IBPP3/443-530/09/IK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 9 lipca 2009 r. (data wpływu 14 lipca 2009 r.), uzupełnionym pismami z dnia 24 września 2009 r. (data wpływu 28 września 2009 r.) oraz z dnia 9 października 2009 r. (data wpływu 9 października 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie opodatkowania kwoty odszkodowania - jest prawidłowe.

W dniu 14 lipca 2009 r. został złożony ww. wniosek, o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie opodatkowania kwoty odszkodowania.

Pismem z dnia 16 września 2009 r. znak IBPP3/443-530/09/IK Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach wezwał Wnioskodawcę do uzupełnienia ww. wniosku. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 24 września 2009 r. (data wpływu 28 września 2009 r.).

Ponadto Wnioskodawca uzupełnił ww. wniosek pismem z dnia 9 października 2009 r. (data wpływu 9 października 2009 r.).

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny (zdarzenie przyszłe):

Wnioskodawca (Spółdzielnia) wypowiedział umowę dzierżawy zabudowanej nieruchomości. Podstawą wypowiedzenia dzierżawy było postanowienie umowy, zgodnie z którym w przypadku zwłoki w zapłacie czynszu za dwa pełne okresy (miesiące) Spółdzielnia ma prawo do wypowiedzenia umowy dzierżawy bez zachowania okresu wypowiedzenia. Jednocześnie dzierżawca został wezwany do zapłaty zaległości z tytułu dzierżawy oraz wydania nieruchomości. Dzierżawca odmówił przeniesienia posiadania przedmiotu dzierżawy.

W rezultacie pomimo rozwiązania umowy dzierżawca nadal wykorzystuje przedmiot dzierżawy do prowadzenia działalności gospodarczej. Spółdzielnia ponownie wezwała dzierżawcę o wydanie nieruchomości z informacją, że będzie naliczać za każdy miesiąc odszkodowanie w wysokości trzykrotności kwoty miesięcznego czynszu, ustalonego w wypowiedzianej umowie.

Jednocześnie Zarząd Spółdzielni wniósł pozew do sądu o wydanie przedmiotu dzierżawy Spółdzielni, która jest właścicielem przedmiotu dzierżawy oraz o zapłatę odszkodowania za uniemożliwienie korzystania z nieruchomości za okres od dnia rozwiązania umowy do dnia przeniesienia posiadania.

W dniu złożenia wniosku Spółdzielnia nie zna kwoty odszkodowania, które zostanie wypłacone. Nie ma też informacji o tytule, na podstawie którego zostanie wypłacone tj. na podstawie wyroku sądu, czy też ugody sądowej albo w drodze egzekucji komorniczej.

Po wniesieniu już pozwu były dzierżawca uregulował część zaległości z tytułu czynszu. Spółdzielnia rozważa również czy przed wydaniem prawomocnego wyroku zażądać wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, które zaliczone byłoby na poczet przysługującego odszkodowania.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Zdaniem Wnioskodawcy:

W przypadku otrzymania odszkodowania na podstawie wyroku lub ugody sądowej Spółdzielnia nie ma obowiązku wystawienia faktury VAT. Wypłata odszkodowania nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Ponieważ były dzierżawca korzysta z nieruchomości wbrew woli Spółdzielni i bez jej zgody, Spółdzielnia nie świadczy usługi dzierżawy, najmu ani innej o podobnym charakterze zatem nie wykonuje czynności opodatkowanej podatkiem VAT. Tak więc w przypadku otrzymania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości Spółdzielnia powinna wystawić notę księgową w oparciu o przepisy wynikające z ustawy o rachunkowości.

Otrzymanie przez Spółdzielnię wpłaty od byłego dzierżawcy przed wydaniem prawomocnego wyroku Sądu albo zawarciem ugody przed Sądem, będzie neutralne podatkowo tzn. nie powstanie przychód po stronie Spółdzielni, nie będzie też skutkowało powstaniem obowiązku podatkowego z tytułu podatku VAT.

Przed wydaniem wyroku w sprawie, a następnie jego uprawomocnieniem nie jest możliwe dokonanie jednoznacznej kwalifikacji źródła przychodu. Ewentualnie wpłata byłego dzierżawcy dokonana przed rozstrzygnięciem Sądu, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości udokumentowana byłaby notą księgowa i zaksięgowana będzie jako wpłata części zażądanego w pozwie odszkodowania.

Odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, dlatego nie powstanie zobowiązanie podatkowe z tytułu tego podatku.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 ustawy o VAT postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

W przedmiotowej sprawie wyjaśnienia wymaga, czy w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z zabudowanej nieruchomości nie podlega czy też podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 oraz art. 705 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z zabudowanej nieruchomości po zakończeniu umowy dzierżawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego dzierżawca nie chce opuścić nieruchomości, a wydzierżawiający dążąc do tego, wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wydzierżawiającym i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Stosownie do art. 674 i art. 694 cyt. wyżej kodeksu cywilnego jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzeczy za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nie oznaczony. Do dzierżawy stosuje się odpowiednio przepisy o najmie (...).

W wyroku z dnia 14 marca 2003 r. sygn. akt V CKN 1754/00 Sąd Najwyższy orzekł, że w świetle art. 674 w zw. z art. 694 Kodeksu cywilnego do przedłużenia dzierżawy nie wystarczy samo używanie rzeczy przez dzierżawcę po upływie terminu oznaczonego w umowie, lecz konieczne jest, aby używanie to odbywało się za wyraźną lub chociażby domniemaną zgodą wynajmującego, wyrażoną jednak w sposób dostatecznie czytelny (art. 60 k.c.)

Zatem w sytuacji gdy Wnioskodawca wypowiedział umowę dzierżawy oraz wezwał do wydania przedmiotu dzierżawy a następnie wnosi pozew do sądu o wydanie przedmiotu dzierżawy mamy do czynienia z odszkodowaniem, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, a Wnioskodawca nie ma obowiązku udokumentowania otrzymanego odszkodowania poprzez wystawienie faktury VAT.

Powyższe będzie miało zastosowanie zarówno w sytuacji gdy odszkodowanie zostanie wypłacone na podstawie wyroku lub ugody, jak i wypłaty odszkodowania przed wyrokiem sądu czy też przed zawarciem ugody.

W takiej sytuacji, uzyskanie od dzierżawcy kwoty pieniężnej stanowi uzyskanie odszkodowania za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości. W konsekwencji stosunek łączący strony oraz otrzymana kwota pieniężna traci swój zobowiązaniowy (usługowy charakter). To z kolei skutkuje brakiem obowiązku podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług dla otrzymanych odszkodowań.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja została wydana przy założeniu, że umowa skutecznie została rozwiązana.

Dodatkowo należy podkreślić, iż niniejsza interpretacja traci swą aktualność w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego przez Wnioskodawcę stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) lub zmiany stanu prawnego.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego - stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Dodatkowo informuje się, iż ocena prawna stanowiska Wnioskodawcy w części dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych oraz w kwestii skutków podatkowych w związku z wyrokiem sądu uznającym wypowiedzenie umowy dzierżawy za nieskuteczne oraz w zakresie pytania nr 6 brzmiącego "Jakie skutki podatkowe będzie miało zażądanie przez Spółdzielnię wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przed wydaniem prawomocnego wyroku" zawarta została w odrębnych rozstrzygnięciach.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016), skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a 43-300 Bielsko-Biała.