ILPB4/423-263/14-4/MC

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przedstawione we wniosku z dnia 30 maja 2014 r. (data wpływu 5 czerwca 2014 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie zastosowania przepisów o niedostatecznej kapitalizacji w związku z zawarciem Umów:

* jest nieprawidłowe - w części dot. nieuznania Umów za pożyczkę,

* jest nieprawidłowe - w przypadku, gdy saldo ujemne Spółki zostanie pokryte ze środków Pool leadera pochodzących od innych podmiotów z Grupy, w stosunku do których występują powiązania w myśl art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych,

* jest prawidłowe - w pozostałej części.

W dniu 5 czerwca 2014 r. został złożony ww. wniosek - uzupełniony pismem z 10 września 2014 r. (data wpływu 12 września 2014 r.) - o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie zastosowania przepisów o niedostatecznej kapitalizacji w związku z zawarciem Umów.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Spółka jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych i podlega opodatkowaniu w Polsce od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania (jest rezydentem podatkowym w Polsce).

Celem zapewnienia optymalnego korzystania ze środków finansowych (tekst jedn.: z jednej strony - maksymalizacja przychodów odsetkowych, z drugiej - minimalizacja obciążeń z tytułu obsługi zadłużenia) i tym samym umocnienia konkurencyjności Grupy, Spółka zamierza zawrzeć dwie umowy o współpracy w zakresie zarządzania środkami pieniężnymi i płynnością finansową:

* umowę cash poolingu, dalej: "Umowa Cash Poolingu",

* umowę zarządzania środkami pieniężnymi, dalej: "Umowa Zarządzania Środkami Pieniężnymi",

zwane dalej łącznie: "Umowami".

Umowa Cash Poolingu jest trójstronną umową o świadczenie usług zautomatyzowanego "zerobalancing" cash poolingu zawartą pomiędzy Spółką (dalej: "Uczestnik"), spółką powiązaną z siedzibą w Niemczech (dalej: "Pool leader") i wybranym bankiem.

Uczestnik będzie posiadać rachunek bieżący w PLN i EUR, a Pool leader rachunek w PLN i EUR, odpowiednio. W ramach cash-poolingu rzeczywistego polegającego na automatycznym zerowaniu kont, bank będzie zobowiązany realizować przepływy pieniężne wyłącznie pomiędzy Uczestnikiem a Pool leaderem, w wyniku których saldo rachunku bieżącego Uczestnika będzie codziennie "zerowane". Środki wynikające z dodatniego salda na rachunku bieżącym Uczestnika będą automatycznie przenoszone na rachunek Pool leadera. W przypadku, gdy saldo na rachunku bieżącym Uczestnika będzie ujemne, rachunek bieżący Uczestnika będzie zasilany z rachunku Pool leadera. W rezultacie stan rachunku bieżącego Uczestnika będzie "zerowy" na koniec każdego dnia roboczego, przy czym saldo nie będzie odwracane następnego dnia.

Umowa Zarządzania Środkami Pieniężnymi jest dwustronną umową podmiotów powiązanych zawartą pomiędzy Pool leaderem a Uczestnikiem, na podstawie której dokonywane są przepływy finansowe pomiędzy tymi podmiotami. Zgodnie z tą umową Pool leader będzie prowadził subkonto Uczestnika (w PLN i EUR), na którym będą rejestrowane codziennie przepływy pieniężne dokonywane przez bank w ramach zerowania stanu rachunku bieżącego Uczestnika.

Subkonto Uczestnika będzie oprocentowane. Na podstawie Umowy Zarządzania Środkami Pieniężnymi Uczestnikowi będą przysługiwały odsetki z tytułu środków przekazanych na rachunek Pool leadera. Z drugiej strony, Uczestnik będzie zobowiązany do zapłaty odsetek od środków pozyskanych od Pool leadera w celu pokrycia salda ujemnego na rachunku bieżącym Uczestnika. Odsetki będą naliczane każdego dnia i będą dopisywane każdego miesiąca do salda Uczestnika wykazanego na subkoncie prowadzonym przez Pool leadera.

Obowiązki Pool leadera będą obejmowały m.in. zarządzanie płynnością finansową Uczestnika, monitorowanie i analizę stanu zobowiązań/należności Uczestnika, a następnie naliczanie odsetek każdego dnia i księgowanie odsetek każdego miesiąca na subkoncie Uczestnika prowadzonym przez Pool leadera.

W konsekwencji rola Pool leadera będzie podobna do roli banku i będzie sprowadzać się do gospodarowania nadwyżkami w przypadku, gdy nadwyżki pieniężne będą przeniesione z rachunku bieżącego Uczestnika na rachunek Pool leadera oraz do zasilania konta w przypadku salda ujemnego. Przy czym, w przypadku salda ujemnego Uczestnik w pierwszej kolejności będzie korzystał ze środków zgromadzonych na rachunku Pool leadera do wysokości salda dodatniego na subkoncie przypisanym do Uczestnika. W przypadku, gdy środki te nie będą wystarczające Uczestnik będzie korzystał ze środków Pool leadera zgromadzonych na rachunku Pool leadera i pochodzących z różnych źródeł, np.:

* z nadwyżki odsetek wpłaconych przez Uczestnika od środków przekazanych w celu pokrycia salda ujemnego nad odsetkami wypłaconymi z rachunku Pool leadera z tytułu przekazania nadwyżki środków na ten rachunek,

* ze zwrotów z inwestowania ww. nadwyżek (np. odsetek wynikających z lokowania ich na rachunkach terminowych),

* ze środków tytułem zadłużenia w banku - w tym celu Pool leader będzie mógł zadłużyć się w banku,

* ze środków własnych Pool leadera.

Podmiotem odpowiedzialnym za rozliczenie odsetek każdego miesiąca Uczestnikowi z tytułu salda dodatniego na subkoncie będzie Pool leader, który będzie ponosił ryzyko z tego tytułu. Pool leader będzie działał we własnym imieniu i na własny rachunek, nie otrzymując od Uczestnika żadnych instrukcji co do sposobu dysponowania środkami przekazanymi na rachunek Pool leadera. Umowa Zarządzania Środkami Pieniężnymi nie będzie przewidywać dodatkowego wynagrodzenia dla Pool leadera w związku z wykonywanymi przez niego czynnościami w ramach umowy, poza saldem z tytułu odsetek dłużnych i należnych oraz przychodów z lokowania wolnych środków.

Spółka pełniąca funkcję Pool leadera nie jest udziałowcem Spółki ani też nie posiada wspólnego ze Spółką udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż po 25% udziałów (akcji) w kapitale Pool leadera i Spółki.

Pismem z 10 września 2014 r. - stanowiącym uzupełnienie wniosku - Wnioskodawca złożył następujące wyjaśnienia:

1. Uczestnictwo innych podmiotów z Grupy w Cash Poolingu.

Spóła wyjaśnia, iż zgodnie z umowami o współpracy w zakresie zarządzania środkami pieniężnymi i płynnością finansową, tj. Umową Cash Poolingu i Umową Zarządzania Środkami Pieniężnymi, do których zamierza przystąpić Spółka, opisanymi w punkcie I wniosku o wydanie interpretacji, uczestnikiem Cash Poolingu będzie Spółka.

Powyższe oznacza, iż inne podmioty z Grupy nie będą uczestnikami Cash Poolingu na podstawie umów opisanych przez Spółkę w zdarzeniu przyszłym. Niemniej, Spółka nie może wykluczyć, iż inne podmioty z Grupy będą uczestnikami innych umów cash poolingu z Pool leaderem, jeśli takie będą zawarte, jednakże zgodnie z opisanym zdarzeniem przyszłym Spółka nie będzie stroną takich umów.

Spółka podkreśla, iż Umowa Cash Poolingu i Umowa Zarządzania Środkami Pieniężnymi będą jedynymi umowami, które będą wiązały Spółkę w zakresie Cash Poolingu opisanego w zdarzeniu przyszłym.

2. Środki pieniężne innych podmiotów z Grupy.

Spółka wyjaśnia, iż nie może wykluczyć, iż w opisanym zdarzeniu przyszłym, środki pieniężne stanowiące dodatnie saldo na rachunkach bieżących innych podmiotów z Grupy będą wpływać na rachunek Pool leadera, o ile będzie on stroną innych umów cash poolingu niż opisane w zdarzeniu przyszłym zawartych z innymi podmiotami z Grupy. Niemniej, jak Spółka wskazała we wniosku o wydanie interpretacji oraz w punkcie 1 niniejszego pisma, w opisanym zdarzeniu przyszłym, Spółkę nie będą łączyły żadne postanowienia umowne w zakresie Cash Poolingu z innymi podmiotami z Grupy, z wyjątkiem Pool leadera jako strony umów Cash Poolingu i Umowy Zarządzania Środkami Pieniężnymi zawartych ze Spółką.

3. Źródła pokrycia salda ujemnego Spółki.

Jak Spółka opisała w zdarzeniu przyszłym, w przypadku salda ujemnego, Spółka w pierwszej kolejności będzie korzystała ze środków zgromadzonych na rachunku Pool leadera do wysokości salda dodatniego na subkoncie przypisanym do Spółki jako Uczestnika. W przypadku, gdy środki te nie będą wystarczające, Spółka będzie korzystała ze środków należących do Pool leadera zgromadzonych na rachunku Pool leadera. Środki te będą pochodziły z różnych źródeł, wymienionych we wniosku o wydanie interpretacji, tj.:

* z nadwyżki odsetek wpłaconych przez Spółkę od środków przekazanych w celu pokrycia salda ujemnego nad odsetkami wypłaconymi z rachunku Pool leadera z tytułu przekazania nadwyżki środków na ten rachunek,

* ze zwrotów z inwestowania ww. nadwyżek (np. odsetek wynikających z. lokowania ich na rachunkach terminowych),

* ze środków tytułem zadłużenia w banku - w tym celu Pool leader będzie mógł zadłużyć się w banku,

* ze środków własnych Pool leadera.

Spółka wskazuje, iż nie może wykluczyć, iż Pool leader na podstawie zobowiązań umownych zawartych z innymi podmiotami z Grupy będzie miał prawo do korzystania ze środków pieniężnych innych podmiotów z Grupy. Niemniej, Spółkę nie będą łączyły żadne postanowienia umowne w zakresie Cash Poolingu z innymi podmiotami z Grupy i nie będzie podstawy prawnej, by Spółka była uprawniona do korzystania z innych środków pieniężnych niż należących do Pool leadera. W szczególności, w opisanym zdarzeniu przyszłym nie będzie podstawy prawnej do zapłaty odsetek od środków pozyskanych od Pool leadera w celu pokrycia salda ujemnego na rachunku bieżącym Uczestnika na rzecz innych podmiotów z Grupy.

Spółka wyjaśnia, iż zgodnie z umowami opisanymi w zdarzeniu przyszłym, jedynym podmiotem, z którego środków pieniężnych Spółka będzie mogła korzystać w sytuacji ujemnego salda na rachunku bieżącym Spółki, będzie Pool leader jako podmiot odpowiedzialny na podstawie Umowy Zarządzania Środkami Pieniężnym za zarządzanie płynnością finansową Spółki.

Spółka wskazuje, iż rola Pool leadera będzie podobna do roli banku, który udostępnia innym podmiotom środki pieniężne, do których posiada tytuł prawny, a które pochodzą z różnych źródeł.

4. Powiązania, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Spółka wyjaśnia, iż pomiędzy Spółką a niektórymi podmiotami z Grupy występują powiązania, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Niemniej, jak Spółka wskazała we wniosku o wydanie interpretacji oraz w punkcie 1 niniejszego pisma, inne podmioty z Grupy nie będą uczestniczyć w Cash Poolingu na podstawie Umowy Cash Poolingu i Umowy Zarządzania Środkami Pieniężnymi. Jak Spółka wskazała powyżej, Umowa Cash Poolingu i Umowa Zarządzania Środkami Pieniężnymi będą jedynymi umowami, które będą wiązały Spółkę w zakresie Cash Poolingu opisanego w zdarzeniu przyszłym.

Spółka podkreśla, że między Spółką a Pool leaderem, tj. jedynym podmiotem, na rzecz którego Spółka będzie zobowiązana do zapłaty odsetek w związku z korzystaniem ze środków Pool leadera na podstawie opisanego zdarzenia przyszłego, nie występują powiązania, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych.

Czy w świetle Umów opisanych w zdarzeniu przyszłym odsetki płacone przez Spółkę na rzecz Pool leadera będą podlegały ograniczeniom wynikającym z przepisów art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT w zakresie uznania ich za koszty uzyskania przychodów Spółki.

Zdaniem Wnioskodawcy w świetle Umów opisanych w zdarzeniu przyszłym odsetki płacone przez Spółkę na rzecz Pool leadera nie będą podlegały ograniczeniom wynikającym z przepisów art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT w zakresie uznania ich za koszty uzyskania przychodów Spółki.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

* odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) te spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni,

* odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam udziałowiec (akcjonariusz) posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych udziałowców (akcjonariuszy) oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni.

W myśl z art. 16 ust. 7b ustawy o CIT przez pożyczkę rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Dodatkowo, przez pożyczkę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy oraz lokatę.

Zdaniem Spółki powyższe przepisy nie mogą mieć zastosowania w rozważanej sytuacji z uwagi na fakt, iż w opisanym zdarzeniu przyszłym odsetki, które będą potencjalnie wpłacane przez Spółkę Pool leaderowi od środków pozyskanych w celu pokrycia salda ujemnego nie będą stanowić odsetek od pożyczek w rozumieniu przepisów ustawy o CIT.

Przede wszystkim usługa zarządzania płynnością finansową (cash poolingu) nie może zostać uznana za umowę pożyczki w świetle przepisów ustawy o CIT, gdyż nie zawiera elementów przedmiotowo istotnych dla tego rodzaju umów. W transakcjach dokonywanych w ramach tej usługi brak jest bowiem zobowiązania określonych stron do przeniesienia określonej ilości środków finansowych na określony w umowie podmiot, tytułem prawnym i celem transferów w ramach tej usługi nie jest transakcja pożyczki. Podmiot uczestnicząc w systemie cash poolingu nie jest zobowiązany na podstawie Umów do przeniesienia z góry określonej wartości środków finansowych, lecz udostępnia i otrzymuje środki w zależności od swojej dziennej sytuacji finansowej. Wartości środków finansowych, jakie podmiot otrzymuje lub wpłaca na rachunek Pool leadera nie są znane na podstawie Umów opisanych w zdarzeniu przyszłym.

W przedstawionym zdarzeniu przyszłym transfery środków pieniężnych dokonywane pomiędzy rachunkiem bieżącym Uczestnika cash poolingu a rachunkiem Pool leadera będą dokonywane automatycznie przez bank. W konsekwencji Spółka jako Uczestnik nie będzie składać dyspozycji wykonania transferów. Zatem nie można uznać, iż w opisanym zdarzeniu przyszłym występuje stosunek zobowiązaniowy, określony w art. 16 ust. 7b ustawy o CIT.

Powyższe podejście potwierdzają interpretacje indywidualne Ministra Finansów. Przykładowo interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 9 listopada 2012 r. (znak: IPPB5/423-688/12-4/JC), w której stwierdzono, iż "W szczególności, należy podkreślić, że w wyniku realizacji umowy nie będzie dochodziło do zawarcia umowy pożyczki, ponieważ brak będzie zobowiązania do przeniesienia określonej ilości środków finansowych na określony w umowie podmiot. (...) W związku z powyższym, należy uznać, że odsetki od otrzymanych środków finansowych, które byłyby wypłacane przez Wnioskodawcę (potrącane z salda) w ramach systemu cash poolingu, nie będą podlegały ograniczeniom wynikającym z przepisów art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT w zakresie uznania ich za koszty uzyskania przychodów". Przedstawione stanowisko znajduje potwierdzenie w szeregu interpretacji, które zostały dotychczas wydane, m.in. w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 2 maja 2012 r. (znak: IPTPB3/423-54/12-3/MF), z dnia 26 lipca 2012 r. (znak: IPTPB3/423-I80/12-2/MF) oraz z dnia 9 stycznia 2013 r. (znak: IPTPB3/423-362/12-3/MF); w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 23 stycznia 2012 r. (znak: IPPB5/423-1225/11-2/JC) oraz z dnia 18 kwietnia 2012 r. (znak: IPPB5/423-128/I2-2/JC) czy w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 28 lutego 2012 r. (znak: IBPBI/2/423-1427/11/BG).

Ponadto Spółka pragnie wskazać, że powyższą linią orzeczniczą organów podatkowych, zgodnie z którą do rozliczeń dokonywanych w ramach umowy cash poolingu nie mają zastosowania ograniczenia wynikające z przepisów o niedostatecznej kapitalizacji, gdyż podstawą transferów dokonywanych w ramach umowy o zarządzanie płynnością finansową nie są pożyczki, o których mowa w przepisach art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 Ustawy o CIT, potwierdza także orzecznictwo sądów administracyjnych. Przykładowo Spółka wskazuje na następujące rozstrzygnięcia:

* wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 11 lutego 2014 r. o sygn. I SA/Wr 2007/13, I SA/Wr 2008/13;

* wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2014 r. o sygn. III SA/Wa 2562/13;

* wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 19 marca 2014 r. o sygn. I SA/Bd 208/14.

Ponadto Spółka wskazuje, iż nawet gdyby uznać, iż w opisanym zdarzeniu przyszłym będzie dochodziło do udzielania pożyczek Spółce przez Pool leadera (z czym Spółka się nie zgadza) omawiane przepisy nie mogłyby mieć zastosowania w rozważanej sytuacji z uwagi na fakt, iż stosują się one jedynie do odsetek wypłacanych od pożyczek udzielonych przez podmioty wskazane w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT.

Jak Spółka wskazała w opisanym zdarzeniu przyszłym Pool leader nie jest udziałowcem Spółki. W konsekwencji nie zostanie spełniona pierwsza przesłanka omawianego przepisu odnośnie statusu pożyczkodawcy. Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisów o CIT ograniczenie w zaliczaniu odsetek do kosztów dotyczy wyłącznie pożyczek udzielonych przez udziałowców (akcjonariuszy), a zatem podmiotów bezpośrednio powiązanych z podatnikiem.

Spółka wskazuje, iż wprawdzie ustawa o CIT nie definiuje wprost pojęcia "udziałowiec", jednak z uwagi na jego fundamentalne znaczenie dla obrotu prawnego zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie prawa wykształciło się jednoznaczne rozumienie tego terminu. W konsekwencji nie powinno ulegać wątpliwościom, iż przy ustalaniu znaczenia tego pojęcia należy oprzeć się na aktach prawnych regulujących ustrój spółek kapitałowych, a w szczególności na Kodeksie spółek handlowych. W tym zakresie Spółka wskazuje, iż komentatorzy Kodeksu spółek handlowych zgodni są, że akcjonariusze są uczestnikami spółki, a "status taki osiągają po złożeniu oświadczeń woli o objęciu akcji" (por. A. Kidyba Kodeks spółek handlowych, Komentarz, Tom II). Bezsporny jest także pogląd, iż status udziałowca nierozerwalnie związany jest z faktycznym posiadaniem udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Faktyczne posiadanie udziałów jest z kolei ściśle powiązane z wykonywaniem praw z posiadanych udziałów, tj. w szczególności prawa głosu na zgromadzeniu wspólników i prawa do dywidendy. Trafność takiego stanowiska potwierdza również orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. uchwała SN z 13 stycznia 2006 r. sygn. III CZP 122/05).

Wykluczone jest natomiast przyznanie statusu udziałowca czy akcjonariusza danej spółki podmiotowi, który jest powiązany jedynie pośrednio ze spółką, a zatem, który tylko kontroluje faktycznego posiadacza akcji danej spółki. Pogląd taki podzielają również organy podatkowe wydanych interpretacjach, przykładowo, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 2 października 2008 r. (znak: IP-PB3-423-1131/08-2/AG), Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z dnia 18 lipca 2008 r. (znak: ILPB3/423-244/08-3/HS), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z dnia 5 listopada 2008 r. (znak: ITPB3/423-429/08/MK), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z dnia 8 grudnia 2009 r. (znak: IBPBI/2/423-1082/09/PC).

Dodatkowym argumentem przemawiającym za zastosowaniem opisanej przez Spółkę wykładni art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT jest fakt, iż ustawodawca w ustawie o CIT posługuje się nie tylko pojęciem "udziałowiec", ale również pojęciem "podmiot powiązany", które ma niewątpliwie znacznie szerszy zakres znaczeniowy. Zatem ustawodawca wyraźnie rozgraniczył w ten sposób wielostopniowe związki kapitałowe pomiędzy spółkami od przypadków posiadania akcji konkretnego przedsiębiorstwa. Należy zatem zgodzić się ze stanowiskiem, iż gdyby intencją ustawodawcy było rozszerzenie zakresu podmiotowego przepisu art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT na podmioty pośrednio kontrolujące kapitał podatnika - pożyczkobiorcy, zamiast pojęcia "udziałowiec" czy "akcjonariusz" wykorzystałby pojęcie "podmiot powiązany" lub zbliżoną konstrukcję. Jednakże wobec braku takiego zabiegu uznać należy, iż norma zawarta w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych odnosi się wyłącznie do pożyczek pochodzących od podmiotów będących udziałowcami spółki.

Stanowisko Spółki zaprezentowane powyżej znajduje potwierdzenie w interpretacji wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 6 lipca 2011 r. (znak: IBPBI/2/423-391/11/MS).

Zatem w przedmiotowej sprawie nie będzie miał zastosowania art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT, bowiem umowa cash poolingu nie zostanie zawarta z udziałowcem Spółki. Nie ma także zastosowania ograniczenie wynikające z cytowanego wyżej art. 16 ust. 1 pkt 61 u.p.d.o.p., bowiem Pool leader i Spółka nie mają wspólnego udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż po 25% udziałów (akcji) w kapitale Pool leadera i Spółki.

Ponadto Spółka wskazuje, iż zgodnie z jednolitym poglądem przyjętym zarówno w doktrynie prawa podatkowego, jak i powszechnie akceptowanym w orzecznictwie sądów administracyjnych, przepisy art. 16 ustawy o CIT jako wprowadzające wyjątki od rozpoznania kosztów podatkowych powinny być interpretowane ściśle, a zatem zgodnie z ich literalnym brzmieniem.

W związku z powyższym należy uznać, że odsetki, które będą płacone od środków otrzymanych w celu pokrycia salda ujemnego wypłacane przez Spółkę w ramach Umowy, nie będą podlegały ograniczeniom wynikającym z przepisów art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT w zakresie uznania ich za koszty uzyskania przychodów Spółki.

Ponadto Spółka zwraca uwagę na fakt, że pomimo iż orzeczenia i interpretacje wydane w podobnym stanie faktycznym i prawnym jak opisanym w zdarzeniu przyszłym, na które Spółka powołała się w niniejszym wniosku, dotyczą indywidualnych spraw i nie są bezpośrednio wiążące dla organu w niniejszej sprawie, to tezy w nich zawarte powinny być przedmiotem pogłębionej analizy również w niniejszej sprawie. Spółka podkreśla, iż zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą sądów administracyjnych "pomimo, że orzeczenia sądowe rzeczywiście wiążą organ podatkowy tylko w sprawie, w której zostały wydane, to jednak powołanie ich w innej sprawie powoduje, że argumentacja sądu na temat wykładni konkretnego przepisu staje się argumentacją podatnika właśnie w sprawie rozpatrywanej" (B. Gruszczyński S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. 5, Warszawa 2009 r.). Powyższe wynika z obowiązku "wyczerpującego odniesienia się do wszystkich wysuniętych przez odwołujący się podmiot zarzutów i żądań" (por. wyrok NSA z dnia 30 października 2001 r. sygn. akt III SA 1409/00) będącego konsekwencją jednej z zasad prawa podatkowego wyrażonej w art. 121 Ordynacji podatkowej, tj. z zasadą prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego w zakresie zastosowania przepisów o niedostatecznej kapitalizacji w związku z zawarciem Umów:

* jest nieprawidłowe - w części dot. nieuznania Umów za pożyczkę,

* jest nieprawidłowe - w przypadku, gdy saldo ujemne Spółki zostanie pokryte ze środków Pool leadera pochodzących od innych podmiotów z Grupy, w stosunku do których występują powiązania w myśl art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych,

* jest prawidłowe - w pozostałej części.

Umowa "cash-poolingu" jest formą efektywnego zarządzania środkami finansowymi, stosowana przez podmioty należące do jednej grupy kapitałowej lub podmioty powiązane ekonomicznie w jakikolwiek inny sposób. Sprowadza się ona do koncentrowania środków pieniężnych z jednostkowych rachunków poszczególnych podmiotów na wspólnym rachunku grupy i zarządzaniu zgromadzoną w ten sposób kwotą, przy wykorzystaniu korzyści skali. Pozwala to na kompensowanie przejściowych nadwyżek, wykazywanych przez jedne z podmiotów, z przejściowymi niedoborami zaistniałymi u innych podmiotów. Dzięki temu dochodzi do minimalizowania kosztów kredytowania działalności podmiotów z grupy przez kredytowanie się przy wykorzystaniu środków własnych grupy. W ramach porozumienia cash-poolingu uczestnicy wskazują podmiot organizujący cash-pooling i zarządzający systemem, tzw. Pool leadera (Agenta), którym może być wyspecjalizowany bank, jak również jednostka z grupy. Zarządzający systemem - w ramach umowy - zapewnia dla wszystkich uczestników systemu środki finansowe na pokrycie sald ujemnych, a w przypadku wystąpienia sald dodatnich na rachunkach uczestników to na jego rachunek trafiają środki finansowe.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.): kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

W myśl art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej wspólnika posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo wspólników posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec wspólników tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego wspólnika osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni.

Na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 61 ww. ustawy: nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam wspólnik posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec wspólników tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych wspólników oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni.

Zatem ograniczeniom przewidzianym w powyższej regulacji podlegają odsetki od pożyczek udzielanych spółce (pożyczkobiorcy) przez określoną grupę podmiotów (pożyczkodawców), tj.:

W przypadku przekroczenia przez spółkę (pożyczkobiorcę) wskaźnika zadłużenia, ustalonego jako trzykrotność wartości jej kapitału zakładowego, odsetki od pożyczek zaciągniętych od podmiotów wskazanych powyżej nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów w części, w jakiej kwota pożyczki przekracza ten wskaźnik.

Wysokość zadłużenia, decydująca o wystąpieniu ograniczeń w zaliczeniu odsetek od pożyczki do kosztów uzyskania przychodów, ustala się natomiast biorąc pod uwagę:

* zadłużenie spółki wobec jej wspólników posiadających bezpośrednio co najmniej 25% udziałów spółki,

* zadłużenie spółki wobec podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych wspólników (tekst jedn.: pośrednich wspólników spółki).

Stosownie natomiast do treści art. 16 ust. 7b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: przez pożyczkę, o której mowa w ust. 1 pkt 60 i 61 oraz w ust. 7, rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę tę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę.

Z okoliczności przedstawionych we wniosku wynika, że Wnioskodawca (dalej "Spółka") zamierza zawrzeć dwie umowy o współpracy w zakresie zarządzania środkami pieniężnymi i płynnością finansową:

* umowę cash poolingu, dalej "Umowa Cash Poolingu",

* umowę zarządzania środkami pieniężnymi, dalej "Umowa Zarządzania Środkami Pieniężnymi",

zwane dalej łącznie "Umowami".

Umowa Cash Poolingu jest trójstronną umową o świadczenie usług zautomatyzowanego "zerobalancing" cash poolingu zawartą między Spółką, spółką powiązaną z siedzibą w Niemczech (dalej "Pool leader") i wybranym bankiem. Spółka będzie posiadać rachunek bieżący w PLN i EUR, podobnie jak Pool leader. W ramach cash-poolingu rzeczywistego polegającego na automatycznym zerowaniu kont, bank będzie zobowiązany realizować przepływy pieniężne wyłącznie między Spółką a Pool leaderem, w wyniku których saldo rachunku bieżącego Spółki będzie codziennie "zerowane". Środki wynikające z dodatniego salda na rachunku bieżącym Spółki będą automatycznie przenoszone na rachunek Pool leadera. W przypadku, gdy saldo na rachunku bieżącym Spółki będzie ujemne, jej rachunek bieżący będzie zasilany z rachunku Pool leadera. W rezultacie stan rachunku bieżącego Spółki będzie "zerowy" na koniec każdego dnia roboczego, przy czym saldo nie będzie odwracane następnego dnia. Na podstawie Umowy Zarządzania Środkami Pieniężnymi Spółce będą przysługiwały odsetki z tytułu środków przekazanych na rachunek Pool leadera. Z drugiej strony Spółka będzie zobowiązana do zapłaty odsetek od środków pozyskanych od Pool leadera w celu pokrycia salda ujemnego na jej rachunku bieżącym. W przypadku salda ujemnego Uczestnik w pierwszej kolejności będzie korzystał ze środków zgromadzonych na rachunku Pool leadera do wysokości salda dodatniego na subkoncie przypisanym do Spółki. W przypadku, gdy środki te nie będą wystarczające Spółka będzie korzystała ze środków Pool leadera zgromadzonych na rachunku Pool leadera i pochodzących z różnych źródeł, np.:

Ponadto Spółka wskazała, że nie może wykluczyć, że:

* inne podmioty z Grupy będą uczestnikami innych umów cash poolingu z Pool leaderem, jeśli takie będą zawarte (jednocześnie niektóre z tych podmiotów są podmiotami powiązanymi ze Spółką w myśl przepisów o niedostatecznej kapitalizacji),

* w opisanym zdarzeniu przyszłym, środki pieniężne stanowiące dodatnie saldo na rachunkach bieżących innych podmiotów z Grupy będą wpływać na rachunek Pool leadera, o ile będzie on stroną innych umów cash poolingu niż opisane w zdarzeniu przyszłym zawartych z innymi podmiotami z Grupy,

* Pool leader na podstawie zobowiązań umownych zawartych z innymi podmiotami z Grupy będzie miał prawo do korzystania ze środków pieniężnych innych podmiotów z Grupy.

Istotą zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki jest przejście prawa własności przedmiotu pożyczki na pożyczkobiorcę oraz zobowiązanie pożyczkobiorcy do zwrotu, czyli do przeniesienia własności takiego samego przedmiotu na pożyczkodawcę.

Z uwagi na fakt, że w ramach opisanych Umów Pool leader pokrywa ewentualny debet (saldo ujemne) środków pieniężnych na rachunku bieżącym Spółki ze środków znajdujących się na rachunku Pool leadera, a w przypadku salda dodatniego na rachunku bieżącym Spółki nadwyżka jest przelewana na rachunek Pool Leadera, to transfery tych środków wypełniają przesłanki zaliczenia ich do umowy pożyczki zdefiniowanej w art. 16 ust. 7b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Innymi słowy mamy tu do czynienia z Umowami, w wyniku których podmioty w nich uczestniczące udostępniają sobie określone kwoty pieniędzy w zamiast za odpowiednie wynagrodzenie - odsetki.

Należy zauważyć, że w opisie zdarzenia przyszłego Wnioskodawca wskazał m.in., że między nim a Pool leaderem nie występują powiązania, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Z uwagi na wskazany brak powiązań w odniesieniu do powyższych pożyczek nie znajdą zastosowania przepisy dotyczące tzw. niedostatecznej kapitalizacji, tj. ograniczeń w zaliczaniu do kosztów podatkowych odsetek od pożyczek. Zatem jeżeli środki na pokrycie salda ujemnego Spółki będą pochodzić ze środków wskazanych przez Spółkę w zdarzeniu przyszłym (pkt 1, 2, 3 i 4 powyżej), to kwestie dotyczące niedostatecznej kapitalizacji nie wystąpią. Podobnie będzie w przypadku środków pochodzących od innych podmiotów (jeżeli łączyć je będzie z Pool leaderem podobny stosunek umowny, co ze Spółką), w stosunku do których powiązania nie występują.

Powyższe nie dotyczy natomiast płatności odsetek od tych środków zgromadzonych na rachunku bieżącym Pool leadera pochodzących ewentualnie od innych podmiotów z Grupy (jeżeli łączyć je będzie z Pool leaderem podobny stosunek umowny, co ze Spółką), a które to podmioty są powiązane ze Spółką w sposób wskazany w przepisach art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zatem w sytuacji, gdy Spółka będzie wykazywała saldo ujemne, a także łączna wartość zadłużenia wobec podmiotów wskazanych w przepisach o niedostatecznej kapitalizacji przekroczy trzykrotność wartości kapitału zakładowego Spółki, wówczas w odniesieniu do odsetek płaconych w związku z zawarciem Umów znajdą zastosowanie ograniczenia w zakresie niedostatecznej kapitalizacji.

Jeżeli natomiast w momencie zapłaty powyższych odsetek Spółka będzie wykazywała saldo dodatnie oraz nie będzie zadłużona wobec określonych podmiotów, ponieważ zadłużenie wobec tych podmiotów już spłaciła, przepisy o niedostatecznej kapitalizacji nie będą miały zastosowania.

Końcowo zauważyć należy, że na powyższe nie ma wpływu fakt, że Spółka nie będzie stroną żadnych umów w zakresie cash poolingu zawartych przez inne podmioty z Pool leaderem. O tym czy w stosunku do danych odsetek występuje niedostateczna kapitalizacja zależy od tego kto udostępnia kapitał, a zatem jest właścicielem środków, z których pokrywane będą salda ujemne na rachunku bieżącym Spółki.

Reasumując - w odniesieniu do odsetek płaconych przez Spółkę w świetle Umów opisanych w zdarzeniu przyszłym ograniczenia w zakresie niedostatecznej kapitalizacji, wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 i pkt 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, mogą znaleźć zastosowanie wyłącznie do części podmiotów z Grupy, w stosunku do których występują powiązania na podstawie ww. przepisów.

Jednocześnie należy wskazać, że powołane w treści wniosku orzeczenia sądów administracyjnych nie mogą wpłynąć na ocenę prawidłowości niniejszej kwestii. Nie negując tych orzeczeń, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa podatkowego należy stwierdzić, że - zdaniem Organu podatkowego - tezy badanych rozstrzygnięć nie mają zastosowania w niniejszym postępowaniu.

Natomiast w odniesieniu do powołanych przez Spółkę interpretacji należy stwierdzić, że zapadły one w indywidualnych sprawach i nie są wiążące dla organu wydającego niniejszą interpretację.

Należy również nadmienić, że zgodnie z art. 14e § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa: minister właściwy do spraw finansów publicznych może, z urzędu, zmienić wydaną interpretację ogólną lub indywidualną, jeśli stwierdzi jej nieprawidłowość, uwzględniając w szczególności orzecznictwo sądów, Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Ponadto Organ informuje, że w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku od czynności cywilnoprawnych zostały wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim, ul. Dąbrowskiego 13, 66-400 Gorzów Wielkopolski, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.