IBPP2/443-906/08/RSz

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pani A.B., przedstawione we wniosku z dnia 24 września 2008 r. (data wpływu 29 września 2008 r.), uzupełnionym pismem z dnia 11 grudnia 2008 r. (data wpływu 16 grudnia 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania wynagrodzenia radcy prawnego działającego z wyboru w sytuacji zasądzenia przez Sąd na rzecz klienta kosztów zastępstwa procesowego - jest nieprawidłowe.

W dniu 29 września 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania wynagrodzenia radcy prawnego działającego z wyboru w sytuacji zasądzenia przez Sąd na rzecz klienta kosztów zastępstwa procesowego.

Ww. wniosek został uzupełniony pismem z dnia 11 grudnia 2008 r. (data wpływu 16 grudnia 2008 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu z dnia 2 grudnia 2008 r. znak: IBPP2/443-906/08/RSz.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni prowadzi indywidualną Kancelarię Radcy Prawnego. Od 1995 r. prowadzi stałą obsługę prawną w Gminie M. Wnioskodawczyni osobiście wykonuje obsługę. Zgodnie z treścią zawieranych w latach ubiegłych (od 1995 r.) umów o obsługę jak i ostatnio zawartej umowy z dnia 27 czerwca 2008 r., strony postanowiły, że "z tytułu prowadzenia spraw sądowych Zleceniobiorcy przysługuje wynagrodzenie według stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.)". Po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego koszty Wnioskodawczyni wystawia fakturę VAT opiewającą na kwotę zasądzonych przez Sąd kosztów plus podatek VAT. Takie zasady funkcjonowały do miesiąca września 2008 r. W miesiącu wrześniu Skarbnik Gminy M. odmówiła zapłaty faktury VAT, twierdząc, że jest zawyżona o kwotę podatku VAT. Wnioskodawczyni podkreśla, że przez okres około 13 lat zapisy umowy były tożsame i strony ustaliły już pewną praktykę płatności z tytułu prowadzenia spraw sądowych. Wynagrodzenie bowiem obejmowało koszty zasądzone przez sąd plus podatek VAT, który obciążał mocodawcę Wnioskodawczyni, Gminę M.

W uzupełnieniu wniosku z dnia 11 grudnia 2008 r. Wnioskodawczyni dodatkowo wyjaśniła, że wynagrodzenie radcy prawnego ustalone w wyroku sądowym jest zasądzone na rzecz strony procesu, czyli Gminy, a przykładowa klauzula w wyroku ma brzmienie: "zasądza kwotę 700,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 600,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego". Wnioskodawczyni zaznacza, że jako pełnomocnik Gminy reprezentuje Gminę jako pełnomocnik z wyboru a nie z urzędu. Regułą ustawową jest, że koszty są zasądzone od strony, która przegrywa proces na rzecz Gminy, która proces wygrała.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Na potrzeby niniejszej interpretacji przyjęto pytania sformułowane przez Wnioskodawczynię w piśmie z dnia 11 grudnia 2008 r.

Zdaniem Wnioskodawczyni, usługi świadczone przez radców prawnych co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT w wysokości 22% obrotu. Sądy zasądzają koszty zastępstwa w oparciu o cytowane wyżej przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., w sprawie opłat za czynności.... Jednakże tylko w sytuacji określonej w § 2 ust. 3 tego rozporządzenia przy ustanowieniu obrońcy z urzędu, sąd może podwyższyć wynagrodzenie radcy prawnego ustanowionego z urzędu o stawkę podatku VAT. Sąd nie ma takiego uprawnienia w stosunku do radców prawnych z wyboru.

Prowadzenie spraw sądowych przez Kancelarię Wnioskodawczyni w ramach zawartej z Gminą M. umowy stanowi reprezentowanie strony przez radcę prawnego z wyboru. To stosunek umowny określa wzajemne prawa i obowiązki stron. Zgodnie z art. 98 § 3 kodeksu postępowania cywilnego, podatek od towarów i usług nie wchodzi w skład niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata z wyboru. Wydatki określone art. 98 § 3 kodeksu postępowania cywilnego są świadczeniami cywilnoprawnymi publicznoprawnymi, zaś podatek VAT jest świadczeniem publicznoprawnym.

Przyjęcie tezy, że sąd zasądza koszty procesu w stosunku do radców prawnych z wyboru obejmujące już podatek VAT, gdy tymczasem do radców działających przed sądem z urzędu są to stawki opłat ministerialnych plus VAT, powodowałoby stwarzanie nierównego traktowania podmiotów wykonujących te same czynności w ramach jednej grupy zawodowej. Jedni bowiem działają z urzędu, drudzy z wyboru. Taki stan rzeczy nie jest akceptowalny w ramach państwa prawa. Tak więc w sytuacji radców prawnych działających z wyboru istnieje konieczność podwyższania wynagrodzenia o stawkę podatku VAT, która obciąża stronę udzielającą pełnomocnictwa. Oczywistym jest więc, że nie można różnicować praw i obowiązków profesjonalnych radców prawnych w zależności od rodzaju zastępstwa prawnego. Podkreślić jednak należy, że radca działający z wyboru jest związany ze stroną umową określającą zasady jego wynagradzania w granicach dopuszczalnej szerokiej autonomii. W takim duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy: Uchwała z dnia 10 lutego 1995 r. - III 95/06CZP4/95 oraz Uchwała z dnia 25 stycznia 2007 r. - III CZP 95/06.

W uzupełnieniu wniosku z dnia 11 grudnia 2008 r. Wnioskodawczyni stwierdziła, że wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego jest zasądzane przez Sąd w wyroku na rzecz radcy prawnego działającego na mocy wyboru przez stronę, którą reprezentuje. Wynagrodzenie jest zasądzane przez Sąd i obciąża stronę, która przegrywa proces. Tak więc, zdaniem Wnioskodawczyni stanowisko jest prawidłowe w przedstawionym powyżej stanie faktycznym, w sytuacji radcy prawnego działającego z wyboru, po zasądzeniu przez sąd kosztów zastępstwa procesowego, koniecznym jest zdaniem Wnioskodawczyni rozliczenie się z klientem fakturą VAT obejmującą zasądzone koszty zastępstwa procesowego plus VAT, który obciąża klienta (Gminę).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, podlega między innymi odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

W przedstawionym stanie faktycznym Wnioskodawczyni stwierdza, iż prowadzi indywidualną Kancelarię Radcy Prawnego. Od 1995 r. Wnioskodawczyni prowadzi stałą obsługę prawną w Gminie M. Wnioskodawczyni wykonuje obsługę osobiście. Zgodnie z treścią zawieranych w latach ubiegłych (od 1995 r.) umów o obsługę jak i ostatnio zawartej umowy z dnia 27 czerwca 2008 r., strony postanowiły, że z tytułu prowadzenia spraw sądowych Zleceniobiorcy (Wnioskodawcy) przysługuje wynagrodzenie według stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

Po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego koszty Wnioskodawczyni wystawia fakturę VAT opiewającą na kwotę zasądzonych przez Sąd kosztów plus podatek VAT. Wynagrodzenie radcy prawnego ustalone w wyroku sądowym jest zasądzone na rzecz strony procesu, czyli Gminy, a przykładowa klauzula w wyroku ma brzmienie: "zasądza kwotę 700,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 600,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego". Wnioskodawczyni zaznacza, że jako pełnomocnik gminy reprezentuje gminę jako pełnomocnik z wyboru a nie z urzędu.

Z powyższego wynika, iż pomiędzy Wnioskodawczynią a klientem (Gminą) istnieje stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Prowadzenie spraw sądowych przez Kancelarię Wnioskodawczyni w ramach zawartej z Gminą M. umowy stanowi reprezentowanie strony przez radcę prawnego z wyboru. To stosunek umowny określa wzajemne prawa i obowiązki stron.

Ponadto, Wnioskodawczyni wstępuje w określony, bezpośredni związek zależności ze swoim klientem (Gminą), który skutkuje wypłatą wynagrodzenia za świadczone kompleksowo przez Wnioskodawczynię usługi prawne. Ten bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem, a wypłacaną przez Gminę kwotą wynagrodzenia za to świadczenie decyduje o tym, że wykonywane są usługi, o których mowa w art. 8 ust. 1 ww. ustawy.

Opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.). W § 2 ust. 3 ww. rozporządzenia (na który powołuje się Wnioskodawczyni) określono, iż w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

Wskazane powyżej uregulowanie cyt. rozporządzenia przewiduje szczegółowe rozwiązania na potrzeby postępowania sądowego. Istotne, zdaniem tut. organu, w tym względzie są natomiast postanowienia umowy zawartej między stronami.

Należy zwrócić uwagę, iż ustanawiając zastępstwo procesowe w sprawach prowadzonych przed sądem, w zawartej umowie cywilnoprawnej zwykle określana jest szczegółowo wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego ustalania dla pełnomocnika, w tym celu między innymi, aby uniknąć nieporozumień co do prawidłowego określenia wynagrodzenia z tego tytułu.

Przepis art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, stanowi, iż podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Ponadto, art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.) stanowi, że za cenę uważa się wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę; w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że w umowie o świadczenie usług zawarty został zapis iż, Wnioskodawczyni z tytułu prowadzenia spraw sądowych przysługuje wynagrodzenie według stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

Zatem, zdaniem tut. organu, mając na uwadze postanowienia zawartej przez Wnioskodawczynię umowy o świadczenie usług maksymalne koszty zastępstwa procesowego nie mogą być powiększone o kwotę podatku VAT.

Powyższe powoduje, iż wynagrodzenie zawarte w umowie o świadczenie usług z tytułu zastępstwa procesowego winno być potraktowane jako kwota brutto tj. zawierająca podatek o towarów i usług, nie natomiast, jak twierdzi Wnioskodawczyni, do ustalonego wynagrodzenia należy doliczyć kwotę podatku.

W myśl art. 106 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Zgodnie z przepisami § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 95, poz. 798 z późn. zm.) faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać co najmniej:

W przedstawionym stanie faktycznym, Wnioskodawczyni winna ująć w wystawionej fakturze VAT wartość brutto wynagrodzenia i od tej kwoty obliczyć należny podatek VAT (rachunkiem w "stu").

Reasumując, odnosząc wskazane regulacje prawne do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego stwierdzić należy, iż w sytuacji gdy w umowie zostało wyłącznie ustalone, iż Wnioskodawczyni otrzymuje zwrot zasądzonych kosztów sądowych z tytułu zastępstwa procesowego, to - z uwagi na brzmienie art. 29 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - należy uznać, że jest to wynagrodzenie brutto, w której zawarty jest 22% podatek VAT.

Ponadto należy zauważyć, iż niniejsza interpretacja nie rozstrzyga kwestii przykładowej klauzuli dotyczącej wynagrodzenia radcy prawnego podanego w stanie faktycznym.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawczyni należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, tj. stanu prawnego obowiązującego do dnia 30 listopada 2008 r. Jednakże wprowadzone od dnia 1 grudnia 2008 r. zmiany w przepisach o podatku od towarów i usług nie mają wpływu na podjęte w niniejszej interpretacji rozstrzygnięcie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.