IBPP2/443-552/10/ASz

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 22 czerwca 2010 r. (data wpływu 29 czerwca 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego korzystania z lokalu - jest prawidłowe.

W dniu 29 czerwca 2010 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego korzystania z lokalu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Z T prowadząc jako osoba fizyczna działalność gospodarczą pod nazwą: U, był dzierżawcą nieruchomości Skarbu Państwa położonej w B na podstawie umowy zawartej na okres od dnia 1 kwietnia 2006 r. do dnia 31 marca 2009 r. Pismem z dnia 20 lutego 2009 r. dzierżawca zwrócił się z prośbą o przedłużenie ww. umowy dzierżawy. Następnie Starosta B zwrócił się z prośbą do Wojewody M o wyrażenie zgody na zawarcie kolejnych umów dzierżawy na okres do dnia 31 grudnia 2009 r. m.in. w stosunku do ww. nieruchomości dzierżawionej przez P. Z T. Pismem z dnia 2 kwietnia 2009 r. poinformowano dzierżawcę, iż umowa dzierżawy zawarta na okres od dnia 1 kwietnia 2006 r. do dnia 31 marca 2009 r. na część nieruchomości Skarbu Państwa wygasła na skutek upływu czasu na który została zawarta wskazując dalej cyt: <...> "w związku z brakiem odpowiedzi Wojewody M na wniosek Starosty B w sprawie wyrażenia zgody na zawarcie kolejnej umowy dzierżawy oraz mając na uwadze fakt, iż nadal Pańska Firma użytkuje przedmiotową nieruchomość, od dnia 1 kwietnia 2009 r. naliczone zostaje odszkodowanie za bezumowne korzystanie z ww. nieruchomości w wysokości 1.300,- zł. Podkreślić należy, iż w związku z brakiem odpowiedzi Wojewody na tak sformułowaną prośbę i w konsekwencji wygaśnięcia łączącej Skarb Państwa i pana Z T umowy dzierżawy - Starosta B nie podjął żadnych czynności celem opróżnienia i wydania nieruchomości - a jedynie naliczał comiesięcznie opłaty zgodnie z powołanym wyżej pismem. W ocenie Starosty B w powołanym stanie faktycznym bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa - w sytuacji gdy po wygaśnięciu umowy dzierżawy, dotychczasowy dzierżawca korzysta z nieruchomości a wydzierżawiający nalicza z tego tytułu comiesięczne należności wystawiając faktury i naliczając w nich podatek VAT, wyrażając tym samym wolę tolerowania określonej sytuacji - stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem VAT. Szczególnie istotnym jest konieczność podkreślenia związku pomiędzy treścią art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług - cyt: <...> "przez świadczenie usług rozumie się <...> zobowiązanie do tolerowania czynności lub sytuacji", a warunkami, w których pan Z T bez tytułu prawnego korzysta z nieruchomości Skarbu Państwa pomimo wygaśnięcia umowy dzierżawy - wskazującymi, iż mamy do czynienia z sytuacją tolerowania i niejako akceptowania przez Starostę B faktu korzystania przez P. Z T z nieruchomości Skarbu Państwa bez umowy. W tej sytuacji Starosta B działając za Skarb Państwa wystawiał comiesięcznie faktury wykazując w nich, naliczając podatek od towarów i usług. W postępowaniu sądowym wywołanym powództwem o wydanie nakazu zapłaty przeciwko P. Z T odrzucono argumentację Starosty B wskazując, iż bezumowne korzystanie z rzeczy w ww. stanie faktycznym nie stanowi przedmiotu opodatkowania podatkiem od towarów i usług - stąd w wystawianych fakturach nie należy wykazywać podatku VAT - a roszczenie służące w takiej sytuacji byłemu wydzierżawiającemu ma charakter odszkodowawczy.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Gdy ustał stosunek dzierżawy z upływem czasu na który został zawarty, a dotychczasowy dzierżawca korzysta z nieruchomości nadal bez tytułu prawnego przy dorozumianej zgodzie właściciela - czy stanowi to przedmiot opodatkowania podatkiem od towarów i usług i w naliczanych w tych warunkach należnościach na podstawie faktur wykazywać należy podatek VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa - w sytuacji gdy po wygaśnięciu umowy dzierżawy, dotychczasowy dzierżawca korzysta z nieruchomości a wydzierżawiający nalicza z tego tytułu comiesięczne należności wystawiając faktury i naliczając w nich podatek VAT, nie podejmując żadnych czynności w kierunku opróżnienia i wydania zajmowanych bez tytułu prawnego nieruchomości, wyrażając tym samym wolę tolerowania określonej sytuacji - stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem VAT. Szczególnie istotnym jest konieczność podkreślenia związku pomiędzy treścią art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług - cyt <...> "przez świadczenie usług rozumie się <...> zobowiązanie do tolerowania czynności lub sytuacji", a warunkami, w których pan Z T bez tytułu prawnego korzysta z nieruchomości Skarbu Państwa pomimo wygaśnięcia łączącej ich umowy dzierżawy - wskazującymi, iż mamy do czynienia z sytuacją tolerowania i niejako akceptowania przez Starostę B faktu korzystania przez pana Z T z nieruchomości Skarbu Państwa bez umowy. W ślad za powyższym przyjąć należy, iż za bezumowne korzystanie nieruchomości w powołanych wyżej warunkach należy naliczać opłaty uwzględniające należny z tego tytułu podatek VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 ustawy o VAT postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 w przypadku bezumownego korzystania korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

Zgodnie z dyspozycją art. 230 Kodeksu cywilnego przepisy normujące stosunki między właścicielem rzeczy a posiadaczem samoistnym (art. 224-229 k.c.) znajdują odpowiednie zastosowanie do stosunków między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym.

W myśl powołanego wyżej art. 230 kodeksu cywilnego przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunki między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do art. 336 kodeksu cywilnego posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

O tym, czy bezumowne korzystanie z pomieszczenia po zakończeniu umowy najmu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca nie chce opuścić pomieszczenia, a wynajmujący (wydzierżawiający) dążąc do tego np. wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym i korzystającym bezumownie z tego nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje pomieszczenie za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując, należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z lokalu po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy najmu - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług. Zatem, stwierdzić należy, iż w zakresie w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca wydzierżawił osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, na podstawie umowy zawartej na okres od dnia 1 kwietnia 2006 r. do dnia 31 marca 2009 r., nieruchomość Skarbu Państwa. Mimo prośby dzierżawcy umowa ta nie została przedłużona, a zatem wygasła ona z dniem 31 marca 2009 r., o czym dzierżawca został poinformowany pismem z dnia 2 kwietnia 2009 r. Pomimo wygaśnięcia ww. umowy dzierżawca nie opróżnił i nie wydał nieruchomości lecz w dalszym ciągu ją użytkował. W związku z tym Wnioskodawca w ww. piśmie z dnia 2 kwietnia 2009 r. poinformował dzierżawcę o naliczeniu opłaty za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości. Wnioskodawca nie podjął żadnych czynności celem opróżnienia i wydania nieruchomości, a jedynie naliczał comiesięcznie opłaty zgodnie z ww. pismem.

Przyjąć zatem należy, iż w ww. okresie tj. po wygaśnięciu opisanej umowy dzierżawy, między stronami zaistniał dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełnione zostały świadczenia wzajemne. Mianowicie przez cały czas dzierżawca korzystał z nieruchomości, natomiast Wnioskodawca co miesiąc obciążał dzierżawcę ww. opłatami i wystawiał fakturę VAT naliczając podatek VAT. Zatem zachodził bezpośredni związek między pobieraną kwotą, stanowiącą wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości, a rzeczywistym świadczeniem wzajemnym tj. umożliwieniem korzystania z nieruchomości.

Tak więc mając na uwadze stan faktyczny oraz ww. przepisy stwierdzić należy, że pomimo wygaśnięcia przedmiotowej umowy dzierżawy nadal mamy do czynienia z "dorozumianym przedłużeniem umowy".

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest w istocie wynagrodzeniem za świadczoną usługę, która to czynność, jako wymieniona w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Interpretacja traci ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego stanu faktycznego lub zmiany stanu prawnego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.