ILPP1/443-1037/11-2/MS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 18 lipca 2011 r. (data wpływu 27 lipca 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia czy wcześniejsze dokonanie i zafakturowanie sprzedaży przez kontrahenta należy traktować jako zaliczkę na poczet świadczonych usług - jest nieprawidłowe.

W dniu 27 lipca 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie ustalenia czy wcześniejsze dokonanie i zafakturowanie sprzedaży przez kontrahenta należy traktować jako zaliczkę na poczet świadczonych usług.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Spółka specjalizująca się w dostarczaniu praktycznej wiedzy z zakresu prawa i zarządzania, działająca poprzez szkolenia, projekty wydawnicze i usługi doradcze kierowane w szczególności do instytucji sektora publicznego, w toku swojej działalności zawiera z kontrahentami umowy o wzajemnej współpracy (tzw. barterowe).

W umowach tych każda ze stron zobowiązuje się do przeniesienia, na rzecz drugiej strony, własności rzeczy lub usługi. Wartość tych świadczeń zostaje ustalona w ekwiwalentnej wysokości. Udokumentowaniem tych świadczeń są wystawione faktury VAT o ekwiwalentnej wartości, rozliczane drogą wzajemnej kompensaty należności i zobowiązań. Wynagrodzenie określane jest w naturze i nie podlega zamianie na świadczenie pieniężne. Zdarza się, że partner dokonuje sprzedaży swoich towarów na dwa, trzy miesiące wcześniej zanim firma Wnioskodawcy wykona usługę.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy wcześniejsze dokonanie i zafakturowanie sprzedaży przez kontrahenta należy traktować jako zaliczkę na poczet świadczonej przez Wnioskodawcę usługi.

Zdaniem Wnioskodawcy, wcześniejsze wykonanie świadczenia przez jedną stronę umowy oznacza otrzymanie zaliczki przez drugą ze stron. Innymi słowy otrzymanie faktury dokumentującej dostawę towarów, przy równoczesnym braku fakturowania wykonania usługi Wnioskodawcy powoduje konieczność wykazania dostawy jako otrzymanej zaliczki.

Zainteresowany wskazał ponadto, iż skoro uznaje się, że barter jest czynnością odpłatną i że nie ma znaczenia forma zapłaty, to wcześniejsze spełnienie świadczenia przez partnera Wnioskodawcy powinno zostać uznane za zaliczkę. Żaden przepis nie określa, że zaliczka musi być zapłacona w gotówce.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają:

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...). Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (...).

Z kolei przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (art. 2 pkt 22 ustawy).

Co do zasady, dostawa towarów i świadczenie usług podlegają opodatkowaniu tylko wówczas, gdy mają charakter odpłatny. Jednakże ustawodawca zrównał niektóre dostawy towarów i świadczenia usług wykonane nieodpłatnie z odpłatną dostawą towarów i odpłatnym świadczeniem usług. Ustawa o podatku od towarów i usług nie wskazuje na formę odpłatności, jak również nie definiuje tego pojęcia.

Regulacja powyższa nie narzuca, że odpłatność za czynność dostawy towarów lub świadczenia usług winna mieć postać pieniężną. Odpłatność jako świadczenie wzajemne może również przybrać postać rzeczową - zapłatą może być inny towar lub usługa, albo mieszaną - zapłata w części pieniężna a w części rzeczowa. Innymi słowy, dla uznania czynności za odpłatną, wystarczające jest, by istniała możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego stanowiącego wynagrodzenie za tą czynność.

Innymi słowy, odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju oznacza wykonanie tych czynności za wynagrodzeniem. Przepisy podatkowe nie zawierają jakichkolwiek ograniczeń, co do formy zapłaty. Wynagrodzenie (zapłata) nie musi nastąpić w formie świadczenia pieniężnego. Może to być również świadczenie rzeczowe. Taki sposób rozliczania wzajemnych należności przedsiębiorców nie stanowi naruszenia dyspozycji zawartej w art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.), który zastrzega jedynie, że bezpośrednie przepływy pieniężne powinny odbywać się w formie bezgotówkowej. Inne sposoby wykonania zobowiązań skutkujące zapłatą nie zostały wyłączone.

Jeżeli w obrocie gospodarczym następuje zamiana towaru na towar, towaru na usługę, a także zamiana usługi na usługę mamy do czynienia z transakcjami barterowymi. "Barter" oznacza wymianę bezpośrednią bez udziału pieniądza. W polskim prawie barter uważa się za jeden z rodzajów umowy zamiany. Celem umów barterowych jest niedokonywanie dodatkowych rozliczeń pieniężnych pomiędzy kontrahentami, a w konsekwencji maksymalne uproszczenie obrotu gospodarczego, w tym oczywiście rozliczeń podatkowych. Należy podkreślić, że barter polega nie tylko na równoważącej się wartościowo transakcji towar za towar, lecz również: usługa za usługę, towar za usługę, lub usługa za towar. Podstawowym założeniem i istotą umów barteru jest brak konieczności ponoszenia dodatkowych świadczeń, a to, czy strony umówią się na wymianę towaru za towar, usługi za usługę, czy też towaru za usługę nie ma istotnego znaczenia.

Barter jest więc pojęciem szerokim, obejmującym swoim zakresem zamianę usług, zamianę towaru na usługę i usługi na towar. Z punktu widzenia polskiego prawa cywilnego barter jest rodzajem umowy zamiany, polegającej na równoważącej się wartościowo wymianie towaru na towar lub usługi na usługę (ewentualnie usługi na towar lub towaru na usługę), gdzie nie wchodzą w grę dodatkowe rozliczenia pieniężne między kontrahentami.

Przez umowę zamiany, zgodnie z art. 603 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Zatem w przypadku zamiany obie strony przenoszą na siebie wzajemnie własność rzeczy, występując jednocześnie w charakterze dostawcy, jak i nabywcy. Ponadto, zapis art. 604 ww. ustawy daje dyspozycję odpowiedniego stosowania do zamiany przepisów o sprzedaży.

Umowa zamiany jest umową wzajemną, bardzo zbliżoną do umowy sprzedaży. Różnica w stosunku do umowy sprzedaży polega na tym, że w miejsce świadczenia ceny pojawia się obowiązek drugiej strony przeniesienia własności rzeczy. Ze względu na wzajemny charakter umowy, wartość świadczonych rzeczy powinna być ekwiwalentna. W wyniku zamiany każda ze stron wchodzi we władanie nabytego towaru jak właściciel.

Na podstawie powyższego można stwierdzić, że umowa zamiany na gruncie podatku od towarów i usług jest niczym innym jak dwiema odpłatnymi dostawami towarów lub usług. Zatem realizowane w oparciu o umowę zamiany przeniesienie własności towaru lub usługi stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako odpłatna dostawa towarów lub świadczenie usług.

Podstawą opodatkowania, w myśl art. 29 ust. 1 ustawy, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 kwietnia 2011 r., jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy, jeżeli należność jest określona w naturze, podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa towaru lub usługi pomniejszona o kwotę podatku.

Z cyt. wyżej przepisów wynika, że kwotę należną (zapłatę), stanowi korzyść majątkowa, jaką podatnik uzyska lub ma uzyskać, w związku z wykonaniem czynności opodatkowanej.

W przypadku transakcji barterowych, w tym również zamiany towarów, dostawa towaru lub świadczenie usługi stanowi zapłatę, jeśli zostały spełnione następujące warunki:

* istnieje bezpośredni związek pomiędzy dokonywanymi wymiennie czynnościami dostawy towarów, czyli pomiędzy czynnością opodatkowaną a otrzymaną za nią zapłatą,

* istnieje możliwość określenia wartości dostarczanych towarów w pieniądzu.

Dlatego też, gdy strony transakcji barterowej ustalą w umowie pieniężną wartość zamienionych towarów w ramach zapłaty, podstawę opodatkowania, zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy, stanowi kwota ustalona przez strony tej transakcji. Natomiast przepis art. 29 ust. 3 ustawy znajduje zastosowanie wówczas, gdy zapłata została przez strony transakcji barterowej ustalona w innej formie niż pieniężna.

Z opisu sprawy wynika, iż Wnioskodawca specjalizujący się w dostarczaniu praktycznej wiedzy z zakresu prawa i zarządzania, działający poprzez szkolenia, projekty wydawnicze i usługi doradcze kierowane w szczególności do instytucji sektora publicznego, w toku swojej działalności zawiera z kontrahentami umowy o wzajemnej współpracy (tzw. barterowe). W umowach tych każda ze stron zobowiązuje się do przeniesienia, na rzecz drugiej strony, własności rzeczy lub usługi. Wartość tych świadczeń zostaje ustalona w ekwiwalentnej wysokości. Udokumentowaniem tych świadczeń są wystawione faktury VAT o ekwiwalentnej wartości, rozliczane drogą wzajemnej kompensaty należności i zobowiązań. Wynagrodzenie określane jest w naturze i nie podlega zamianie na świadczenie pieniężne. Zdarza się, że partner dokonuje sprzedaży swoich towarów na dwa, trzy miesiące wcześniej zanim firma Wnioskodawcy wykona usługę.

Wnioskodawca uważa, że otrzymanie faktury dokumentującej wykonaną usługę, przy równoczesnym braku fakturowania dostawy ze strony Wnioskodawcy, powoduje konieczność wykazania wykonanej usługi jako otrzymanej zaliczki.

Należy zauważyć, że ustawodawca nie zamieścił w treści ustawy o podatku od towarów i usług definicji zaliczki ani przedpłaty. Zgodnie więc ze "Słownikiem języka polskiego PWN", zaliczka to część należności wpłacana lub wypłacana z góry na poczet należności. Zatem zaliczkę wpłaca się na poczet przyszłej dostawy towarów lub przyszłego wykonania usługi przed faktyczną dostawą lub faktycznym wykonaniem usługi. Natomiast przez przedpłatę należy rozumieć określoną sumę pieniędzy, stanowiącą część ceny towaru lub usługi, wpłacaną z góry w celu uzyskania gwarancji zakupu lub wykonania usługi w określonym terminie. Stosownie do powyższego, zaliczka jak również przedpłata jako zapłata na poczet przyszłej należności musi być powiązana z konkretną transakcją i oznacza płatność w pieniądzu.

Stosownie do art. 106 ust. 1 ustawy, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

W oparciu o art. 106 ust. 3 ustawy, przepisy m.in. ust. 1 stosuje się odpowiednio do części należności otrzymywanych przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powyższego wynika, iż w przypadku otrzymania zaliczki podatnik zobowiązany jest do wystawienia faktury VAT.

Kwestia powstania obowiązku podatkowego uregulowana została w art. 19 ustawy. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

Z kolei w myśl art. 19 ust. 4 ustawy, jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

W oparciu o art. 19 ust. 5 ustawy, przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio do faktur za częściowe wykonanie usługi.

Jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części (art. 19 ust. 11 ustawy).

Z powyższego wynika, iż obowiązek podatkowy na podstawie art. 19 ust. 11 ustawy powstaje jedynie wówczas, gdy zapłata dokonana przed wykonaniem dostawy lub świadczeniem usług, następuje w sytuacji, gdy wszelkie okoliczności mające znaczenie dla zaistnienia zdarzenia podatkowego, tzn. przyszłej dostawy lub świadczenia usług, są jednoznacznie i niezmiennie określone pod względem podmiotowym i przedmiotowym, a nie ma ona jedynie charakteru zabezpieczającego wykonanie nie do końca jeszcze sprecyzowanej czynności podatkowej. Tym samym, opodatkowaniu podatkiem VAT nie powinny podlegać zapłaty za dostawy towarów i świadczenie usług, które nie zostały dotychczas określone w sposób wyraźny.

Zasady wystawiania faktur VAT i innych dokumentów z nimi zrównanych uregulowane zostały szczegółowo w przepisach, obowiązującego od dnia 1 kwietnia 2011 r., rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360). Na podstawie § 9 ust. 1 ww. rozporządzenia fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem § 10-12.

W przypadku, gdy kontrahent dokonał dostawy towaru lub wykonał na rzecz Wnioskodawcy w ramach umowy barterowej usługę np. na dwa miesiące wcześniej, zanim Wnioskodawca dokona dostawy towaru lub wykona na rzecz kontrahenta usługę (zgodnie z zawartą umową) udokumentowaną fakturą VAT, to wcześniejsze dokonanie dostawy lub wykonanie usługi przez kontrahenta nie może być traktowane jako zaliczka na poczet niedokonanej jeszcze przez Wnioskodawcę dostawy towaru lub świadczenia usługi. Tym samym nie może być fakturowane przez Zainteresowanego jako częściowa zapłata (zaliczka) na poczet niedokonanych, a planowanych w późniejszym czasie świadczeń wzajemnych.

Z opisu sprawy nie wynika, aby Wnioskodawca otrzymał w przedmiotowej sytuacji od kontrahenta zaliczkę w formie pieniężnej, tym samym nie może wystawić faktury dokumentującej zdarzenie, które nie miało miejsca. Faktura stanowi bowiem potwierdzenie wykonania konkretnej dostawy bądź usługi i winna zawierać co najmniej dane określone w § 5 ust. 1 rozporządzenia z dnia 28 marca 2011 r.

Dla potrzeb podatku od towarów i usług wielokrotne dostawy towarów lub świadczenie usług w ramach umowy barterowej winny być rozpatrywane pod kątem wywiązania się stron z zawartej umowy. Niewywiązanie się chociażby jednej ze stron z obowiązku realizacji umowy nawet w części - powoduje, iż umowa zamiany musi być uważana za niezawartą (odstąpienie od umowy). W takiej sytuacji opodatkowaniu podlegają czynności faktycznie wykonane (dokonana dostawa towarów i świadczenie usługi). Czynności te zgodnie z ogólnymi zasadami winny być udokumentowane fakturami VAT. Obowiązek podatkowy winien być określony odrębnie dla każdej ze stron zgodnie z przedmiotem dostaw towarów (świadczonych usług) stosownie do wykonywanych przez nie czynności.

Odnosząc powyższe do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego stwierdzić należy, że mimo zawartej pomiędzy stronami umowy barterowej, dostawie towarów lub świadczeniu usług wykonanych przez kontrahenta nie towarzyszy konkretne określenie, jakie usługi są przedmiotem transakcji wzajemnej.

Biorąc pod uwagę ten fakt oraz powyższe rozważania stwierdzić należy, iż w przedmiotowej sprawie nie ma zatem zastosowania art. 19 ust. 11 ustawy.

Reasumując, wcześniejszego dokonania i zafakturowania sprzedaży przez kontrahenta Wnioskodawcy nie należy traktować jak zaliczki na poczet świadczonych przez Spółkę usług.

Dodatkowo należy wyjaśnić, że Strony mogą swobodnie kształtować treść umów zawieranych między sobą. Organy podatkowe nie mają prawa ingerować w zawierane umowy i przyjęty w nich sposób rozliczeń pomiędzy kontrahentami, chyba że postanowienia umów naruszają przepisy prawa podatkowego, a to może być stwierdzone jedynie w drodze postępowania podatkowego.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.