ILPB4/423-96/11-2/MC

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przedstawione we wniosku z dnia 18 marca 2011 r. (data wpływu 22 marca 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie:

* możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów postępowania sądowego - jest nieprawidłowe,

* momentu zaliczenia ww. wydatków do kosztów uzyskania przychodów - jest bezprzedmiotowe.

W dniu 22 marca 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów postępowania sądowego oraz momentu zaliczenia ww. wydatków do kosztów uzyskania przychodów.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

W dniu 18 maja 2007 r. Spółka zawarła umowę przedwstępną, w której zobowiązała się do nabycia działki gruntu o powierzchni 24 700 m ^2. Strony ustaliły, że zawarcie umowy przyrzeczonej sprzedaży nastąpi do 18 listopada 2007 r. W umowie przedwstępnej strony ustaliły, że w pewnych okolicznościach Spółce będzie przysługiwało prawo odstąpienia od tej umowy. Prawo do odstąpienia od umowy przysługiwało m.in. w przypadku:

* gdyby na podstawie przeprowadzonych przez i na koszt Spółki badań geologicznych stwierdzono jakiekolwiek przeszkody w planowanej zabudowie działki,

* powstania jakichkolwiek ograniczeń w planowanej zabudowie działki zespołem budynków przeznaczonych na cele produkcji, magazynowania i sprzedaży opakowań z tworzyw sztucznych oraz cele biurowe z prawem zabudowy minimum 50% powierzchni nabywanej działki i do wysokości 12 m.

Spółka niezwłocznie po zawarciu umowy przedwstępnej podjęła działania mające na celu sprawdzenie i wyjaśnienie możliwości zabudowy przedmiotowej nieruchomości. Na podstawie tych działań (m.in. zleconego raportu geotechnicznego, wyjaśnień X) stwierdzono, że przedmiotowa nieruchomość nie posiada odpowiedniego i uregulowanego prawnie dostępu do drogi publicznej, nie posiada dostępu do sieci kanalizacyjnej, nie posiada dostępu do drogi deszczowej, przeprowadzone badania geotechniczne wykazały wysoki poziom wód gruntowych oraz zaleganie tzw. gruntów spoistych w stanie plastycznym.

W świetle tych ustaleń, koszty planowanej przez Spółkę inwestycji znacznie przekraczałyby zakładany poziom. Spółka, korzystając z zawartych w umowie przedwstępnej przesłanek umożliwiających odstąpienie od tej umowy, pismem z dnia 24 sierpnia 2007 r. poinformowała sprzedających, że odstępuje od umowy. Sprzedający uznali odstąpienie Spółki od umowy za bezskuteczne i w 2008 r. pozwali Spółkę do sądu o przymuszenie do zawarcia umowy sprzedaży. W dniu 15 lipca 2010 r. sąd wydał wyrok stwierdzający obowiązek nabycia przez Spółkę nieruchomości za cenę i na warunkach umowy przedwstępnej. W wyroku tym, sąd stwierdził, że przesłanki zawarte w umowie przedwstępnej nie uprawniały Spółki do odstąpienia od niej. Wyrok ten uprawomocnił się 19 października 2010 r. i w tym dniu Spółka na jego mocy stała się właścicielem nieruchomości. W wydanym wyroku sąd zasądził od Spółki na rzecz powoda koszty postępowania sądowego, które Spółka zapłaciła.

W dniu 13 grudnia 2010 r. Spółka sprzedała nieruchomość nabytą mocą wyroku z dnia 15 lipca 2010 r.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Zdaniem Wnioskodawcy, poniesione koszty postępowania sądowego Spółka może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w podatku dochodowym od osób prawnych. Koszty te mieszczą się w pojęciu kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, tj. kosztów poniesionych w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

Działanie Spółki było racjonalne i gospodarczo uzasadnione. Spółka, mając zawartą umowę przedwstępną nabycia gruntu, w której zawarte były przesłanki jej odstąpienia, po powzięciu informacji o istnieniu istotnych ograniczeń dotyczących planowanej na tym gruncie inwestycji, zdecydowała się odstąpić od zakupu nieruchomości. Zakup tej nieruchomości i realizacja planowanej na niej inwestycji oznaczałaby konieczność poniesienia wydatków, które były z punktu widzenia Spółki zbyt wysokie. Sprzedający nie uznał argumentów Spółki, w związku z czym doszło do sporu sądowego. W wyniku przegrania sporu, sąd zasądził od Spółki koszty postępowania sądowego. Koszty tego typu są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, w ramach której podejmowane są działania mające na celu osiągnięcie ekonomicznej efektywności zarówno działań operacyjnych, jak i inwestycyjnych.

Jednocześnie należy zauważyć, że ustawodawca nie wyłączył tego rodzaju wydatków z kosztów uzyskania przychodów, których katalog znajduje się w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W ocenie Spółki, w przedstawionym stanie faktycznym występują obiektywne przesłanki do uznania, że podjęte przez Spółkę działanie nie było pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, a w konsekwencji były szanse na powodzenie podjętego działania, nawet gdyby na tym tle doszło do sporu przed sądem. Tak więc, wydatki poniesione na taki proces powinny stanowić koszt uzyskania przychodów. Nie występuje tu wprawdzie bezpośredni związek pomiędzy poniesieniem kosztów procesowych a uzyskaniem konkretnego przychodu, jednak należy zauważyć, że są to wydatki związane z funkcjonowaniem Spółki i utrzymaniem przez Nią źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza. Ewentualnie, gdyby organ wydający interpretację uznał, że przytoczone powyżej argumenty nie uzasadniają zaliczenia poniesionych kosztów postępowania sądowego do kosztów uzyskania przychodów, Spółka pragnie zwrócić uwagę na fakt, iż uzyskała przychód ze sprzedaży przedmiotowego gruntu. W związku z tym, poniesione koszty postępowania sądowego stanowią wydatek związany z uzyskanym przychodem.

Zdaniem Spółki, koszty postępowania sądowego powinny stanowić koszt bieżący Spółki (a nie powiększać koszt nabycia przy sprzedaży). Za takim rozwiązaniem przemawia argument, że w przypadku, gdyby Spółka wygrała spór sądowy, to też uznałaby poniesione koszty za bieżące koszty działalności. Koszty sądowe związane są z bieżącą działalnością i w ocenie Spółki, nie są związane bezpośrednio z nabyciem gruntu. Zdaniem Spółki, koszty postępowania sądowego nie są wydatkami na nabycie gruntów, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za:

* nieprawidłowe - w części dotyczącej możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów postępowania sądowego,

* bezprzedmiotowe - w części dotyczącej momentu zaliczenia ww. wydatków do kosztów uzyskania przychodów.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Powyższa regulacja wskazuje, iż definicja kosztów uzyskania przychodów - dla celów podatku dochodowego - składa się z dwóch podstawowych elementów, które łącznie tworzą swego rodzaju normatywną klauzulę generalną.

Pierwszy z tych elementów określić można mianem przesłanki pozytywnej, zakładającej spełnienie łączne dwóch warunków, tj.:

* konieczność faktycznego - co do zasady - poniesienia wydatku,

* poniesienie wydatku musi nastąpić w celu osiągnięcia przychodu, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.

Drugi z tych elementów określić można mianem przesłanki negatywnej, zgodnie z którą ponoszony wydatek nie został ujęty w zamkniętym katalogu wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów określony w art. 16 ust. 1.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Spółka zawarła umowę przedwstępną, w której zobowiązała się do nabycia działki gruntu o powierzchni 24 700 m ^2. W umowie przedwstępnej strony ustaliły, że Spółce będzie przysługiwało prawo odstąpienia od tej umowy m.in. w przypadku:

* gdyby na podstawie przeprowadzonych przez i na koszt Spółki badań geologicznych stwierdzono jakiekolwiek przeszkody w planowanej zabudowie działki,

* powstania jakichkolwiek ograniczeń w planowanej zabudowie działki zespołem budynków przeznaczonych na cele produkcji, magazynowania i sprzedaży opakowań z tworzyw sztucznych oraz cele biurowe z prawem zabudowy minimum 50% powierzchni nabywanej działki i do wysokości 12 m.

Spółka po podjęciu działań mających na celu sprawdzenie i wyjaśnienie możliwości zabudowy przedmiotowej nieruchomości stwierdziła, że przedmiotowa nieruchomość nie posiada odpowiedniego i uregulowanego prawnie dostępu do drogi publicznej, nie posiada dostępu do sieci kanalizacyjnej, nie posiada dostępu do drogi deszczowej, przeprowadzone badania geotechniczne wykazały wysoki poziom wód gruntowych oraz zaleganie tzw. gruntów spoistych w stanie plastycznym. W świetle tych ustaleń, koszty planowanej przez Spółkę inwestycji znacznie przekraczałyby zakładany poziom. Spółka, korzystając z zawartych w umowie przedwstępnej przesłanek umożliwiających odstąpienie od tej umowy, pismem z dnia 24 sierpnia 2007 r. poinformowała sprzedających, że odstępuje od umowy. Sprzedający uznali odstąpienie Spółki od umowy za bezskuteczne i w 2008 r. pozwali Spółkę do sądu o przymuszenie do zawarcia umowy sprzedaży. W dniu 15 lipca 2010 r. sąd wydał wyrok stwierdzający obowiązek nabycia przez Spółkę nieruchomości za cenę i na warunkach umowy przedwstępnej. W wyroku tym, sąd stwierdził, że przesłanki zawarte w umowie przedwstępnej nie uprawniały Spółki do odstąpienia od niej. W wydanym wyroku sąd zasądził od Spółki na rzecz powoda koszty postępowania sądowego, które Spółka zapłaciła. W dniu 13 grudnia 2010 r. Spółka sprzedała nieruchomość nabytą mocą wyroku z dnia 15 lipca 2010 r.

Jako, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie przewidują bezpośredniego wyłączenia kosztów postępowania sądowego z kosztów uzyskania przychodów, zasadnicze znaczenie dla dokonania oceny możliwości zaliczenia wskazanych wydatków do kosztów uzyskania przychodu będzie miało określenie, czy powyższe koszty zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

Wyrażenie "w celu osiągnięcia przychodu" zawarte we wskazanym przepisie art. 15 ust. 1 ww. ustawy oznacza, że nie wszystkie wydatki ponoszone przez podatnika w związku z prowadzoną działalnością, podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania. Aby określony wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodu, między tym wydatkiem a osiągnięciem przychodu musi zachodzić związek przyczynowy tego typu, że poniesienie wydatku ma wpływ na powstanie lub zwiększenie tego przychodu, zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów.

Każdy przypadek należy zatem rozpatrywać indywidualnie, w oparciu o konkretne okoliczności faktyczne. Nie można założyć, że w każdej sytuacji koszty związane z konkretnym postępowaniem przed sądem powszechnym będą podlegały lub też nie, zaliczeniu do kosztów podatkowych. Jeśli ponoszone koszty postępowania spełniać będą przesłanki ustawowe dla zaliczenia ich do kosztów podatkowych nie będzie wówczas przeszkód dla takiej ich podatkowej kwalifikacji.

W tym miejscu wskazać należy, że w obrocie gospodarczym występują przypadki, w których strona odstępuje od umowy, aby zapobiec stracie mogącej wyniknąć z jej wykonania, jak również dla stworzenia warunków do zawarcia innej, być może korzystniejszej umowy. Niemniej jest to kwestia ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, którego negatywnych konsekwencji finansowych nie można przenosić na Skarb Państwa poprzez zmniejszenie obciążeń podatkowych.

Oceniając, czy koszty postępowania sądowego mogą stanowić koszty uzyskania przychodu należy mieć na uwadze fakt, czy były one poniesione w celu obrony przed bezprawnie skierowanymi roszczeniami, czy też konieczność ich poniesienia związana była z niewywiązaniem się podatnika z ciążących na nim obowiązków.

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, stwierdzić należy, iż konieczność przeprowadzenia postępowania sądowego wynikała z działania Wnioskodawcy niezgodnego z zasadami współżycia społecznego, tj. nie wykonania zobowiązania umownego w zakresie zakupu działki gruntu. A zatem przegrana w postępowaniu sądowym, której konsekwencją są koszty postępowania sądowego zasądzone na rzecz powoda, wynika z naruszenia ogólnej, podstawowej zasady stosunku zobowiązaniowego mówiącej, że "umów należy dotrzymywać" (Pacta sunt servanda).

Reasumując, należy uznać, że poniesione przez Spółkę koszty postępowania sądowego zasądzone na rzecz powoda nie miały związku z uzyskaniem przez Nią przychodu ani z zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła. Były one bowiem efektem niewykonania przez Spółkę ciążącego na Niej zobowiązania wobec sprzedających grunt. Dlatego też przedmiotowe wydatki nie mogą stanowić kosztów uzyskania Jej przychodów.

Z uwagi na powyższe, pytanie Spółki w zakresie momentu zaliczenia kosztów postępowania sądowego do kosztów uzyskania przychodów jest bezprzedmiotowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.