ILPP1/443-791/09-4/MK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółdzielni Mieszkaniowej przedstawione we wniosku z dnia 2 lipca 2009 r. (data wpływu 6 lipca 2009 r.) uzupełnionym pismem z dnia 26 sierpnia 2009 r. (data wpływu 28 sierpnia 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania należności (odszkodowania) z tytułu użytkowania budynku - jest prawidłowe.

W dniu 6 lipca 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania należności (odszkodowania) z tytułu użytkowania budynku. W dniu 28 września 2009 r. uzupełniono wniosek o doprecyzowanie przedstawionego stanu faktycznego sprawy.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Spółdzielnia Mieszkaniowa posiada grunt w użytkowaniu wieczystym. Na gruncie tym posadowiony jest budynek Przedszkola, który jest własnością Urzędu Miejskiego.

Spółdzielnia wystąpiła do Urzędu Miejskiego z propozycją podpisania umowy dzierżawy gruntu i jednocześnie wystawiła fakturę VAT za dzierżawę gruntu opodatkowując należność 22% stawką podatku VAT.

Urząd Miejski nie wyraził zgody na podpisanie umowy dzierżawy gruntu i odmówił zapłaty faktury. W związku z powyższym sprawa została skierowana przez Wnioskodawcę na drogę postępowania sądowego.

Dnia 28 sierpnia 2009 r. Wnioskodawca uzupełnił stan faktyczny sprawy wskazując, iż do momentu złożenia propozycji podpisania umowy dzierżawy grunt - na którym posadowiony jest budynek stanowiący własność Urzędu Miejskiego - użytkowany był bez konkretnego tytułu prawnego.

Strony nie zawarły porozumienia co do okresu użytkowania gruntu. W proponowanej umowie przewidywano miesięczny okres wypowiedzenia. Po wytoczeniu powództwa sądowego - dotyczącego jedynie należności z tytułu użytkowania gruntu - właściciel budynku może swobodnie dysponować gruntem. Ponadto, w związku z odrzuceniem propozycji podpisania umowy dzierżawy przez Urząd Miejski nie są naliczane dodatkowe kwoty (kary) poza dzierżawą za użytkowanie wieczyste.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy - biorąc pod uwagę powyższy stan faktyczny - należność dochodzona przez Spółdzielnię podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, czy należy ją traktować jako odszkodowanie niepodlegające opodatkowaniu.

Zdaniem Wnioskodawcy, w zaistniałej sytuacji nie można mówić o stosunku zobowiązaniowym (Urząd Miejski nie wyraża zgody na podpisanie umowy o korzystaniu z gruntu), to też dochodzoną należność należy traktować jako odszkodowanie nie podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel - art. 7 ust. 1 ww. ustawy.

Natomiast przez świadczenie usług rozumie się, zgodnie z art. 8 ust. 1 cyt. ustawy, każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

W myśl natomiast ust. 3 przytoczonego artykułu, usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, z zastrzeżeniem ust. 4, są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, z wyjątkiem usług elektronicznych i usług turystyki, o których mowa w art. 119.

Powołane przepisy wskazują, iż pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pojęcie usługi według ustawy o podatku od towarów i usług jest bowiem szersze od definicji usługi w rozumieniu klasyfikacji statystycznych. Oznacza to, że w definicji tej mieszczą się również określone zachowania, które nie zostały sklasyfikowane w PKWiU, o której mowa w art. 8 ust. 3 ustawy.

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, iż przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu. W związku z powyższym uznać należy, iż pojęcie świadczenia składającego się na istotę usługi - należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem.

W myśl art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. Tak więc na świadczenie może składać się zachowanie polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji). Na świadczenie mogą się również składać jednocześnie zachowania polegające na działaniu oraz na zaniechaniu.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują również przepisy art. 224 i art. 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Stosownie do art. 224 § 1 ww. kodeksu, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu - od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast, z art. 225 cyt. k.c., obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika natomiast, iż w sytuacji wytoczenia powództwa - przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze - jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości lub gruntu podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczowym elementem jest fakt istnienia zgody na dalsze użytkowanie przez nierzetelnego posiadacza (dzierżawcę lub najemcę przedmiotu umowy cywilnoprawnej), bądź wystąpienie przez uprawniony podmiot na drogę sądową.

W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego z powództwem sądowym - mającym na celu odzyskanie przedmiotu - nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny o charakterze umownym - jawny czy też dorozumiany - skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Jak stanowi art. 693 § 1 cyt. k.c., przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.

Zatem z cywilistycznej definicji wynika, że dzierżawa ma charakter zobowiązaniowy. Dzierżawca otrzymuje określoną rzecz do używania i pobierania pożytków, a wydzierżawiający umówioną kwotę czynszu. Tak skonstruowane wzajemne zachowanie się stron wskazuje na dwustronne świadczenie usługi. Ponadto, w przypadku zakończenia dzierżawy przedmiot takiej czynności prawnej winien być zwrócony.

Ze stanu faktycznego sprawy wynika, iż Wnioskodawca posiada grunt na podstawie prawa użytkowania wieczystego. Na nieruchomości tej znajduje się budynek Przedszkola, którego właścicielem jest Urząd Miejski. Właściciel przedszkola użytkuje grunt bez konkretnego tytułu prawnego. Wnioskodawca wystąpił z propozycją podpisania umowy dzierżawy gruntu. Urząd Miejski nie zgodził się na zawarcie umowy dzierżawy, bowiem Strony nie doszły do porozumienia co do okresu użytkowania gruntu (propozycja umowy zawierała jednomiesięczny okres wypowiedzenia). W konsekwencji Wnioskodawca wystąpił z powództwem sądowym o zasądzenie należności z tytułu użytkowania gruntu. Także po wytoczeniu powództwa Urząd Miejski swobodnie korzysta z gruntu, a Wnioskodawca nie nalicza kar (dodatkowych kwot) poza dzierżawą za użytkowanie.

Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz stan faktyczny sprawy wskazać należy, iż należność z tytułu użytkowania przez Urząd Miejski gruntu stanowi odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu, objętego prawem użytkowania wieczystego na rzecz Spółdzielni. Należność ta nie stanowi zapłaty za świadczenie wzajemne w postaci świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Skutkiem powyższego czynność zapłaty nie należy do czynności opodatkowanych podatkiem VAT zdefiniowanych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Powyższe wynika z faktu, iż korzystanie z gruntu nie nastąpiło na podstawie jakiegokolwiek tytułu prawnego (np. umowa dzierżawy, najmu, użyczenia) na podstawie którego strony mogłyby określić wzajemne obowiązki. Jak wskazano wcześniej świadczenie nie oparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W takiej sytuacji odszkodowanie jest rekompensatą za pozbawienie podmiotu uprawnionego do dysponowania nieruchomością.

Reasumując, dochodzona przez Spółdzielnię należność nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim, ul. Dąbrowskiego 13, 66-400 Gorzów Wielkopolski po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.