ILPP1/443-560/08-3/MT

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Zarządu Dróg Miejskich przedstawione we wniosku z dnia 21 maja 2008 r. (data wpływu 2 czerwca 2008 r.), uzupełnione pismem z dnia 2 czerwca 2008 r. (data wpływu 6 czerwca 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT - jest nieprawidłowe.

W dniu 2 czerwca 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT. Wniosek uzupełniono o dowód wpłaty w dniu 6 czerwca 2008 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

X Przedsiębiorstwo Sp. z o.o. jest użytkownikiem wieczystym działki nr 3 (...) o pow. 204 m ^2, obręb J, arkusz mapy X, zajętej na cele komunikacyjne i stanowiącej fragment ul. Zxx. Z tytułu zajęcia działki pod drogę publiczną Wnioskodawca co roku wypłacał Spółce wynagrodzenie z tyt. bezumownego korzystania z nieruchomości, na podstawie corocznie zawieranej przez strony ugody.

Wynagrodzenie było zawsze wypłacane za miniony rok, obejmowało roszczenie główne, nie było obciążane podatkiem VAT.

W dniu 17 marca 2008 r. Spółka przesłała do Wnioskodawcy faktury VAT, na podstawie których oczekuje wpłaty wynagrodzenia z tyt. bezumownego korzystania z nieruchomości wraz z podatkiem VAT. Na poparcie swoich roszczeń przedstawiła Zainteresowanemu postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego Poznań - Jeżyce nr TP/443-13/07 z dnia 12 czerwca 2007 r. w sprawie opodatkowania podatkiem VAT wynagrodzenia z tyt. bezumownego korzystania z nieruchomości.

Zgodnie z treścią postanowienia konieczność zapłaty ww. podatku zachodzi w przypadku, gdy na podstawie zawartej przez strony w dniu 7 lutego 2007 r. ugody, Spółka zobowiązała się do dalszego tolerowania istniejącej sytuacji, tj. umożliwienia korzystania z chodnika położonego na nieruchomości gruntowej, oznaczonej geodezyjnie jako działka nr 3 (...), obręb J, arkusz mapy X. Ponieważ zawarta ugoda dotyczyła roku 2006, a więc minionego roku, nie kreowała przyszłości, w związku z tym Wnioskodawca uważa, że podpisanie jej przez Spółkę nie rodzi żadnych zobowiązań odnoszących się do przyszłych zachowań. Stanowi jedynie aprobatę stanu dotychczasowego. Jeżeli zatem w wyniku zawarcia ugody nie doszło do powstania wzajemnego stosunku zobowiązaniowego, wówczas zachowanie się Spółki nie ma znamion usługi i w związku z tym nie stanowi czynności opodatkowanej podatkiem VAT. Biorąc pod uwagę powyższe, Wnioskodawca zawiadamia, że wielokrotnie proponował Spółce zawarcie umowy najmu, co jednoznacznie wyjaśniałoby sprawę płatności podatku VAT.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy w przypadku, gdy z użytkowaniem wieczystym gruntu nie była zawierana umowa najmu, a wypłata wynagrodzenia z tyt. bezumownego korzystania z nieruchomości następowała na podstawie ugody zawieranej za czas przeszły - zachodzi po stronie Wnioskodawcy konieczność zapłaty podatku VAT za zajęcie gruntu bez podstawy prawnej.

Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z interpretacją indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu nr ILPP1/443-104/07-2/MT "Punktem wyjścia do oceny, czy w każdym, przypadku bezumowne korzystanie z rzeczy można utożsamiać z usługą jest ocena relacji, jakie łączą strony po wygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy dzierżawy...". W zaistniałym przypadku nie można określić takich relacji, gdyż między stronami nigdy nie była zawierana umowa najmu czy dzierżawy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W art. 7 ust. 1 ww. ustawy postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast na podstawie art. 8 ust. 1 cyt. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z powyższego wynika, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podlegają wszelkie transakcje realizowane przez podatników w rozumieniu ustawy, wykonywane w ramach działalności gospodarczej chyba, że wyjątkowo ze względu na specyfikę danej czynności nie można jej określić jako dostawy towarów, lub też świadczenia usług.

Punktem wyjścia do oceny, czy w każdym przypadku bezumowne korzystanie z rzeczy można utożsamiać z usługą jest ocena relacji, jakie łączą strony po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy dzierżawy, ponieważ możliwe jest kilka wariantów:

* nieruchomość jest nadal użytkowana, ale za milczącą zgodą właściciela, a najemca płaci określone kwoty - należy wówczas przyjąć, że strony zawarły kolejną umowę, w myśl art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.),

* nieruchomość jest nadal użytkowana, ale bez zgody właściciela, lecz umowa przewidując taką sytuację nakłada na dzierżawcę kary umowne za bezumowne korzystanie - zapłata kary umownej nie powoduje skutku zawarcia przez strony nowego kontraktu,

* nieruchomość jest nadal używana, a właściciel dochodzi odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z jego własności - zapłata odszkodowania nie oznacza, że strony zawarły nową umowę.

Poza powyższymi przypadkami należy brać również pod uwagę faktyczne znaczenie relacji łączących strony, w szczególności treść pism i zgodnych oświadczeń woli.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej własności regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 Kodeksu cywilnego. W warunkach określonych normą art. 224 i art. 225 Kodeksu cywilnego właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy.

Zgodnie z art. 659 Kodeksu cywilnego - "przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju".

Z kolei z art. 693 Kodeksu cywilnego wynika, że "przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju".

Do chwili zaprzestania korzystania z rzeczy (bez umowy najmu lub dzierżawy) zachodzi po stronie korzystającego tzw. bezumowne korzystanie z rzeczy. Zapłata w tym przypadku określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej dla właściciela rzeczy szkody z tytułu bezprawnego używania rzeczy. Żądane wynagrodzenie (roszczenie pieniężne) może stanowić w istocie odszkodowanie.

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu czy dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał, gdyby rzecz wynajął. Utratą korzyści jest w szczególności szkoda polegająca na nie uzyskaniu pożytków cywilnych (czynszu z najmu, dzierżawy), które rzecz przynosi.

W przedstawionym stanie faktycznym kluczową rolę odgrywa zasada swobody zawierania umów. Polega na przyznaniu podmiotom prawnym ogólnej możliwości zawierania i kształtowania treści umów w granicach zakreślonych przez prawo. Na swobodę umów składają się cztery elementy: swoboda w zawieraniu umowy, swoboda w wyborze kontrahenta, swoboda w kształtowaniu treści umowy, swoboda w wyborze formy zawarcia umowy.

Zakres swobody umów wyznacza treść lub cel stosunku zobowiązaniowego, które nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zasada swobody umów zapisana jest w art. 353 ¹ Kodeksu cywilnego.

Dla właściwej kwalifikacji łączącego strony stosunku prawnego, nie jest również obojętna wola stron, zgodnie ze starą rzymską paremią, że volenti non fit iniuria (chcącemu nie dzieje się krzywda). Akcent na ten aspekt kładzie również Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach (por. wyrok z 5 września 1997 r., sygn. akt I PKN 229/97 - OSNAP 1998/11/392, wyrok z 18 czerwca 1998 r., sygn. akt I PKN 191/98 - OSNAP 1999/14/449).

W ugodzie przyjętej przez strony zawarto, zgodnie z art. 659 § 1 Kodeksu cywilnego, essentialia negotii - przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej - umowy najmu, poprzez:

* wskazanie przedmiotu najmu, działki nr 3 (...) o pow. 204 m ^2, obręb J, arkusz mapy X, zajętej na cele komunikacyjne i stanowiącej fragment ulicy Zxx oraz

* określenie wysokości należnej odpłatności.

Zgodnie z przytoczonymi przepisami oraz zasadami, w odniesieniu do przedstawionego stanu faktycznego, ugody zawierane rokrocznie z mocą wsteczną, dotyczące korzystania z nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego, wyrażają wolę stron ukierunkowaną na udostępnianie gruntu za wynagrodzeniem w sposób ciągły i zorganizowany. W związku z powyższym, wynagrodzenie z tego tytułu stanowi odpłatność za usługę najmu zidentyfikowaną w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT która, stosownie do przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Bez znaczenia pozostaje fakt, że zgodne oświadczenie woli stron nazwano ugodą, a nie umową najmu, jak również to, że dotyczy okresu poprzedzającego podpisanie ugody, tj. roku 2006.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.