ILPP1/443-1277/10-4/MK - Opodatkowanie podatkiem VAT i udokumentowanie bezumownego korzystania z lokalu.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 29 listopada 2010 r. (data wpływu 7 grudnia 2010 r.), uzupełnionym pismem z dnia 27 stycznia 2011 r. (data wpływu 3 lutego 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania i udokumentowania bezumownego korzystania z lokalu - jest nieprawidłowe.

W dniu 7 grudnia 2010 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania i udokumentowania bezumownego korzystania z lokalu. Dnia 3 lutego 2011 r. wniosek uzupełniono o doprecyzowanie opisu stanu faktycznego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Nadleśnictwo jako państwowa jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej zarządza mieniem Skarbu Państwa w oparciu o ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 z późn. zm.). W dniu 1 kwietnia 2009 r. Nadleśnictwo zawarło umowę z pracownikiem zatrudnionym w leśnictwie na stanowisku leśniczego na bezpłatne używanie budynku mieszkalnego wraz z budynkiem gospodarczym. Zgodnie z § 9 umowa została zawarta na czas określony od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia rozwiązania lub ustania stosunku pracy z pracodawcą, na stanowisku uprawniającym do bezpłatnego mieszkania. Z dniem 30 czerwca 2010 r. został rozwiązany stosunek pracy z ww. pracownikiem Zgodnie z § 11 umowy najmu: "W przypadku ustania zatrudnienie na stanowisku, na którym przysługuje bezpłatne mieszkanie, pracownik w terminie 3 m-cy od dnia ustania zatrudnienia zwalnia i opróżnia mieszkanie oraz przekazuje go pracodawcy w formie protokołu zdawczo - odbiorczego. Pracownik nie opuścił lokalu zgodnie z wypowiedzeniem, zajmuje lokal bez tytułu prawnego do najmu. W związku z tym Nadleśnictwo obciąża byłego pracownika opłatą za bezumowne korzystanie z lokalu notą księgową.

Dnia 3 lutego 2011 r. Zainteresowany uzupełnił wniosek o doprecyzowanie opisu stanu faktycznego wskazując, iż były pracownik nie opuścił lokalu. Zgodnie z wypowiedzeniem zajmuje lokal bez tytułu prawnego do najmu. Wskutek dalszego bezumownego korzystania najemca pomieszczenia może swobodnie dysponować lokalem, w zakresie takim samym jak na podstawie umowy. Do czasu opuszczenia i wydania lokalu Nadleśnictwo nalicza odszkodowanie z tytułu bezumownego użytkowania lokalu.

Ponadto Wnioskodawca nie skierował sprawy o wydanie lokalu na drogę postępowania sądowego, ponieważ toczy się proces w sądzie pracy w sprawie zgodnego z prawem odwołania leśniczego ze stanowiska. Nadleśnictwo skieruje sprawę na drogę postępowania sądowego po uzyskaniu prawomocnego wyroku korzystnego dla Wnioskodawcy. Ponowne zawarcie umowy najmu będzie zależne od wyroku sądu.

Wnioskodawca wskazał, iż wystąpił z pismem z dnia 12 października 2010 r., w którym wzywa najemcę do ponownego opuszczenia i wydania lokalu.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy opłaty z tytułu bezumownego korzystania z lokalu należy uznać za wynagrodzenie za świadczenia usług zgodnie z art. 8 ustawy o podatku od towarów i usług i obciążać fakturą VAT, czy też czynność ta jako odszkodowanie nie podlega ustawie o VAT i jest obciążane notą księgową.

Zdaniem Wnioskodawcy, w przedstawionej sytuacji nie występuje świadczenie usług w związku z czym nie ma obowiązku naliczania podatku VAT i obciążania fakturą VAT. Zainteresowany uważa, że jest to odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z lokalu i należy obciążać byłego pracownika notą księgową. Odszkodowanie nie jest żadną czynnością wymienioną w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W myśl art. 7 ust. 1 cyt. ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 powołanej ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 18 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 z późn. zm.) osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Odszkodowanie takie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać odszkodowania uzupełniającego. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Z treści powołanego powyżej przepisu wynika, iż od chwili rozwiązania umowy najmu do faktycznego opuszczenia lokalu korzystanie z nieruchomości ma charakter korzystania bez tytułu prawnego.

Wskazać, należy również, iż bezumowne korzystanie z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 k.c. w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy osoba zajmująca lokal nie opuszcza nieruchomości, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy osoba zajmująca lokal użytkuje go za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty.

Podsumowując należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z lokalu po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy najmu (dzierżawy) - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16. W myśl art. 106 ust. 4 ustawy, podatnicy, o których mowa w ust. 1-3, nie mają obowiązku wystawiania faktur, o których mowa w ust. 1 i 2, osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej. Jednakże na żądanie tych osób podatnicy są obowiązani do wystawienia faktury.

Z opisu stanu faktycznego wynika, iż w dniu 1 kwietnia 2009 r. Wnioskodawca zawarł umowę z pracownikiem na bezpłatne używanie budynku mieszkalnego wraz z budynkiem gospodarczym. Umowa została zawarta na czas określony od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia rozwiązania lub ustania stosunku pracy z pracodawcą, na stanowisku uprawniającym do bezpłatnego mieszkania. Z dniem 30 czerwca 2010 r. został rozwiązany stosunek pracy z ww. pracownikiem, który w ten sposób został zobligowany do opróżnienia lokalu w terminie 3 miesięcy. Pracownik nie opuścił lokalu zgodnie z wypowiedzeniem, i zajmuje lokal bez tytułu prawnego do najmu. W związku z tym Wnioskodawca obciąża byłego pracownika opłatą za bezumowne korzystanie z lokalu notą księgową. Niemniej wskutek dalszego bezumownego korzystania najemca pomieszczenia może swobodnie dysponować lokalem, w zakresie takim samym jak na podstawie umowy. Do czasu opuszczenia i wydania lokalu Wnioskodawca nalicza odszkodowanie z tytułu bezumownego użytkowania lokalu. Ponadto, Wnioskodawca nie skierował sprawy o wydanie lokalu na drogę postępowania sądowego, ponieważ toczy się proces w sądzie pracy w sprawie zgodnego z prawem odwołania leśniczego ze stanowiska.

W tym stanie rzeczy, w ocenie tut. organu, w przedmiotowej sprawie "odszkodowanie" stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług, które podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, przy czym w związku z faktem iż usługobiorcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, Wnioskodawca nie ma obowiązku dokumentowania tych usług fakturą VAT, chyba że osoba ta zażąda jej wystawienia.

Tutejszy Organ informuje ponadto, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisywanym stanie faktycznym, które nie zostały objęte pytaniem - nie mogą być zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej - rozpatrzone.

Dotyczy to w szczególności określenia stawki lub zwolnienia od podatku VAT najmu lokalu mieszkalnego oraz budynku gospodarczego.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.