ILPB2/4511-1-315/15-2/JK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 20 marca 2015 r. (data wpływu: 23 marca 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu poniesionych przez Wnioskodawcę kosztów sądowych - jest prawidłowe.

W dniu 23 marca 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu poniesionych przez Wnioskodawcę kosztów sądowych.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca wspólnie ze swoim bratem są właścicielami działki nr 3/9 (dawniej nr 3/5) położonej w (...) przy ul. (...) Działka została przez braci nabyta w drodze dziedziczenia po matce zmarłej w roku 1983.

Nieruchomość ta przecięta jest magistralą wodociągową o średnicy 1000 mm, która została wybudowana bez zgody właścicieli, prawdopodobnie w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Właścicielem ww. magistrali wodociągowej jest Spółka Akcyjna, będąca podmiotem zaopatrującym w wodę miasto A. W dniu 12 czerwca 2013 r. za pośrednictwem kancelarii adwokackiej Wnioskodawca wraz z bratem wnieśli do Sądu Rejonowego pozew przeciwko tej Spółce o zapłatę wynagrodzenia w wysokości 30.000 złotych za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od dnia 19 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.

Pozew podlegał opłacie na rzecz Sądu w wysokości 1500 zł, wniesionej przez Wnioskodawcę i Jego brata w dniu 11 czerwca 2013 r.

Kancelaria Adwokacka wystawiła Wnioskodawcy i Jego bratu fakturę za podjęte przez nią czynności na kwotę 2952 zł, która została przez braci opłacona dnia 13 czerwca 2013 r.

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2013 r. (sygn. akt I C 1216/13) Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powodów - braci solidarnie kwotę 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty. Kosztami procesu Sąd obciążył powodów i zasadził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 2400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwana spółka wywiązała się z wyroku sądu dnia 13 stycznia 2014 r., wpłacając na konta bankowe kwotę po 14.932,39 zł na rzecz każdego z powodów, to jest łącznie 29.864,78 zł.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy w wyniku wykonania wyroku sądu, który zasądził na korzyść Wnioskodawcy wynagrodzenie pieniężne stanowiące Jego przychód, składając zeznanie podatkowe, Zainteresowany może uwzględnić faktycznie poniesione i udokumentowane koszty związane z tym procesem sądowym, które nie zostały zwrócone Wnioskodawcy w żaden inny sposób.

Zdaniem Wnioskodawcy, kwota zasądzona wyrokiem sądowym za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowi przychód Wnioskodawcy jako podatnika.

Zasądzona kwota została przelana na konto Zainteresowanego dnia 13 stycznia 2014 r., więc przychód powstał w roku 2014 i powinien być rozliczony w zeznaniu podatkowym za rok 2014, pomimo że wyrok uprawomocnił się w dniu 7 grudnia 2013 r.

Składając zeznanie podatkowe za rok 2014 Zainteresowany może odliczyć od kwoty przychodu przypadającą na niego część poniesionych w roku 2013 kosztów tego procesu (połowa wpisu sądowego i połowa wynagrodzenia adwokata), gdyż intencją ustawodawcy jest opodatkowanie rzeczywistego dochodu podatnika, czyli przychodu pomniejszonego o rzeczywiście poniesione koszty związane konkretnie z uzyskanym przychodem.

Praktyka pokazuje, że procesy sądowe przeważnie nie zamykają się w jednym roku kalendarzowym, a przychód może powstać dopiero po ich zakończeniu, więc logiczne jest uwzględnienie kosztów poniesionych w trakcie całego postępowania sądowego.

Poza tym, w szczególnych przypadkach (wysokie koszty wpisu sądowego i żądania powództwa uznane przez sąd tylko w niedużej części), nieuznanie poniesionych kosztów mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której opodatkowując zasądzoną kwotę (bez umniejszenia o koszty) podatnik musiałby jeszcze dopłacić do wygranego procesu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści powołanego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów (art. 9 ust. 2 ww. ustawy).

Na podstawie art. 11 ust. 1 cytowanej ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnikaw roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeńw naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wskazane we wniosku wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, jakie otrzymał Wnioskodawca w wyniku wykonania wyroku sądu, stanowi co do zasady przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowanew ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, z późn. zm.).

W myśl art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jej posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2ww. ustawy).

Na podstawie art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże, samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała sięw posiadaniu uprawnionego.

W orzecznictwie przyjmuje się, że wynagrodzenie, o jakim mowa w przywoływanych normach, nie jest odszkodowaniem. Stanowi ono natomiast sposób regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami.

Należy przy tym zaznaczyć, że przepisy art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego w zakresie wymienionych w nich roszczeń wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela. Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jaki wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się bowiemz faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 k.c.), a nie wyrządzeniem szkodyw jakiejkolwiek postaci.

Tym samym, świadczenie przysługujące z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy, nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi lecz zapłatą za korzystanie z jego rzeczy, którą korzystający z rzeczy musiałby uiścić właścicielowi, gdyby to korzystanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdy rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. W związku z powyższym, tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych.

Skoro zatem świadczenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie ma charakteru odszkodowawczego, to uzyskana z tego tytułu należność stanowi dla Wnioskodawcy podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach (art. 20 ust. 1 ww. ustawy).

Katalog przychodów z innych źródeł jest katalogiem otwartym, o czym przesądza użycie przez ustawodawcę sformułowania "w szczególności". Wyliczenie zawarte w art. 20 ust. 1 ww. ustawy jest zatem jedynie wyliczeniem przykładowym. Tym samym, jego zakres obejmuje także kwotę wypłaconej należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca wspólnie ze swoim bratem są właścicielami działki nr 3/9. Działka została przez braci nabyta w drodze dziedziczenia po matce zmarłej w roku 1983. Nieruchomość ta przecięta jest magistralą wodociągową, która została wybudowana bez zgody właścicieli, prawdopodobnie w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Właścicielem ww. magistrali wodociągowej jest Spółka, będąca podmiotem zaopatrującym w wodę miasto. W dniu 12 czerwca 2013 r. za pośrednictwem kancelarii adwokackiej Wnioskodawca wraz z bratem wnieśli do Sądu Rejonowego pozew przeciwko tej Spółce o zapłatę wynagrodzenia w wysokości 30.000 złotych za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 19 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2012 r. Pozew podlegał opłacie na rzecz Sądu w wysokości 1500 zł, wniesionej przez Wnioskodawcę i Jego brata w dniu 11 czerwca 2013 r. Kancelaria Adwokacka wystawiła Wnioskodawcy i Jego bratu fakturę za podjęte przez nią czynności na kwotę 2952 zł, która została przez braci opłacona dnia 13 czerwca 2013 r. Wyrokiem z dnia 15 listopada 2013 r. (sygn. akt I C 1216/13) Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powodów - braci solidarnie kwotę 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty. Kosztami procesu Sąd obciążył powodów i zasadził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 2400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Pozwana spółka wywiązała się z wyroku sądu dnia 13 stycznia 2014 r., wpłacając na konta bankowe kwotę po 14.932,39 zł na rzecz każdego z powodów, to jest łącznie 29.864,78 zł.

Przechodząc do meritum sprawy należy wskazać, że jak wynika z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Kosztami uzyskania przychodów są zatem wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z uzyskanymi przychodami. Z oceny związku z uzyskanym przychodem powinno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie mógł się przyczynić do osiągnięcia przychodów z danego źródła.

Aby zatem wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu winien, w myśl powołanego przepisu, spełniać łącznie następujące warunki:

* pozostawać w związku przyczynowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,

* nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,

* być właściwie udokumentowany.

W świetle przytoczonych przepisów należy wskazać, że do kosztów uzyskania przychodów Wnioskodawca może zaliczyć poniesione i udokumentowane koszty postępowania sądowego, tj. kwoty, które nie zostały Wnioskodawcy zwrócone w żaden sposób w wyniku postępowania sądowego, a które zostały poniesione w związku z otrzymanym świadczeniem pieniężnym (połowa wpisu sądowego, połowa wynagrodzenia adwokata). Należy bowiem wskazać, że poniesione przez Zainteresowanego wydatki - koszty sądowe - miały na celu ochronę Jego interesów prawnych. Wydatki te Wnioskodawca poniósł w celu uzyskania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez spółkę. Zatem wydatki te poniesione zostały w celu osiągnięcia przychodu i pozostają w związku przyczynowo-skutkowym ze świadczeniem w postaci wyżej wymienionego wynagrodzenia.

W konsekwencji, w wyniku wykonania wyroku sądu, który zasądził na korzyść Wnioskodawcy wynagrodzenie pieniężne stanowiące Jego przychód, składając zeznanie podatkowe, Zainteresowany może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów - w myśl ogólnej zasady określonej w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - faktycznie poniesione i udokumentowane koszty związane z tym procesem sądowym, które nie zostały zwrócone Wnioskodawcy w żaden inny sposób.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.