ILPB2/436-17/09-2/MK - Zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn z tytułu wypłaconego zachowku.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z dnia 27 stycznia 2009 r. (data wpływu 30 stycznia 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadku i darowizn w zakresie opodatkowania wypłaconego zachowku - jest prawidłowe.

W dniu 30 stycznia 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie opodatkowania wypłaconego zachowku.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

W dniu 6 września 2004 r. zmarła babcia Wnioskodawcy, która pozostawiła testament i jedynym spadkobiercą uczyniła swoją córkę. w chwili śmierci spadkodawczyni żył jej syn (ojciec Zainteresowanego). Po przeprowadzeniu postępowania spadkowego sąd rejonowy stwierdził nabycie całego spadku przez córkę spadkodawczyni. w dniu 11 września 2004 r. zmarł ojciec Wnioskodawcy, wobec powyższego na podstawie art. 1002 Kodeksu cywilnego w związku z art. 991 Kodeksu cywilnego roszczenie o zachowek przeszło na Zainteresowanego. w lipcu 2007 r. Wnioskodawca złożył w sądzie okręgowym wniosek o zachowek. Postępowanie sądowe zakończyło się ugodą zawartą w dniu 16 grudnia 2008 r. Na mocy ugody sądowej Zainteresowany nabył prawa majątkowe (do własności) z tytułu przysługującego zachowku. Dnia 16 stycznia 2009 r. zachowek został wypłacony Wnioskodawcy.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy w świetle art. 4a oraz 6 ust. 1 pkt 2a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.) Wnioskodawca jest zobowiązany do uiszczenia podatku od wypłaconego zachowku...

Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z literalnym brzmieniem art. 4a w związku z art. 6 ust. 1 pkt 2a ww. ustawy, biorąc pod uwagę fakt, że obowiązek podatkowy powstał z dniem wypłacenia zachowku, czyli 16 stycznia 2009 r., a więc pod rządami nowego brzmienia ustawy o podatku od spadków i darowizn, jest On zwolniony od podatku. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 lutego 1999 r. III SA 7642/98 zachowku nie można utożsamiać ze spadkiem, tym bardziej, że zgodnie z wolą spadkodawcy osoby uprawnione do zachowku nie zostały powołane do spadku. Zachowek stanowi więc pewną rekompensatę z tego tytułu. Zainteresowany zgadza się, że wyrażenie "otwarcie spadku" (śmierć spadkodawcy) jest terminem techniczno-prawnym, który oznacza zespół skutków w sferze prawa podatkowego, jakie następują z chwilą śmierci spadkodawcy. Wnioskodawca zgadza się również, że stan rzeczy istniejących w chwili otwarcia spadku decyduje o osobach uprawnionych do zachowku. Jednakże w Jego ocenie osoba uprawniona do zachowku nie wchodzi jeszcze w prawa majątkowe. w toku postępowania sądowego (w procesie o zachowek) może się okazać, że strona pozwana udowodni powodowi niegodność stosownie do treści art. 928 Kodeksu cywilnego lub udokumentuje poczynione darowizny na taką kwotę, że powodowi sąd nie przyzna żadnych praw majątkowych, gdyż darowizny przewyższają kwotę zachowku. w opinii Wnioskodawcy w dniu śmierci spadkodawczyni nie wszedł On w prawa majątkowe, a jedynie w możliwość wystąpienia o rekompensatę z powodu wykluczenia testamentem ze spadku. Według Zainteresowanego w prawa majątkowe wszedł w dniu zawarcia ugody sądowej, a więc 16 grudnia 2008 r. Wówczas uznano, że Wnioskodawca ani nie został uznany za niegodnego ani nie poczyniono darowizn w kwocie przewyższającej roszczenie o zachowek. Artykuł 4a ustawy o podatku od spadku i darowizn wprost mówi, że zwalnia się od podatku nabycie własności lub praw majątkowych w przypadku zgłoszenia do urzędu skarbowego tego faktu w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Natomiast art. 6 ust. 1 pkt 2a ww. ustawy wyraźnie mówi, że obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu zachowku z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części.

Podsumowując, w ocenie Wnioskodawcy, zachowku nie można utożsamiać ze spadkiem. Śmierć spadkodawcy daje Zainteresowanemu jedynie prawo wystąpienia o zachowek. Jest to zdarzenie przyszłe, niepewne i niewiadomo z chwilą śmierci spadkodawcy, czy daje Mu prawa własności czy majątkowe. To wyrok sądowy (ugoda) jest momentem, w którym nabywa się prawa do własności. Według Zainteresowanego zgodnie z literalnym brzmieniem ustawy, korzystając z art. 4a w związku z art. 6 powinien zostać zwolniony z podatku od zachowku, gdyż w prawa majątkowe Wnioskodawca wszedł pod rządami nowej ustawy, z dniem uprawomocnienia się ugody sądowej, a więc dnia 23 grudnia 2008 r.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.), podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu.

Artykuł 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, iż obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2a ww. ustawy obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części.

Według art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 9.637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do i grupy podatkowej. w myśl art. 14 ust. 2 ww. ustawy zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy do i grupy podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Natomiast zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych winno być dokonane na formularzu SD-Z2 określonym przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych (Dz. U. Nr 243, poz. 1762 z późn. zm.).

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1 i 2, przedmiotowe nabycie podlega opodatkowaniu na ogólnych zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do i grupy podatkowej - art. 4a ust. 3 ww. ustawy. w myśl art. 4a ust. 4 przedmiotowej ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków jedynie, gdy:

Z przedstawionego stanu faktycznego sprawy wynika, że 6 września 2004 r. zmarła babcia Wnioskodawcy pozostawiła testament, w którym jako jedyną spadkobierczynię wskazała swoją córkę (ciotkę Zainteresowanego). Spadkobiercą niewymienionym w testamencie był syn spadkodawczyni (ojciec Wnioskodawcy), który zmarł 11 września 2004 r. Następnie w miejsce uprawnionego do roszczenia o zachowek ojca wszedł Zainteresowany, który w lipcu 2007 r. złożył w sądzie pozew o zachowek. w dniu 16 grudnia 2008 r. zawarto ugodę na mocy, której w dniu 16 stycznia 2009 r. Wnioskodawcy został wypłacony zachowek.

Wskazać należy, że instytucja zachowku wprawdzie ściśle wiąże się ze spadkiem, jednakże sam zachowek nie jest częścią spadku. Roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej tytułem należnego zachowku powstaje, gdy uprawniony nie otrzymał go także w innej postaci niż powołanie do dziedziczenia. w myśl art. 991 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) roszczenie takie powstaje, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego zachowku w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, powołania do spadku lub ustanowienia zapisu na jego rzecz. Jednocześnie na podstawie art. 1007 § 1 Kodeksu cywilnego "roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku (...) przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu."

Z uwagi na to, iż zachowek nie stanowi części majątku spadkowego, a jest jedynie określoną kwotowo sumą pieniężną wypłacaną przez spadkobierców (lub zapisobierców) osobom wymienionym w art. 991 Kodeksu cywilnego, spełnienie roszczenia o zachowek nastąpi w chwili jego wypłaty.

Konsekwencją powyższego jest, że osoby, którym przysługują roszczenia z tytułu zachowku nie nabywają sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia z chwilą śmierci spadkodawcy, gdyż osobom tym przysługuje jedynie roszczenie do spadkobiercy o wypłatę sumy pieniężnej na pokrycie zachowku lub jego uzupełnienia.

W związku z powyższym momentem nabycia na podstawie zachowku jest chwila wykonania, spełnienia określonych świadczeń. Tym samym moment ten będzie decydował o możliwości stosowania zwolnienia z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Mając powyższe na uwadze wskazać należy, że w stanie faktycznym przedstawionym we wniosku będzie miało zastosowanie zwolnienie od podatku na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Tym samym kwota wypłaconego w styczniu 2009 r. zachowku będzie korzystała ze zwolnienia od podatku, o ile Wnioskodawca spełni wszystkie wymienione w tym przepisie warunki.

W odniesieniu do powołanego przez Wnioskodawcę wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, tut. organ informuje, że został on wydany w indywidualnej sprawie i nie ma zastosowania w przedmiotowej sprawie.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.