ILPB1/415-649/10-2/TW

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pani, przedstawione we wniosku z dnia 24 maja 2010 r. (data wpływu 31 maja 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie źródła przychodów - jest nieprawidłowe.

W dniu 31 maja 2010 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie źródła przychodów.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni jest radcą prawnym wykonującym zawód w ramach stosunku pracy oraz w ramach prowadzonej w formie spółki cywilnej - kancelarii prawnej. W piśmie z dnia 10 listopada 2009 r. Wicedziekan Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych wyznaczył Wnioskodawczynię jako pełnomocnika z urzędu pozwanego w toczącej się przed sądem okręgowym sprawie. Wyznaczenie radcy prawnego przez Radę danej Okręgowej Izby Radców Prawnych jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego zgodnie z art. 118 k.p.c. w związku z art. 91 k.p.c. Postanowieniem z dnia 25 marca 2010 r. sąd okręgowy przyznał ze Skarbu Państwa sądu okręgowego tytułem wynagrodzenia za reprezentowanie pozwanego z urzędu radcy prawnemu - Wnioskodawczyni prowadzącej kancelarię prawniczą kwotę 2.196 zł brutto (tekst jedn.: 1.800 zł + VAT).

Następnie pismem z dnia 6 kwietnia 2010 r. sąd okręgowy zwrócił się o nadesłanie faktury na kwotę 2.196 zł zgodnie z ww. postanowieniem. W odpowiedzi na wezwanie sądu okręgowego radca prawny - Wnioskodawczyni, prowadząca kancelarię prawniczą w formie spółki cywilnej wystawiła fakturę VAT na kwotę 2.196 zł z tytułu wynagrodzenia za prowadzenie sprawy z urzędu. W kolejnym piśmie z dnia 20 kwietnia 2010 r. sąd okręgowy wezwał radcę prawnego - Wnioskodawczynię do wypełnienia druku oświadczenia dla celów obliczania podatku dochodowego i nadesłania wypełnionego druku. Zgodnie z poleceniem sądu druk został uzupełniony i odesłany do sądu okręgowego. Następnie sąd wystawia radcy prawnemu PIT-11, w którym wskazuje na uzyskanie dochodów z tytułu indywidualnej wykonywanej działalności, o której mowa w art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Wymaga podkreślenia, iż Wnioskodawczyni wykonuje zawód radcy prawnego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej. Wobec wystawienia faktury przez spółkę wynagrodzenie radcy prawnego stanowi przychód spółki (wspólników), a nie indywidualnie radcy prawnego.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy zasądzone postanowieniem sądu na rzecz radcy prawnego prowadzącego kancelarię prawną - pozarolniczą działalność gospodarczą określoną w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.), wynagrodzenie za reprezentowanie strony z urzędu jest przychodem z wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej z art. 10 ust. 1 pkt 3, czy też z tytułu działalności wykonywanej osobiście określonej w art. 10 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 13 pkt 6 cytowanej wyżej ustawy.

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku wykonywania przez radcę prawnego pozarolniczej działalności gospodarczej, w szczególności w formie spółki cywilnej, w której każdy ze wspólników zobowiązał się do wykonywania zawodu radcy prawnego i świadczenia usług prawniczych na rzecz osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek nieposiadających osobowości prawnej, zasądzone przez sąd ze Skarbu Państwa wynagrodzenie za reprezentowanie pozwanego z urzędu - stanowi przychód z działalności gospodarczej. Nieprawidłowe jest rozliczenie przez sąd wynagrodzenia radcy prawnego ze wskazanego tytułu jako przychodu określonego w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Za przychód z działalności wykonywanej osobiście, określonej w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9.

Wykładnia gramatyczna tego przepisu wskazuje, iż jakkolwiek krąg osób, którym zostały zlecone określone czynności nie jest zamknięty, co może sugerować dopuszczalność objęcia funkcjonowaniem tego przepisu radców prawnych świadczących pomoc prawną z urzędu, to krąg podmiotów zlecających wykonanie określonych czynności na podstawie odrębnych przepisów (co również nie jest bez znaczenia) jest wyczerpujący. Wśród tych podmiotów nie jest wymieniona okręgowa Izba radców prawnych. Przy zleceniu usługi powstaje między zlecającym, a przyjmującym zlecenie stosunek zobowiązaniowy, co jest niezwykle istotne dla uznania, czy w sprawie mają zastosowanie przepisy art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przy wykonywaniu zastępstwa procesowego z urzędu, nie powstaje pomiędzy radcą prawnym, a sądem żaden stosunek zobowiązaniowy. Taki stosunek powstaje natomiast pomiędzy radcą prawnym a osobą, na rzecz, której sąd ustanawia pełnomocnika z urzędu tj. mocodawcą. To ta osoba może zwolnić pełnomocnika, żądać jego wymiany itd. Pomoc prawna świadczona przez radcę prawnego z urzędu nie jest, więc pomocą świadczoną na zlecenie organów wskazanych w przedmiotowym przepisie. Sąd, bowiem nie ustanawia dla strony pełnomocnika w osobie konkretnego radcy prawnego, lecz zwraca się o jego wyznaczenie do okręgowej izby radców prawnych, po wydaniu postanowienia o przyznaniu pomocy prawnej z urzędu, co ma formę blankietową. Sądowe ustanowienie dla strony pełnomocnika z urzędu raczej wskazuje na zobowiązanie się przez Skarb Państwa do pokrycia kosztów tej pomocy, a nie na powstanie stosunku zobowiązaniowego. Świadczenie samej pomocy prawnej odbywa się po wskazaniu konkretnego radcy prawnego przez Okręgową Izbę Radców Prawnych, do której on przynależy - instytucja ta z kolei nie jest wymieniona w cytowanym przepisie art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Należy z całą mocą jeszcze raz podkreślić, iż radca prawny nie świadczy pomocy prawnej z urzędu na zlecenie sądu, tylko na mocy wyznaczenia radcy prawnego przez właściwą izbę radców prawnych i na tej też podstawie zostaje umocowany do działania w sprawie. Na skutek takiego wyznaczenia przez izbę, powstaje stosunek prawny jedynie pomiędzy wyznaczonym radcą prawnym (adwokatem) a osobą uprawnioną do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej, która jest jego mocodawcą. To ta osoba decyduje o tym, czy dany radca prawny będzie w dalszym ciągu i pełnomocnikiem (może pełnomocnictwo wypowiedzieć), może zostać również (w skrajnym przypadku) zobowiązana przez sąd do pokrycia kosztów tej pomocy, gdy nastąpiło z jej strony nadużycie uprawnienia (art. 120 k.p.c.), choć w tym przypadku - gdy sąd cofnie przyznaną pomoc w formie przyznania pomocy prawnej z urzędu - nie ustaje stosunek prawny łączący radcę prawnego i jego mocodawcę, dopóki pełnomocnictwo nie zostanie wypowiedziane przez stronę. Takie uregulowanie potwierdza, iż sądowe ustanowienie pełnomocnika z urzędu jest zobowiązaniem jednostronnym Skarbu Państwa, w stosunku do strony na rzecz, której ta pomoc jest przyznawana, do pokrycia zamiast niej kosztów pomocy prawnej. Dopiero wyznaczenie radcy prawnego przez izbę jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego zgodnie z art. 118 k.p.c. w związku z art. 91 k.p.c., a nie wcześniejsze udzielenie przez sąd stronie procesowej pomocy w formie ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Niewątpliwie radca prawny nie świadczy żadnej usługi na rzecz organów określonych w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zastępowanie strony jako pełnomocnik z urzędu nie różni się niczym od zastępstwa prawnego z wyboru oraz świadczenia usług w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej w ramach kancelarii prawnej (radców prawnych - niezależnie od nazwy) w formie spółki cywilnej.

Świadczenie pomocy prawnej różni się również od wykonywania czynności biegłych, rzeczoznawców, które faktycznie realizowane są dla sądu, a czynności inkasentów w stosunku do osoby prawnej na rzecz, której następuje inkaso. Osoby te z reguły wpisane są na listę biegłych danego sądu okręgowego, a wydawane w ramach postępowania sądowego opinie są obiektywne i nie wykonywane dla żadnej ze stron. Biegły przed sądem składa przyrzeczenie, że swoje obowiązki (w stosunku do sądu) będzie wykonywał rzetelnie i obiektywnie. Biorąc pod uwagę powyższe, Wnioskodawczyni uważa, że jedynie słusznym stanowiskiem jest przyjęcie iż przychody radców prawnych prowadzących działalność gospodarczą w formie kancelarii (indywidualnej lub w formie spółki cywilnej lub spółki prawa handlowego) otrzymywane z tytułu pomocy prawnej świadczonej z urzędu nie są czynnościami wykonywanymi na zlecenie sądu i w związku z tym nie należy ich kwalifikować jako przychodów, o których mowa w powołanym powyżej przepisie art. 13 pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Co wiąże się - stosownie do treści art. 41 ust. 1 tejże ustawy - z obowiązkiem pobrania zaliczki na podatek dochodowy przez płatnika, tj. na gruncie przedmiotowej sprawy przez sąd.

Ten sam przychód nie może stanowić podstawy opodatkowania z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (przychód spółki) oraz z tytułu działalności wykonywanej osobiście. Niezależnie od powyższego nadmienić należy, iż sądy żądając do wypłaty wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego z urzędu faktur bezpodstawnie potrącają podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wystawiają PIT-11.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisami art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) źródłami przychodów jest m.in.: działalność wykonywana osobiście oraz pozarolnicza działalność gospodarcza.

Definicja pozarolniczej działalności gospodarczej zawarta została w art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z jej treścią, działalność gospodarcza albo pozarolnicza działalność gospodarcza to działalność zarobkowa:

nbspnbspnbsp - prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.

Wyłączenie to obejmuje więc m.in. działalność wykonywaną osobiście, zdefiniowaną jako odrębne źródło przychodów, wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 2 cytowanej powyżej ustawy, której poszczególne kategorie wymieniono w art. 13 ustawy podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 13 pkt 6 tej ustawy, za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9.

Wyodrębnienie w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych w katalogu przychodów z działalności wykonywanej osobiście, przychodów osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności - przy jednoczesnym zdefiniowaniu na użytek tej ustawy pojęcia pozarolniczej działalności gospodarczej - nie pozostawia wątpliwości, że źródłem tych przychodów nie jest pozarolnicza działalność gospodarcza, lecz zawsze działalność wykonywana osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy.

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy iż, przychody m.in. radców prawnych otrzymywane z tytułu pomocy prawnej udzielanej na zlecenie sądu należy kwalifikować do przychodów, o których mowa w powołanym wyżej art. 13 pkt 6 w związku art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, co wiąże się stosownie do treści art. 41 ust. 1 tej ustawy, z obowiązkiem pobrania zaliczki na podatek dochodowy przez płatnika, tj. na gruncie przedmiotowej sprawy przez sąd.

Stosownie bowiem z dyspozycją art. 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18, osobom określonym w art. 3 ust. 1, są obowiązane jako płatnicy pobierać, z zastrzeżeniem ust. 4, zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawczyni jest radcą prawnym. Prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci kancelarii prawnej. Dodatkowo na zlecenie sądu świadczy pomoc prawną z urzędu.

Mając na uwadze powyższe uznać należy, iż zasądzone postanowieniem sądu na rzecz Wnioskodawczyni prowadzącej kancelarię prawną wynagrodzenie za reprezentowanie strony z urzędu jest przychodem z tytułu działalności wykonywanej osobiście, określonej w art. 10 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku jest nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, ul. Piotrkowska 135, 90-434 Łódź po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.