ILPB2/436-270/13-2/MK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko, przedstawione we wniosku z dnia 30 września 2013 r. (data wpływu 4 października 2013 r.) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie opodatkowania nabycia zachowku - jest prawidłowe.

W dniu 4 października 2013 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie opodatkowania nabycia zachowku.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 30 marca 1991 r. zmarł ojciec Wnioskodawczyni, który pozostawił testament, w którym ustanowił spadkobiercą syna (wówczas trzynastoletniego). Rodzice byli rozwiedzeni. Matka w imieniu brata odrzuciła dziedziczenie testamentowe i złożyła oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Sąd rejonowy w sprawie (...), w postanowieniu z 10 kwietnia 1991 stwierdził, że prawa do spadku po spadkodawcy nabyły dzieci: córka - Wnioskodawczyni i małoletni syn - brat Zainteresowanej po 1/2 części spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkodawca pozostawił zadłużenie (bardzo duże) w postaci założonej hipoteki na dom i maszyny szwalnicze w warsztacie. Wnioskodawczyni spłaciła zadłużenie ze swoich środków pieniężnych oraz spieniężając część majątku. W konsekwencji, jak podaje Zainteresowana, uratowała dom przed zlicytowaniem przez banki. W związku z ww. nabyciem Wnioskodawczyni zapłaciła również podatek od spadku do urzędu skarbowego. Do 2004 r. dom zamieszkiwał tylko brat z matką i rodziną. Zainteresowana dopiero w 2004 r. - po rozstaniu z mężem #8722; chciała zamieszkać w domu wraz ze swoimi dziećmi.

Po 16 latach po śmierci ojca, tj. w 2007 r. brat wniósł do sądu rejonowego sprawę o zmianę ww. postanowienia. Postanowieniem z 11 grudnia 2007 r. sąd zmienił postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, w taki sposób, że brat Zainteresowanej nabył spadek w całości. Sąd uzasadnił swoją decyzję, m.in. tym, że matka nie miała zgody sądu na odrzucenie spadku oraz, że małoletni wówczas syn nie mógł zadbać o swoje interesy.

W tym momencie, po uprawomocnieniu się ww. wyroku powstało prawo Wnioskodawczyni do zachowku.

W marcu 2008 r. Zainteresowana wniosła do sądu sprawę o zachowek. Wyrokiem sądu okręgowego zasądzono na rzecz Wnioskodawczyni, tytułem zachowku sumę 50 000,00 zł. W dniu 23 styczniu 2012 r. na konto Zainteresowanej wpłynęła pierwsza rata - 10 000,00 zł, a w 17 lutego 2012 r. reszta środków pieniężnych. W dniu 7 lipcu 2012 r. Wnioskodawczyni złożyła do urzędu skarbowego druk SD-Z2. Tym samym zachowano 6 miesięczny termin przewidziany na dokonanie zgłoszenia.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy w opisanym przypadku Zainteresowana będzie zobowiązana do zapłaty podatku od zachowku, czy w sprawie mają zastosowanie przepisy sprzed 2007 r. czy te po 2007 r.

2. Jeżeli Wnioskodawczyni złożyła zgłoszenie SD-Z2 7 lipca 2012 r. to w jakim terminie urząd skarbowy może wszcząć postępowanie podatkowe (jeżeli stwierdzi, że zachodzą do tego powody), czy jest na to określony termin, czy może to nastąpić bezterminowo.

W związku z przedstawionymi pytaniami, tut. Organ informuje, że przedmiotem niniejszej interpretacji jest zagadnienie poruszone w pytaniu nr 1. W zakresie pytania nr 2 w dniu 3 stycznia 2014 r. wydane zostało postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania nr ILPB2/436-270/13-3/MK.

Zdaniem Wnioskodawczyni, zgodnie z 6 ust. 1 pkt 2a - obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części. Zachowek (a właściwie jego pierwsza część) otrzymano 23 stycznia 2012 r. tak więc dotrzymano terminu 6 miesięcy do zgłoszenia (obowiązek podatkowy powstał z dniem 23 stycznia 2012 r.).

Zgodnie z przepisami Księgi IV ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) osoby uprawnione do zachowku nie nabywają własności rzeczy lub praw majątkowych wynikających z prawa, z chwila otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Moment śmierci nie oznacza równoczesnego przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych na inne podmioty tytułem zachowku. Stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. (Dz. U. Nr 222, poz. 1629) przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. stosuje się do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło po 31 grudnia 2006 r. W przypadku Wnioskodawczyni nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych nastąpiło 23 stycznia 2012 r. ponieważ zgłosiła to w przewidzianym przez ustawę terminie 6 miesięcy, tj. 7 lipca 2012 r., w związku z tym nie powinna płacić podatku.

W dniu 24 września 2013 r. w rozmowie telefonicznej z konsultantem Krajowej Informacji Podatkowej Wnioskodawczyni otrzymała informację, że nie będzie zobowiązana do zapłaty podatku. W przypadku Zainteresowanej nabycie nastąpiło 23 stycznia 2012 r. Konsultant poinformował, że przepisy dotyczące sytuacji Wnioskodawczyni (czyli momentu nabycia praw lub rzeczy w sytuacji roszczenia o zachowek, następuje dopiero, gdy roszczenie to zostanie zaspokojone) zostały ujednolicone przez Ministra Finansów.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.), podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu.

Stosownie do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Natomiast w myśl art. 6 ust. 1 pkt 2a tej ustawy przy nabyciu tytułem zachowku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części.

Według art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 9 637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej. W myśl art. 14 ust. 2 ww. ustawy zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy do I grupy podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Natomiast zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych winno być dokonane na formularzu SD-Z2 określonym przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych (Dz. U. Nr 243, poz. 1762 z późn. zm.).

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1 i 2, przedmiotowe nabycie podlega opodatkowaniu na ogólnych zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej - art. 4a ust. 3 ww. ustawy.

W myśl art. 4a ust. 4 przedmiotowej ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków jedynie, gdy:

Instytucja zachowku ściśle łączy się ze spadkiem i procedurą związaną ze spadkobraniem, nie jest on jednak składnikiem spadku. Stanowi on swoistą ochronę interesów określonej grupy osób najbliższych zmarłemu, do których zgodnie z art. 991 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), zalicza się zstępnych, małżonka oraz rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, jeżeli zostali oni pominięci przy dziedziczeniu tzn. nie zostali powołani do dziedziczenia jako spadkobiercy, nie został też na ich rzecz ustanowiony zapis ani polecenie, nie otrzymali także darowizny od spadkodawcy w wysokości równej należnemu im zachowkowi. Roszczenie o zachowek przysługuje więc, jeżeli uprawniony do zachowku nie otrzymał go w żadnej ze wskazanych korzyści majątkowej, co wynika z art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego. Z tego też powodu zachowek jest odrębnym tytułem do opodatkowania, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu.

Osoby uprawnione do zachowku nie uzyskują własności rzeczy i praw majątkowych wynikających z ww. prawa z chwilą otwarcia spadku. Moment śmierci spadkodawcy nie oznacza zatem równoczesnego przeniesienia własności lub praw majątkowych na inne podmioty tytułem zachowku. Przeniesienie takie następuje z chwilą wykonania tego prawa przez spadkobierców na rzecz osób uprawnionych.

Analiza przepisów dotyczących zachowku wskazuje zatem, że momentem nabycia rzeczy i praw majątkowych tytułem zachowku jest chwila jego wykonania. Moment ten decyduje z kolei o możliwości stosowania zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, wprowadzonego ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 222, poz. 1629) i mającego zastosowanie, stosownie do art. 3 ust. 1 ww. ustawy, do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło po 1 stycznia 2007 r.

Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny stwierdzić należy, że środki pieniężne otrzymane przez Wnioskodawczynię tytułem zachowku po zmarłym w 1991 r. ojcu, w części przekraczającej wartość 9 637 zł, a więc kwotę wolną od podatku, o której mowa art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy, będą korzystać ze zwolnienia na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (na warunkach określonych w tym przepisie). O powyższym decyduje bowiem nie data otwarcia spadku (data śmierci spadkodawcy), ale data spełnienia roszczenia, która w tym konkretnym wypadku jest równocześnie datą nabycia rzeczy i praw majątkowych. W konsekwencji, jeżeli - tak jak wskazano w stanie faktycznym - w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego złożono zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych SD-Z2 Wnioskodawczyni nie jest zobowiązana do zapłaty podatku w związku z ww. nabyciem.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.