ILPP2/443-265/09-2/EWW - Odszkodowanie za odstąpienie od umowy.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 27 lutego 2009 r. (data wpływu 2 marca 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za odstąpienie od umowy - jest nieprawidłowe.

W dniu 2 marca 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za odstąpienie od umowy.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca zawarł umowę na czas określony od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2010 r., na świadczenie usług w zakresie doradztwa. Strony w wyniku aneksu do umowy skróciły okres jej obowiązywania do dnia 30 czerwca 2009 r. z zastrzeżeniem, iż w związku z wcześniejszym rozwiązaniem tej umowy, tj. przed upływem terminu na jaki pierwotnie została ona zawarta, oraz nie przedłużeniem jej na kolejny okres, kontrahent jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania na rzecz Spółki, płatnego po dacie ustania umowy.

Zdaniem Wnioskodawcy, otrzymanie odszkodowania w formie pieniężnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy otrzymanie odszkodowania w formie pieniężnej podlega opodatkowaniu VAT, a jeśli tak, to jakie należy stosować stawki...

Zdaniem Wnioskodawcy, w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 ww. ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie do art. 8 ust. 1 cyt. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Natomiast w świetle art. 29 cyt. wyżej ustawy, podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem zaś jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwoty należnego podatku. Kwota należna obejmuje świadczenie od nabywcy.

Odszkodowanie nie jest pojęciem zdefiniowanym w ustawie. Natomiast w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego jest zapłatą za wyrządzone szkody, poniesione przez kogoś straty. Z przepisów art. 361 Kodeksu cywilnego wynika, iż zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikała szkoda. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Mając na uwadze ustawową definicję świadczenia usług, nie można zatem uznać, iż zapłata przez kontrahenta na rzecz Spółki odszkodowania stanowi wynagrodzenie za świadczoną przez nią usługę. Jak wskazano powyżej, przez pojęcie odszkodowania należy bowiem rozumieć rekompensatę, zadośćuczynienie. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie. A zatem, otrzymanie odszkodowania nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wynika z konieczności niewykonania umowy. Zapłata ta stanowi dla podatnika pewnego rodzaju zadośćuczynienie za utracone zyski, które mógłby uzyskać poprzez dalsze świadczenie usług na rzecz kontrahenta.

Nie można także uznać odszkodowania za wynagrodzenie z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej. Ma ono na celu wyłącznie rekompensatę poniesionej lub przyszłej szkody, która niewątpliwie wystąpi.

Uznając, iż odszkodowanie nie stanowi wynagrodzenia za świadczone usługi, należy konsekwentnie stwierdzić, iż podatnik nie realizuje żadnego obrotu. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy, obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Z kolei nieosiągnięcie obrotu powoduje brak obowiązku rozliczenia podatku od towarów i usług z tytułu otrzymania przez stronę odszkodowania.

Ponadto, aby mówić o opodatkowaniu dostawy towaru czy też usługi, muszą one być odpłatne, bowiem odpłatność jest elementem koniecznym dla powstania obowiązku w podatku VAT. W takim przypadku, dla prawidłowego rozpoznania obowiązku podatkowego konieczne jest zdefiniowanie, co oznacza odpłatność.

Zarówno polska ustawa o VAT, jak i VI Dyrektywa w sprawie podatku VAT nie definiuje wprost tego terminu. Definicji takich można poszukiwać zarówno w przepisach Kodeksu cywilnego, jak i orzecznictwie ETS. W rozumieniu prawa cywilnego odpłatność zawiera element wynagrodzenia pieniężnego, tym samym w takim ujęciu występuje wzajemna ekwiwalentność świadczeń.

Jednak zgodnie z linią orzecznictwa ETS (np. w sprawach: C-16/93, C-213/99, C-404/99), odpłatność w rozumieniu podatku VAT definiowana jest znacznie szerzej, a elementem wyróżniającym jest wynagrodzenie z tytułu dokonanej transakcji, zasadniczo z pominięciem formy tegoż wynagrodzenia. Tym samym, orzecznictwo podkreśla konieczny bezpośredni związek pomiędzy dokonanym świadczeniem, a otrzymaniem wynagrodzenia.

Należy więc stwierdzić, iż opodatkowaniu podlegają dostawa towarów i świadczenie usług za wynagrodzeniem, które powinno mieć formę przysporzenia (zwiększenia aktywów po stronie beneficjenta) z tytułu konkretnego świadczenia. W sytuacji kar, czy odszkodowań, brak jest zachowania symetrii pomiędzy świadczeniem, a wynagrodzeniem. W takich przypadkach mamy do czynienia jedynie z wynagrodzeniem, które zwykle stanowi formę zadośćuczynienia, zatem nie ma zwiększenia aktywów po stronie beneficjenta (por. wyrok z dnia 1 kwietnia 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sygn. akt III SA/Wa 2166/07).

Przez "usługi" na gruncie ustawy o VAT, rozumieć należy wyłącznie świadczenie dwustronne, wzajemne. Odszkodowanie nie jest wynagrodzeniem za świadczoną usługę lecz rekompensatą za poniesione przez Spółkę straty, spowodowane rozwiązaniem umowy przed terminem i nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, wymienionych w art. 5 ust. 1 ww. ustawy. Nie jest zatem obrotem w rozumieniu art. 29 cyt. ustawy, dlatego też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Biorąc powyższe pod uwagę, Wnioskodawca stoi na stanowisku, że otrzymanie przez niego odszkodowanie w formie pieniężnej nie jest związane z żadną z czynności wymienionych w art. 5 ustawy o VAT, a sama wypłata odszkodowania nie jest ani czynnością, ani zdarzeniem podlegającym opodatkowaniu podatkiem VAT. Jednocześnie dla udokumentowania odszkodowania należy wystawić nie fakturę VAT, a notę księgową.

Wnioskodawca podnosi również, iż jego stanowisko w zakresie wykładni ustawy o VAT wskazujące, iż wypłata odszkodowania nie jest ani czynnością, ani zdarzeniem podlegającym opodatkowaniu podatkiem VAT, jest akceptowane także przez orzecznictwo oraz organy skarbowe, czego dowodem jest m.in. ww. wyrok z dnia 1 kwietnia 2008 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 2166/07 - LEX Nr 359905), w którym WSA w Warszawie jednoznacznie uznał m.in. że:

Z podobnymi poglądami można się również spotkać w rozstrzygnięciach sądów administracyjnych (por. wyrok WSA w Krakowie z dnia 28 września 2005 r., sygn. akt I SA/k.r. 850/05, czy wyrok WSA w Białymstoku z dnia 23 sierpnia 2006 r., sygn. akt I SA/Bk 193/06).

Jednocześnie Zainteresowany poinformował, iż w niniejszej sprawie nie toczy się postępowanie podatkowe, kontrola podatkowa ani postępowanie przed sądem administracyjnym.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem, podlegają:

W myśl postanowień art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu. Przy czym należy zwrócić uwagę w szczególności na przepis art. 8 ust. 1 pkt 2, który przez świadczenie usług nakazuje rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się do dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

W związku z powyższym uznać należy, iż pojęcie świadczenia - składającego się na istotę usługi - należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem. Zatem przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie. Zauważyć jednak należy, iż usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. Kwestia ta ma szczególnie istotne znaczenie przy takich świadczeniach, których istotą jest zaniechanie, powstrzymywanie się od określonych czynności.

W związku z powyższym, jeżeli zaniechanie pewnych czynności za odszkodowaniem przynosiłoby wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi, to wówczas powinno być ono na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług uznane za usługę.

Ponadto podkreślić należy, iż w rozumieniu ustawy zobowiązanie się do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji, należy uznać, że świadczenie usług wówczas odbywa się głównie w ramach stosunków obligacyjnych.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Mając powyższe na uwadze, aby ustalić zasady opodatkowania danej czynności dokonywanej w zamian za odszkodowanie, niezbędne jest rozstrzygnięcie, czy czynności te skutkują uzyskaniem bezpośrednich korzyści przez wypłacającego.

Z opisu sprawy wynika, iż, Wnioskodawca zawarł z kontrahentem umowę, w której zobowiązał się do świadczenia usług z zakresie doradztwa w okresie od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. W wyniku aneksu do ww. umowy, strony skróciły okres jej obowiązywania do dnia 30 czerwca 2009 r. Stosownie z zapisem w aneksie, kontrahent zobowiązany jest do zapłaty Wnioskodawcy odszkodowania za wcześniejsze rozwiązanie tej umowy.

Zatem, w przedstawionej we wniosku sytuacji spełnione zostały niezbędne warunki, aby przedmiotową czynność uznać za świadczenie usługi w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Zapłacona kwota stanowi bowiem wynagrodzenie za usługę polegającą na zaniechaniu wykonywania czynności doradczych przez Zainteresowanego i jest jej bezpośrednią konsekwencją. Wnioskodawca natomiast z tytułu zaniechania wykonywania usług we wskazanym w aneksie okresie, otrzymuje rzeczywiste wynagrodzenie, co czyni tą czynność odpłatną.

W myśl powołanych przepisów i opisu sprawy stwierdzić należy, iż pomimo określenia przez Spółkę wypłaconych pieniędzy "odszkodowaniem", przedmiotową czynność należy uznać za odpłatne świadczenie usług. Wypłacone "odszkodowanie" stanowi bowiem w istocie wynagrodzenie za odstąpienie od realizacji umowy, a zatem podlega zatem opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Stawka podatku od towarów i usług, zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Zgodnie z art. 41 ust. 13 ustawy, towary i usługi będące przedmiotem czynności, o których mowa w art. 5, niewymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej podlegają opodatkowaniu stawką w wysokości 22%, z wyjątkiem tych, dla których w ustawie lub przepisach wykonawczych określono inną stawkę.

Należy podkreślić zatem, że usługa będąca przedmiotem wniosku, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, wg stawki podatku w wysokości 22%, zgodnie z cyt. powyżej przepisem art. 41 ust. 13 ustawy.

Reasumując, czynność ta stanowi odpłatne świadczenie usługi, w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, polegającej na zobowiązaniu się kontrahenta do wypłaty świadczenia pieniężnego w zamian za odstąpienie od umowy świadczonej przez Zainteresowanego. Usługa ta będzie opodatkowana 22% stawką podatku.

Tut. Organ informuje również, że przywołane przez Zainteresowanego wyroki polskich sądów administracyjnych są rozstrzygnięciami konkretnych spraw podatników, osadzonych w określonych stanach faktycznych i nie mogą być źródłem praw i obowiązków w innych sprawach.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.