d.o.f. Przeczyłoby to samemu celowi podatku dochodowemu jakim jest opodatkowanie dochodu podatnika.

Ponadto nawet gdyby uznać, że kwota rekompensaty stanowi jednak przychód w rozumieniu art. 11 u.p.d.o.f. to zastosowanie w przypadku będącym przedmiotem pytania nr 1 powinno znaleźć zwolnienie z opodatkowania PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. mające zastosowanie do odszkodowań. Zgodnie z art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1963 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz, 93 z późn. zm.) Bank jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które Bank odpowiedzialności nie ponosi. W związku z powyższym, Bank ponosi wobec klienta odpowiedzialność za nienależyte wykonanie swojego zobowiązania (czynności bankowej) i może być w związku z tym zobowiązany do wypłacenia klientowi odszkodowania z tego tytułu. Zgodnie natomiast, z art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f., wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Skoro obowiązek odszkodowawczy wynika z ww. przepisu Kodeksu cywilnego to zastosowanie zwolnienia znajduje pełne uzasadnienie. Należy w tym miejscu wskazać także na stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 11 grudnia 2007 r. (sygn.I SA/Gd 801/07), w którym Sąd uznał, iż za odszkodowania, o których mowa w art. 21 ust, 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych otrzymane na podstawie ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw należy uznać takie odszkodowania, których źródłem jest przepis prawa, niezależnie od tego, czy bezpośrednim tytułem wypłaty odszkodowania jest wyrok, ugoda sądowa, decyzja, czy też umowa.

W konsekwencji Bank nie miałby obowiązku sporządzania informacji PIT-8C w przypadku wypłacania klientom takich odszkodowań.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Na mocy art. 10 ust. 1 pkt 9 tej ustawy, źródłami przychodów są inne źródła.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ww. ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania "w szczególności" wskazuje, iż definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca jest bankiem krajowym w rozumieniu ustawy - Prawo bankowe wykonującym czynności bankowe m.in. na rzecz klientów będących osobami fizycznymi nie prowadzącymi działalności gospodarczej.

W ramach wykonywania czynności bankowych występują przypadki gdy Bank dokonuje świadczeń pieniężnych na rzecz Klientów w związku z ich reklamacjami dotyczącymi wykonywanych usług bankowych, w szczególności związanych z obsługą: rachunków bankowych (w tym realizacją przelewów, obciążaniem prowizjami i opłatami), transakcji wymiany walut, udzielanych kredytów i pożyczek, operacji karłowych, a także oferowanych przez Bank produktów inwestycyjnych (jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, papiery wartościowe, depozyty strukturyzowane).

Reklamacje dzielą się na zasadne lub niezasadne. Reklamacje zasadne wynikają zazwyczaj z błędów ludzkich lub systemowych (związanych z systemem informatycznym i jego funkcjonowaniem). Błędy te maja charakter niezawiniony (nieumyślny).

W przypadku reklamacji niezasadnych, tj. gdy w świetle przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego okazuje się, że Klient ewidentnie nie ma racji, zdarzają się również sytuacje, gdy Bank w celu utrzymania dobrych relacji z Klientem, decyduje się na uwzględnienie jego reklamacji i dokonuje zwrotu środków pieniężnych na jego rzecz do wysokości poniesionych przez niego kosztów/strat (patrz koszty opisane w lit. a-c powyżej).

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera definicji odszkodowania, należy jej więc szukać w innych przepisach, w tym m.in. w przepisach prawa cywilnego.

Zgodnie z art. 361 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego).

Szkodą jest więc uszczerbek majątkowy powstały wskutek pewnego zdarzenia - z wyłączeniem przypadków, gdy zmniejszenie się majątku następuje wskutek woli właściciela tego majątku (darowizna, zbycie rzeczy).

Uszczerbek w majątku może polegać na:

Stosownie natomiast do treści art. 363 § 1 Kodeksu cywilnego, naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Wskazać należy, że odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Nadto w literaturze przedmiotu i judykaturze akcentuje się, że aby wypłacone świadczenie uznać za odszkodowanie konieczne jest wystąpienie:

Żeby rozstrzygnąć kwestię opodatkowania wypłacanych przez Bank środków pieniężnych w sytuacji gdy Bank decyduje się na uwzględnienie reklamacji niezasadnej Klienta, w celu utrzymania dobrych relacji z Klientem i Bank dokonuje zwrotu środków pieniężnych do wysokości poniesionych przez Klienta strat/kosztów, należy ustalić jaki rodzaj szkody został pokryty. Szkoda rozpatrywana jako uszczerbek o charakterze majątkowym może mieć - jak wyżej wskazano - w świetle przepisów Kodeksu cywilnego postać dwojaką. Może obejmować stratę, jakiej doznaje mienie poszkodowanego - wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas, tzw. szkoda rzeczywista. Ponadto może obejmować utratę korzyści, jakiej poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wskutek doznania tej postaci uszczerbku poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Zasady naprawienia szkody określone zostały w ustawie - Kodeks cywilny, m.in. w art. 471, który stanowi, iż dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Z treści wniosku wynika, że dokonywane przez Bank wypłaty środków pieniężnych mających na celu pokrycie poniesionych przez klientów strat / kosztów nie wynikają z błędów popełnianych przez Bank za które Bank nie ponosi odpowiedzialności, ale są wypłacane wyłącznie z chęci utrzymania dobrych relacji z Klientem.

W świetle powyższych uregulowań prawnych, należy stwierdzić, że w przypadkach reklamacji niezasadnych wypłacane przez Wnioskodawcę kwoty, jako zwrot środków pieniężnych w celu pokrycia poniesionych przez Klientów strat / kosztów nie wynikających z błędów popełnianych przez Bank, ale wypłacane wyłącznie z chęci utrzymania dobrych relacji z Klientem, stanowią przychód z innych źródeł podlegający opodatkowaniu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych na mocy ww. art. 20 ust. 1 ww. ustawy. W konsekwencji na Wnioskodawcy będą ciążyć obowiązki informacyjne, o których mowa w art. 42a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z treścią art. 42a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.