Informacja o realizacji postępowań oddłużeniowych w 1994 r. z tytułu podatków zniesionych i znoszonych.

W 1994 r. postępowanie oddłużeniowe prowadzone było w zasadzie w trzech podstawowych formach prawnych, tj. na podstawie:

- zarządzenia Ministra Finansów z dnia 4 marca 1994 r. w sprawie częściowego zaniechania poboru niektórych podatków i innych należności, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych oraz warunków tego zaniechania (MP Nr 18, poz. 137),

- układów dokonywanych na podstawie odrębnych przepisów,

- ugód bankowych zawieranych na podstawie odrębnych przepisów.

Podejmowane były równoległe decyzje oddłużeniowe na podstawie ogólnych przepisów o zobowiązaniach podatkowych według reguł zbliżonych do określonych w zarządzeniu. Miało to miejsce najczęściej wtedy, gdy w ocenie organów skarbowych sytuacja podmiotu gospodarczego wskazywała na potrzebę udzielenia pomocy, jednakże w konkretnym przypadku nie były spełnione wszystkie warunki przewidziane w zarządzeniu. Tego rodzaju rozstrzygnięcia poprzedzała szczegółowa analiza stanu faktycznego, przy czym warunki, którym uchybiono, nie mogły mieć zasadniczego znaczenia. Dla zobrazowania można przykładowo wymienić następujące sytuacje:

- występowanie zadłużeń w podatku od wzrostu wynagrodzeń tylko za 1993 r. lub dywidendzie (oprocentowaniu kapitału) za II półrocze 1993 r. (praktycznie nie objętych zarządzeniem, aczkolwiek dopuszczono możliwość stosowania rat i odroczeń),

- niewielkie uchybienia w terminowym regulowaniu bieżących zobowiązań podatkowych,

- przedłużanie się postępowań w sprawie rat i odroczeń prowadzonych przez ZUS w odniesieniu do składek za 1994 r.,

- objęcie podmiotu gospodarczego sądowym postępowaniem układowym, jeżeli w związku z tym nie uzyskał on żadnych ulg w spłacie zaległości podatkowych.

Na podstawie danych przekazywanych przez izby skarbowe podajemy wyniki poszczególnych postępowań oddłużeniowych:

1. Z możliwości oddłużenia na podstawie zarządzenia do 31 grudnia 1994 r. skorzystało 12.895 podmiotów gospodarczych, w tym:

- 11.576 osób fizycznych i spółek nie mających osobowości prawnej,

- 686 przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni i pozostałych jednostek uspołecznionych,

- 633 pozostałych podmiotów gospodarczych (np. spółki prawa handlowego, fundacje).

Ogólna kwota zobowiązań objętych postępowaniem oddłużeniowym wyniosła 4.976.978 mln starych zł. W efekcie dotychczasowych działań do budżetu państwa wpłynęło 1.360.535 mln starych zł, natomiast już podjęte decyzje o zaniechaniu poboru podatków dotyczyły kwoty 2.246.471 mln starych zł. Pozostałe zobowiązania podatkowe objęte oddłużeniem w tym trybie, tj. 1.369.972 mln zł zostały rozłożone na raty.

Jakkolwiek najliczniejszą grupą, stanowiącą 89,8% wszystkich podmiotów objętych oddłużeniem, są osoby fizyczne i spółki nie posiadające osobowości prawnej, to jednak - zgodnie zresztą z przewidywaniami - ich udział w wysokości dodatkowych wpływów budżetowych z tytułu wpłat dokonywanych na poczet zadłużenia nie jest decydujący, bowiem 28,8% wszystkich wpłat dotyczy osób fizycznych i spółek nie posiadających osobowości prawnej, 58,7% tych wpłat dokonały przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie i pozostałe jednostki uspołecznione, zaś 12,5% - pozostałe podmioty gospodarcze (nieuspołecznione spółki prawa handlowego, fundacje).

Szczególne miejsce w procesie oddłużania zajmuje województwo warszawskie. Kwota zobowiązań podatkowych objętych postępowaniem stanowiła aż 41,2% tych zobowiązań w skali kraju, natomiast dokonane wpłaty - 27,7% wszystkich wpłat, które wpłynęły z tego tytułu od podmiotów gospodarczych.

Łączne wpłaty wszystkich jednostek objętych postępowaniem wyniosły 1.360.535 mln starych zł, co stanowi 26,9% kwoty zobowiązań podlegających oddłużeniu w trybie zarządzenia. Przewyższają one zatem znacznie minimum określone w zarządzeniu.

Udział procentowy poszczególnych podatków w postępowaniu oddłużeniowym przedstawia się następująco:

Z przedstawionych wyżej danych wynika, że ogólna kwota 4.976.978 mln starych zł zobowiązań podatkowych, objętych postępowaniem oddłużeniowym do 31 grudnia 1994 r., uległa zmniejszeniu o 3.607.006 mln starych zł (1.360.535 mln zł - dokonane wpłaty, 2.246.471 mln zł - podjęte decyzje o zaniechaniu poboru).

W ramach działań wspomagających proces oddłużania, na podstawie przepisów zarządzenia Ministra Finansów, podatnicy mają możliwość uzyskania spłaty w ratach podatku od wzrostu wynagrodzeń za 1993 r. oraz dywidendy i oprocentowania kapitału za II półrocze 1993 r. (§ 3 ust. 2 zarządzenia).

Z tej dodatkowej pomocy skorzystało 108 podmiotów gospodarczych, zaś kwota zaległości z tytułu wymienionych powyżej zobowiązań objętych spłatą ratalną wynosi 1.001.296 mln starych zł. Dokonane do 31 grudnia 1994 r. wpłaty na poczet tego zadłużenia wyniosły 48.199 mln starych zł (dotyczy tylko podmiotów, które posiadały również inne zaległości podlegające oddłużaniu).

2. Postępowania według reguł zbliżonych do zawartych w zarządzeniu. Postępowaniem według reguł zbliżonych do zawartych w zarządzeniu zostały objęte zaległości podmiotów gospodarczych z tytułu podatków zniesionych i znoszonych na łączną kwotę 7.304.037 mln starych zł (3.191 przypadków). Strukturę tych zobowiązań oraz kwoty wpłacone i objęte zaniechaniem przedstawia poniższe zestawienie:

W związku z powyższymi postępowaniami do budżetu państwa wpłynęło 1.492.090 mln starych zł, zaś kwoty objęte zaniechaniem poboru wyniosły łącznie 2.786.954 mln starych zł. Pozostałe zobowiązania podatkowe objęte oddłużaniem w tym trybie, tj. 3.024.993 mln starych zł zostały rozłożone na raty.

3. Reasumując, pełne efekty postępowania oddłużeniowego na podstawie przepisów zarządzenia Ministra Finansów z 4 marca 1994 r., działań wspomagających oraz postępowań przeprowadzonych na zasadach zbliżonych do zarządzenia kształtują się następująco:

Postępowaniami tymi objęto zaległe podatki na kwotę:

- na podstawie przepisów zarządzenia 4.976.978 mln st. zł

- działania wspomagające (§ 3 ust. 2 zarządz.) 1.001.296 mln st. zł

- na zasadach zbliżonych do zarządzenia 7.304.037 mln st. zł

Razem 13.282.311 mln st. zł

Do 31 grudnia 1994 r. na poczet wymienionych wyżej zobowiązań podatkowych do budżetu państwa wpłynęło:

- na podstawie przepisów zarządzenia 1.360.535 mln st. zł

- w ramach działań wspomagających 48.199 mln st. zł

- na zasadach zbliżonych do zarządzenia 1.492.090 mln st. zł

Razem 2.900.824 mln st. zł

Natomiast zaniechanie poboru (umorzenie) dotyczyło przedmiotowych zobowiązań w wysokości:

- na podstawie przepisów zarządzenia 2.246.477 mln st. zł

- na zasadach zbliżonych do zarządzenia 2.786.954 mln st. zł

Razem 5.033.425 mln st. zł

Do spłaty w ratach pozostały zatem zaległe zobowiązania podatkowe z tytułu oddłużania w powyższych trybach:

- na podstawie przepisów zarządzenia 1.369.972 mln st. zł

- w ramach działań wspomagających 953.097 mln st. zł

- na zasadach zbliżonych do zarządzenia 3.024.993 mln st. zł

Razem 5.348.062 mln st. zł

Należy dodać, że w grudniu 1994 r. do urzędów skarbowych wpłynęło kilkadziesiąt nie rozpatrzonych jeszcze wniosków podmiotów gospodarczych o zastosowanie oddłużenia na podstawie zarządzenia z 4 marca 1994 r. (wyłącznie rozłożenie na raty). Tylko w województwie warszawskim wniosków takich jest 15, na ogólną sumę 160.545 mln starych zł.

4. Bankowe postępowanie ugodowe.

Z możliwości restrukturyzacji zadłużenia wobec budżetu państwa z tytułu podatków zniesionych i znoszonych w ramach bankowego postępowania ugodowego skorzystało 320 podmiotów gospodarczych, zaś ogólna kwota objęta tymi postępowaniami wyniosła 6.264.755 mln starych zł. Na poczet przedmiotowych zobowiązań podatnicy wpłacili w 1994 r. w ratach, których wysokość i terminy płatności określają ugody - 74.658 mln starych zł. Kwoty objęte zaniechaniem poboru lub umorzeniem na podstawie postanowień tych ugód wynoszą 4.890.861 mln starych zł. Należy jednak podkreślić, że w kwocie tej znajdują się również zobowiązania podatkowe, w stosunku do których nie zostały jeszcze podjęte decyzje. W odniesieniu bowiem do zobowiązań podatkowych objętych tym postępowaniem, decyzje o umorzeniu bądź zaniechaniu poboru podatku podejmowane są po zakończeniu postępowania ugodowego.

Rozłożenie na raty zobowiązań podatkowych w ramach ugód bankowych dotyczy kwoty 1.299.236 mln starych zł, przy czym postanowienia zawartych ugód umożliwiają spłatę tych zobowiązań w ratach w okresie kilkuletnim (przeciętnie około 3 lat).

5. Postępowanie oddłużeniowe w związku z zawartymi układami z wierzycielami.

Formalnie sądowym postępowaniem układowym nie są objęte zobowiązania podatkowe. Jednakże organy skarbowe wspierają działania naprawcze podmiotów gospodarczych. W przypadku zawarcia układu sądowego podmiot może liczyć na zastosowanie ulg w spłacie podatków na zasadach zbliżonych do tych, które inni wierzyciele zastosują w odniesieniu do swoich wierzytelności.

Na skutek tych postępowań podatnicy wpłacili w 1994 r. kwotę 314.690 mln starych zł na poczet zaległości podatkowych przypadających na rzecz budżetu państwa, zaś decyzjami o zaniechaniu poboru lub umorzeniu zaległych zobowiązań podatkowych objęta została kwota 336.586 mln starych zł.

Globalne efekty postępowań oddłużeniowych

21 lutego 1995 r.

* Zob. Pismo Sekretarza Stanu z 9.03.1994 r. do izb skarbowych,

"Biuletyn Skarbowy" nr 1/1995, s. 12.