IBPP1/4521-6/15/ES

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 30 grudnia 2014 r. (data wpływu 5 stycznia 2015 r.) uzupełnionym pismem z 23 marca 2015 r. (data wpływu 26 marca 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej ustawy o podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania rekompensaty za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki - jest prawidłowe.

W dniu 5 stycznia 2015 r. wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania rekompensaty za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki.

Wniosek został uzupełniony pismem z 23 marca 2015 r. (data wpływu 26 marca 2015 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu nr IBPP1/4512-6/15/ES z 13 marca 2015 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca F. (Spółka) jako podmiot gospodarczy została założona w 1899 r. Spółka została znacjonalizowana z rażącym naruszeniem prawa w 1948 r., w wyniku czego majątek podmiotu przeszedł na własność Skarbu Państwa.

Niemniej jednak wspomniane wyżej okoliczności dały możliwość oprotestowania skuteczności prawnej nacjonalizacji przez następców prawnych akcjonariuszy. W dniu 13 kwietnia 1993 r. na nieruchomości Spółki zostały uwłaszczone Z.

Decyzje nacjonalizacyjne zostały uchylone jako wydane z rażącym naruszeniem prawa decyzją ostateczną Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 26 stycznia 2004 r.

Pismem z dnia 1 czerwca 2006 r. F. powołując się na decyzję Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 stycznia 2004 r., wniosła do Ministra Budownictwa o stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej Wojewody z 13 kwietnia 1993 r. Minister Infrastruktury decyzją z 29 września 2010 r. (nr...) stwierdził nieważność decyzji uwłaszczeniowej z 13 kwietnia 1993 r. w części dotyczącej gruntów F.

F.została reaktywowana i otrzymała RHB nr (...), a w dniu 13 lipca 2006 r. uzyskała wpis do KRS nr (...)

Spółka w momencie nacjonalizacji majątku dysponowała aktywami trwałymi, wśród których najważniejszą, główną pozycję stanowiła zabudowana nieruchomość przemysłowa zlokalizowana w R. Obecnie nieruchomość ta użytkowana jest przez Z. z siedzibą w R.

W związku z prowadzonymi staraniami: odnośnie możliwości odzyskania prawa własności do poszczególnych składników majątkowych, w tym ww. nieruchomości, F. w dniu 28 grudnia 2006 r. złożyła do Sądu Rejonowego pozew przeciwko Z. i Skarbowi Państwa - Staroście Powiatowemu o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym. W dniu 23 października 2014 r. Sąd Rejonowy wydał nieprawomocny wyrok uwzględniający powództwo F.

Spółka F. wielokrotnie występowała tak do Skarbu Państwa, jak też bezpośrednio do Z. o wydanie fabryki, a w dniu 5 sierpnia 2014 r. złożyła do Sądu Okręgowego pozew o wydanie ww. nieruchomości wraz z zabudowaniami lub alternatywnie wypłatę ekwiwalentu finansowego. Spółka otrzymała zabezpieczenie swojego roszczenia poprzez wpisanie ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu sądowym do księgi wieczystej nieruchomości.

Powyżej opisane czynności Spółki świadczą o tym, że Spółka nigdy nie zaakceptowała i nadal nie akceptuje zaistniałego stanu rzeczy, tj. zajmowania jej nieruchomości przez nieuprawniony podmiot, tj. przez Z., z którymi Spółki nie łączy żadna umowa, ani żaden inny stosunek prawny.

Ponadto Spółka wystąpiła z pozwem z dnia 8 sierpnia 2008 r. o zasądzenie od pozwanego Z. odszkodowania za bezumowne korzystanie w okresie od 26 stycznia 2004 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. z gruntów powodowej Spółki położonych w R.

Na podstawie Wyroku w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej sygn. akt: (...) z dnia 28 stycznia 2014 r. wraz z uzasadnieniem, na rzecz Spółki zasądzono kwotę ogółem (...) zł z należnymi odsetkami ustawowymi wyliczonymi orientacyjnie na dzień 15 grudnia 2014 r. w kwocie: (...) zł. Wyrok został utrzymany w mocy w całości wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 26 listopada 2014 r. Wyrok jest prawomocny. Zasądzona wyrokiem ww. kwota stanowi rekompensatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości Spółki przez pozwaną Spółkę, tj. Z.

W uzupełnieniu Wnioskodawca podał, że Spółka F. jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług z dniem 26 października 2006 r. Pierwsza deklaracja VAT-7 złożona została za 10/2006 r. i deklaracje VAT-7 składane są miesięcznie do okresu obecnego.

Spółka F. nigdy nie była wykreślona z rejestru handlowego, znacjonalizowany został jedynie majątek Spółki. Przed 13 lipca 2006 r. Spółka była wpisana w rejestrze handlowym RHB pod numerem (...) prowadzonym przez Sąd Rejonowy. Reaktywowanie Spółki polegało na wyborze nowego Zarządu (członkowie poprzedniego Zarządu byli powołani w dniu 16 lutego 1948 r. i zmarli) i ujawnienie go w rejestrze handlowym RHB.

Spółka F. została znacjonalizowana z rażącym naruszeniem prawa w 1948 r. Rażące naruszenie prawa polegało na zaliczeniu Spółki do przedsiębiorstw podlegających nacjonalizacji, pomimo, że nie zatrudniało 50 pracowników na jednej zmianie, co było wymagane do zaliczenia przedsiębiorstwa podlegającego nacjonalizacji.

Następcy prawni pierwotnych akcjonariuszy wystąpili do Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji nacjonalizacyjnych. Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej decyzją z dnia 17 listopada 2003 r. stwierdził nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych. Decyzja Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 listopada 2003- r. została utrzymana w mocy decyzją własną Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 stycznia 2004 r.

Spółka F. formalnie cały czas istniała i cały czas była wpisana do rejestru handlowego, choć faktycznie nie dysponowała żadnym majątkiem (w tym nieruchomościami oraz fabryką), ponieważ ten został znacjonalizowany.

W dniu 13 kwietnia 1993 r. na nieruchomości Spółki zostały uwłaszczone Z.

Decyzja z dnia 13 kwietnia 1993 r. została wydana przez Wojewodę. Sentencja decyzji brzmi: "Wojewoda (...), działając na podstawie art. 2 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości, stwierdza nabycie z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r. przez Z. prawa użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa położonego w miejscowości R., RW. i RO., składającego się z działek o nr 1249, 79, 138, 12/2, 11/8, 11/6, 10/2 o łącznej pow. 19,0552 ha oraz nabycie własności budynków i urządzeń położonych na tych gruntach."

W wyniku wydania ww. decyzji nieruchomości stanowiące własność Spółki F. stały się własnością Z.

Z. wykorzystują nieruchomość Spółki F. od 13 kwietnia 1993 r. do dnia dzisiejszego - jako użytkownik wieczysty.

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej decyzją z dnia 17 listopada 2003 r. ("decyzja denacjonalizacyjna" lub denacjonalizacyjne") stwierdził nieważność poniższych orzeczeń:

Były zatem faktycznie dwie decyzje (orzeczenia) nacjonalizacyjne, których nieważność stwierdził Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej.

Decyzja Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 listopada 2003 r. została utrzymana w mocy decyzją własną Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 stycznia 2004 r. i tego dnia stała się decyzją ostateczną.

Jest bezpośredni związek przyczynowy pomiędzy tymi decyzjami, jako że bez stwierdzenia nieważności decyzji nacjonalizacyjnej nie byłoby możliwe wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji uwłaszczeniowej Wojewody z dnia 13 kwietnia 1993 r. Stwierdzenie nieważności decyzji nacjonalizacyjnej spowodowało, że Skarb Państwa przestał być właścicielem wcześniej znacjonalizowanych nieruchomości, a użytkowanie wieczyste mogło być ustanowione tylko na gruntach Skarbu Państwa. Stanowiło to podstawę stwierdzenia następnie nieważności decyzji uwłaszczeniowej Wojewody, skutkiem czego uwłaszczone nieruchomości formalnie wróciły do Spółki F. Faktycznie nie zostały zwrócone do dziś.

W okresie przed 1 czerwca 2006 r., bo już od 19 lutego 1991 r., były podejmowane przez następców prawnych pierwotnych akcjonariuszy kroki prawne w celu odzyskania wywłaszczonej nieruchomości.

W dniu 2 września 2002 r. następcy prawni wystąpili do Ministra Skarbu Państwa - o wykonie decyzji denacjonalizacyjnych, do Ministra Gospodarki - o stwierdzenie nieważności decyzji denacjonalizacyjnych, do Ministra Infrastruktury - z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej.

W dniu 19 lutego 1991 r. kurator Spółki wystąpił do Ministra ds. Przekształceń Własnościowych w Warszawie o uznanie praw do majątku przedsiębiorstwa Z.

W dniu 14 maja 1991 r. do ww. Ministra kurator złożył wykaz akcji. W dniu 10 stycznia 1994 r. kurator Spółki wystąpił do Ministra Przemysłu w Warszawie o zabezpieczenie majątku fabryki Z. z tytułu posiadanych akcji byłej fabryki F. W dniu 28 października 2008 r. Spółka wystąpiła do Ministra Skarbu Państwa z wnioskiem o przedstawienie propozycji ugodowych w sprawie wydania nieruchomości Spółki i zapłaty odszkodowania z tytułu jej bezumownego korzystania przez Z. Podobne pismo zostało skierowane przez Spółkę w dniu 14 listopada 2008 r. także do Ministra Skarbu Państwa.

W dniu 20 września 2009 r. Spółka ponownie wystąpiła do Ministra Skarbu Państwa z wnioskiem o przedstawienie propozycji ugodowych w sprawie wydania nieruchomości Spółki i zapłaty odszkodowania z tytułu jej bezumownego korzystania przez Z. Poza tym następcy prawni wzywali w pismach pozasądowych Z. do wydania nieruchomości.

W dniu 3 grudnia 1997 r. kurator Spółki wystąpił do Z. z żądaniem konsultowania się z nim w sprawie wszystkich zmian przekształceniowych.

Pismem z tego samego dnia kurator Spółki wystąpił do Wójta Gminy R. o zwrot prawowitym właścicielom działek gruntu będących w posiadaniu Gminy R.

Spółka w dniu 27 maja 2009 r. wystąpiła do ww. Ministra Skarbu Państwa z prośbą o udzielenie jej odpowiedzi na poprzednie pisma.

W dniu 29 lipca 2009 r. Minister Skarbu Państwa odpowiedział na wcześniejsze pisma Spółki, że powyższa kwestia należy do Zarządu Spółki Z., a nie do Ministra Skarbu Państwa.

Spółka F. wielokrotnie występowała do Skarbu Państwa, jak też do Z. o wydanie fabryki i nieruchomości, na której fabryka jest posadowiona.

M.in. Spółka w dniu 28 grudnia 2006 r. wystąpiła do Sądu Rejonowego z pozwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej KW nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym.

Sąd postępowanie zawiesił do czasu wyczerpania przez Z. ścieżki odwoławczej od decyzji stwierdzającej nieważność decyzji uwłaszczającej Z. na nieruchomości Spółki.

W dniu 18 sierpnia 2011 r. zapadł wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...) oddalający skargę Z. od decyzji ostatecznej Ministra Infrastruktury, a w dniu 18 stycznia 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Z. od ww. wyroku.

Wyrok w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym zapadł w dniu 23 października 2014 r., a z jego sentencji wynika, że Sąd "uzgodnił treść księgi wieczystej KW nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że nakazał w dziale I tejże KW w miejsce działki o nr geodezyjnym 1249/11 wpisać działkę o nr 1249/15 o pow. 11,4668 ha i działkę o nr geodezyjnym 1249/16 o pow. 0,6033 ha, a następnie odłączyć z tejże KW działki o nr: 1249/3, 1249/9, 1249/15 i urządzić dla nich nową księgę wieczystą, w której jako wyłącznego właściciela w dziale II wpisać F".

Poza tym Spółka wielokrotnie występowała do Z. z wezwaniem do wydania nieruchomości (np. w piśmie kuratora Spółki z dnia 3 grudnia 1997 r., w dniu 12 września 2006 r.). Z. pismem w dniu 4 października 2006 r. odpowiedziały na propozycję negatywnie.

Spółka jeszcze kilkakrotnie podejmowała próby odzyskania jej własności. Ostatnia próba Spółki pochodzi z dnia 20 listopada 2012 r., kiedy to Spółka skierowała do Sądu Rejonowego XV Wydział Cywilny Wykonawczy wniosek o zawezwanie Z. do próby ugodowej o wydanie nieruchomości. Posiedzenie pojednawcze odbyło się w dniu 10 stycznia 2013 r., lecz Z. nie wyraziły zgody na wydanie żądanej nieruchomości.

Kolejne wezwanie Spółka skierowała do Z. w 2014 r., ale Z., działając przez swojego pełnomocnika, w piśmie z dnia 28 maja 2014 r. odpowiedziały negatywnie na żądanie Spółki o wydanie ww. nieruchomości. W dniu 12 sierpnia 2014 r. Spółka wystąpiła do Sądu Okręgowego z pozwem przeciwko Z. o wydanie nieruchomości wraz z fabryką. Sprawa jest w toku.

Nieruchomość Spółki F. zajmowana bezumownie przez Z. obecnie uregulowana jest w księdze wieczystej KW nr (...), ale ww. księga wieczysta obejmuje nie tylko działki Spółki, ale także przyłączone do nich nowo nabyte działki Z. Uregulowanie stanu prawnego z rzeczywistym stanem prawnym było przedmiotem postępowania sądowego przed Sądem Rejonowym o sygnaturze akt (...).

Pierwotna nieruchomość Spółki była oznaczona, jako dawna działka hipotekowana nr 1023/2 o pow. 12,8142 ha opisana w dawnej księdze wieczystej KW Nr (...).

Obecnie ww. działce odpowiadają działki o numerach: nr 1249/3 o pow. 0,7172 ha, nr 1249/9 o pow. 0.4923 ha, nr 1249/15 o pow. 11,4668 ha. karta mapy X o pow. 12,6763 ha, których granice zostały ustalone protokolarnie przez biegłego sądowego geodetę uprawnionego operatem (...) w ramach wykonanego pomiaru i sporządzania opinii do sprawy sygn. (...).

Na ww. działkach znajduje się m.in. główny zakład produkcyjny Z., tj. budynek m., hala wyparek, budynek o., sprężarkownia, budynek d., parowozownia, hala wanien, elektrociepłownia, budynek j., hydrofornia, budynek p., magazyny, rowerowania, portiernia, ambulatorium, stołówka, garaże samochodowe, budynek k., warsztaty, budynki biurowe, zbiorniki wodne betonowe, stacja autoklawór, stacja gazu redukcyjno-pomiarowa, węzeł filtracji i suszarnia b.

Spółka F. z dniem 8 sierpnia 2008 r. wystąpiła z pozwem przeciwko Z. o odszkodowania za bezumowne korzystanie z jej gruntów w okresie od 26 stycznia 2004 r. do 30 kwietnia 2013 r. W dniu 26 stycznia 2004 r. uprawomocniła się decyzja ostateczna Ministra Gospodarki stwierdzająca nieważność decyzji nacjonalizacyjnych. Dochodzenie odszkodowania za wcześniejszy okres byłoby zatem bezpodstawne.

Zasądzona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 26 listopada 2014 r. kwota odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki F. obejmuje okres od 31 października 2004 r. do 8 sierpnia 2008 r. oraz od 30 sierpnia 2008 r. do 30 kwietnia 2013 r.

Spółka F. była w okresie wszystkich podejmowanych przez siebie działań wydobywczych prawowitym właścicielem przedmiotowej nieruchomości.

Ani Z. (użytkownik wieczysty), ani Skarb Państwa nigdy nie wydali Spółce przedmiotowej nieruchomości. Od początku prowadzenia postępowań administracyjnych oraz sądowych oba ww. podmioty reagują negatywnie na żądania Spółki F. o wydanie nieruchomości wraz z fabryką - mimo kolejnych pozytywnych dla Spółki decyzji administracyjnych i wyroków sądowych. Dlatego też było konieczne wystąpienie do Sądu Okręgowego z pozwem o wydanie zabudowanej fabryką nieruchomości. Sprawa jest w toku.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy uzyskany przychód tytułem rekompensaty za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki Wnioskodawca może potraktować jako przychód niepodlegający podatkowi VAT, bez konieczności wystawiania faktury VAT.

Jednocześnie Wnioskodawca oświadczył, że w zakresie przedmiotowym powyższego zapytania nie toczy się żadne postępowanie podatkowe, kontrola podatkowa lub postępowanie przed sądem administracyjnym.

Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:

Przez dostawę towarów - stosownie do art. 7 ust. 1 cyt. ustawy - rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...), natomiast przez świadczenie usług, stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy - rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

  przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

  zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

  świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

W przytoczonych przepisach została zrealizowana zasada powszechności opodatkowania wyrażona w art. 1 Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U.UE. serii L Nr 347 str. 1 z późn. zm.). Definicja świadczenia usług stanowi dopełnienie definicji dostawy towarów i tym samym opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają wszystkie czynności odpłatnego obrotu profesjonalnego.

Zdaniem Wnioskodawcy w przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą wyjaśnienia jest to, czy w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do tej ustawy, nie definiują "bezumownego korzystania". Kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Stosownie do zapisu art. 224 i 225 k.c. w przypadku bezumownego korzystania z gruntu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty odszkodowania za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Odszkodowaniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

Analiza powołanych wyżej przepisów jednoznacznie wskazuje, że wytoczenie powództwa sądowego stanowiło prawne narzędzie pozwalające na odzyskanie przedmiotu czynności prawnej. W takiej sytuacji, uzyskanie kwoty pieniężnej w wysokości ustalonego czynszu de facto stanowi uzyskanie rekompensaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W konsekwencji stosunek łączący strony oraz otrzymana kwota pieniężna nie posiadają zobowiązaniowego (usługowego) charakteru. Rekompensata wypłacona w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody. To z kolei skutkuje brakiem obowiązku podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług dla otrzymanych odszkodowań.

Reasumując:

Zdaniem Wnioskodawcy, kwota uzyskana jako rekompensata za bezumowne korzystanie przez Z. z nieruchomości Spółki F. nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu w rozumieniu art. 5 ustawy o VAT, ponieważ na czynność tę nie została wyrażona przez właściciela zgoda i nie stanowi ona transakcji opodatkowanej VAT. Dodatkowo pomiędzy stronami nie ma żadnej umowy, jako podstawy prawnej, która wskazywałaby na obowiązek dostawy towarów lub obowiązek świadczenia usługi. Nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nie oparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokości wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym Spółka stoi na stanowisku, iż nie ma podstaw do opodatkowania podatkiem VAT i wystawiania faktur VAT z tytułu rekompensaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości, ponieważ nie podlegają opodatkowaniu czynności które następują wbrew woli świadczeniodawcy, czyli takie, na których wykonanie nie została zawarta żadna umowa.

W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że w sprawie będącej przedmiotem zapytania naliczane przez Wnioskodawcę kwoty za bezumowne korzystanie z gruntu stanowią rekompensatę za pozbawienie właściciela możności korzystania z gruntu i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Spółka nie ma zatem obowiązku dokumentowania odszkodowań fakturą VAT.

Swoje stanowisko Spółka opiera także na ukształtowanym już orzecznictwie administracyjnym, którego przykładem jest np. Interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dn. 24 kwietnia 2009 r. o sygnaturze akt: IBPP3/443-145/09/KO, gdzie Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach przyznał rację stanowisku wnioskodawcy i stwierdził, że w przypadku odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, takie odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i nie musi być udokumentowane fakturą VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Wskazane czynności, jak wynika z art. 5 ust. 2 cyt. ustawy, podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 cyt. ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Przepis art. 2 pkt 6 tej ustawy stanowi, że przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, na mocy art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Taki szeroki charakter świadczenia usługi potwierdzają także zapisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121), zwanej dalej k.c.

W świetle art. 353 § 2 k.c., świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. Tak więc na świadczenie może składać się zachowanie polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji). Na świadczenie mogą się również składać jednocześnie zachowania polegające na działaniu oraz na zaniechaniu.

Zgodnie z artykułem 25 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz.UE.L 347, s. 1 z późn. zm.), świadczeniem usług jest każde zachowanie się podmiotu w wykonaniu stosunku zobowiązaniowego, które niekoniecznie polega na fizycznym wykonaniu jakiejkolwiek czynności lub podjęciu działania. Dyrektywa obejmuje definicją świadczenia usług również zobowiązanie do zaniechania działania bądź do tolerowania czynności lub sytuacji.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 tej ustawy). Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższych rozważań dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 k.c., dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Przepisy Kodeksu cywilnego regulują również kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy.

Zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 k.c., właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Na podstawie art. 224 § 1 k.c., samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu - od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

W oparciu natomiast o art. 225 k.c., obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa - przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze - jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z dyspozycją art. 230 k.c., przepisy normujące stosunki między właścicielem rzeczy a posiadaczem samoistnym (art. 224-229 k.c.) znajdują odpowiednie zastosowanie do stosunków między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym.

W myśl powołanego wyżej art. 230 k.c. przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do art. 336 k.c., posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości lub gruntu podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Analiza ww. przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą. Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Z opisu sprawy wynika, że założona w 1899 r. Spółka (Wnioskodawca) w 1948 r. została znacjonalizowana, a jej majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa. W dniu 13 kwietnia 1993 r. na nieruchomości Spółki zostały uwłaszczone Z.

Spółka (Wnioskodawca) formalnie cały czas istniała i cały czas była wpisana do rejestru handlowego, choć faktycznie nie dysponowała żadnym majątkiem (w tym nieruchomościami oraz fabryką), ponieważ ten został znacjonalizowany.

Minister Infrastruktury decyzją z 29 września 2010 r. stwierdził nieważność decyzji uwłaszczeniowej z 13 kwietnia 1993 r. w części dotyczącej gruntów Spółki.

Natomiast Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej decyzją z dnia 17 listopada 2003 r. stwierdził nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją własną Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 stycznia 2004 r.

Na mocy powyższego, uwłaszczone nieruchomości formalnie wróciły do Spółki, jednak faktycznie nie zostały Spółce zwrócone do dziś.

Wnioskodawca odnośnie możliwości odzyskania nieruchomości podjął szereg działań:

- W dniu 2 września 2002 r. następcy prawni wystąpili do:

  Ministra Skarbu Państwa - o wykonie decyzji denacjonalizacyjnych,

  Ministra Gospodarki - o stwierdzenie nieważności decyzji nacjonalizacyjnych,

  Ministra Infrastruktury - z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej.

- W dniu 12 września 2006 r. Wnioskodawca wystąpił do Z. z wezwaniem do wydania nieruchomości.

  pismem w dniu 4 października 2006 r. Z. odpowiedziały na propozycję negatywnie.

- Spółka jeszcze kilkakrotnie podejmowała próby odzyskania jej własności.

- W dniu 28 grudnia 2006 r. Wnioskodawca złożył do Sądu Rejonowego pozew przeciwko Z. i Skarbowi Państwa - Staroście Powiatowemu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

  Sąd postępowanie zawiesił do czasu wyczerpania przez Z. ścieżki odwoławczej od decyzji stwierdzającej nieważność decyzji uwłaszczającej Z. na nieruchomości Wnioskodawcy.

  W dniu 18 sierpnia 2011 r. zapadł wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oddalający skargę Z. od decyzji ostatecznej Ministra Infrastruktury, a w dniu 18 stycznia 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Z. od ww. wyroku.

  W dniu 23 października 2014 r. Sąd Rejonowy wydał wyrok uwzględniający powództwo Wnioskodawcy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

- Ponadto Wnioskodawca wystąpił z pozwem z dnia 8 sierpnia 2008 r. o zasądzenie od Z. odszkodowania za bezumowne korzystanie w okresie od 26 stycznia 2004 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. gruntów Wnioskodawcy położonych w R.

- Wnioskodawca wielokrotnie występował tak do Skarbu Państwa, jak też bezpośrednio do Z. o wydanie nieruchomości.

- W dniu 28 października 2008 r. Wnioskodawca wystąpił do Ministra Skarbu Państwa z wnioskiem o przedstawienie propozycji ugodowych w sprawie wydania nieruchomości Wnioskodawcy i zapłaty odszkodowania z tytułu jej bezumownego korzystania przez Z.

- W dniu 14 listopada 2008 r. podobne pismo zostało skierowane przez Wnioskodawcę także do Ministra Skarbu Państwa.

- W dniu 20 września 2009 r. Wnioskodawca ponownie wystąpił do Ministra Skarbu Państwa z wnioskiem o przedstawienie propozycji ugodowych w sprawie wydania nieruchomości Wnioskodawcy i zapłaty odszkodowania z tytułu jej bezumownego korzystania przez Z.

- Poza tym następcy prawni wzywali w pismach pozasądowych Z. do wydania nieruchomości.

- W dniu 27 maja 2009 r. Wnioskodawca wystąpił do ww. Ministra Skarbu Państwa z prośbą o udzielenie odpowiedzi na poprzednie pisma Wnioskodawcy.

  w dniu 29 lipca 2009 r. Minister Skarbu Państwa odpowiedział na wcześniejsze pisma Spółki, że powyższa kwestia należy do Zarządu Z., a nie do Ministra Skarbu Państwa.

- W dniu 20 listopada 2012 r., Wnioskodawca skierował do Sądu Rejonowego wniosek o zawezwanie Z. do próby ugodowej o wydanie nieruchomości.

  Posiedzenie pojednawcze odbyło się 10 stycznia 2013 r., lecz Z. nie wyraziły zgody na wydanie żądanej nieruchomości.

- Na podstawie wyroku z dnia 28 stycznia 2014 r. na rzecz Wnioskodawcy zasądzono kwotę ogółem (...) zł z należnymi odsetkami ustawowymi w kwocie: (...) zł. Wyrok został utrzymany w mocy w całości wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 26 listopada 2014 r. Wyrok jest prawomocny. Zasądzona wyrokiem ww. kwota stanowi rekompensatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości Wnioskodawcy przez Z.

- Kolejne wezwanie Wnioskodawca skierował do Z., ale Z. w piśmie z dnia 28 maja 2014 r. odpowiedziały negatywnie na żądanie Spółki o wydanie ww. nieruchomości.

- W dniu 5 sierpnia 2014 r. Wnioskodawca złożył do Sądu Okręgowego pozew o wydanie ww. nieruchomości wraz z zabudowaniami lub alternatywnie wypłatę ekwiwalentu finansowego. Spółka otrzymała zabezpieczenie swojego roszczenia poprzez wpisanie ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu sądowym do księgi wieczystej nieruchomości.

Wnioskodawca podejmował działania o odzyskanie nieruchomości również w latach wcześniejszych tj. od 19 lutego 1991 r.

Wnioskodawca nigdy nie zaakceptował i nadal nie akceptuje zaistniałego stanu rzeczy, tj. zajmowania jego nieruchomości przez nieuprawniony podmiot, tj. przez Z., z którymi Wnioskodawcy nie łączy żadna umowa, ani żaden inny stosunek prawny.

Wątpliwości Wnioskodawcy budzi kwestia czy uzyskana rekompensata za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca niezmiennie podejmował wszelkie czynności zmierzające do odzyskania nieruchomości tj. wystąpił do Ministra Skarbu Państwa o wykonie decyzji denacjonalizacyjnych, do Ministra Gospodarki o stwierdzenie nieważności decyzji nacjonalizacyjnych, do Ministra Infrastruktury o stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej, wzywał pisemnie Skarb Państwa, jak też bezpośrednio Z. o wydanie nieruchomości, wystąpił do Ministra Skarbu Państwa o przedstawienie propozycji ugodowych w sprawie wydania nieruchomości i zapłaty odszkodowania z tytułu jej bezumownego korzystania, niezwłocznie wytaczał powództwa sądowe o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, o zasądzenie od Z. odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości, o zawezwanie Z. do próby ugodowej o wydanie nieruchomości, o wydanie ww. nieruchomości wraz z zabudowaniami lub alternatywnie wypłatę ekwiwalentu finansowego.

Tak więc pomiędzy właścicielem nieruchomości a korzystającym bezumownie z nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są (lub mogłyby być) świadczenia wzajemne w rozumieniu prawa cywilnego.

Jak wskazano wcześniej, świadczenie nieoparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz jest rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości przez właściciela w okresie bezumownego korzystania.

Tym samym, bezumowna czynność, dokonywana - jak wynika z wniosku - bez zgody Wnioskodawcy (wyraźnej lub dorozumianej), nie stanowi usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, a zapłata z tego tytułu odszkodowania nie stanowi należności za jej wykonanie. Tym samym nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Odnośnie konieczności wystawiania faktury w związku z otrzymaną przez Wnioskodawcę rekompensatą za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki, należy wskazać, że zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy o VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

Przez sprzedaż należy rozumieć - w myśl art. 2 pkt 22 ustawy o VAT - odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Ponieważ jak stwierdzono powyżej, otrzymana przez Wnioskodawcę rekompensata za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, tym samym brak jest podstaw do wystawienia przez Wnioskodawcę faktury VAT bowiem - jak wynika z powołanego wyżej przepisu z art. 106b ust. 1 ustawy o VAT - faktury są dowodem dokumentującym sprzedaż.

W konsekwencji rekompensata za bezumowne korzystanie z gruntów Spółki nie powinna być dokumentowana fakturą VAT.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy, że nie ma podstaw do opodatkowania podatkiem VAT i wystawiania faktur VAT z tytułu rekompensaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości, należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Zaznaczyć należy, że niniejsza interpretacja indywidualna traci ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego stanu faktycznego lub zmiany stanu prawnego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.