IBPP1/443-942/14/LSz - VAT w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości gminy

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 18 września 2014 r. (data wpływu 23 września 2014 r.), uzupełnionym pismem z 5 grudnia 2014 r. (data wpływu 9 grudnia 2014 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości Gminy - jest prawidłowe.

W dniu 23 września 2014 r. do tut. organu wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości Gminy.

Wniosek został uzupełniony pismem z 5 grudnia 2014 r. (data wpływu 9 grudnia 2014 r.) będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu nr IBPP1/443-942/14/LSz z 25 listopada 2014 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Gmina jako wydzierżawiający w dniu 8 sierpnia 2011 r. zawarła umowę dzierżawy na część nieruchomości gruntowej będącej własnością Gminy ze Spółką telekomunikacyjną do wykorzystania gospodarczego posadowionej na niej jednej sztuki szafy kablowej, wchodzącej w skład wybudowanej sieci magistralnej. Umowa została zawarta na czas określony tj. od dnia 1 sierpnia 2011 r. do dnia 31 lipca 2012 r. Czynsz miesięczny w wysokości 65,58 + VAT 23%. Po upływie okresu określonego w umowie dzierżawa wygasła natomiast dzierżawca nie opuścił nieruchomości i nadal korzysta z działki bez tytułu prawnego.

Wydzierżawiający nie wniósł o zejście z gruntu ale dążył do prawnego uregulowania sposobu dalszego użytkowania. Gmina kilkukrotnie proponowała Spółce zawarcie umów dzierżawy na co ta nie wyrażała zgody lecz nadal bezprawnie zajmowała nieruchomość. Nieruchomość gruntową wystawiono do sprzedaży, Spółka również nie była zainteresowana zakupem nie przystępując do przetargu. Za czas bezumownego korzystania z gruntu tj. od dnia 1 sierpnia 2012 r. czyli od dnia wygaśnięcia umowy do dnia 16 maja 2013 r. ze względu na brak regulacji prawnych co do wysokości opłaty za bezumowne korzystanie z gruntu Gmina naliczyła Spółce opłatę w wysokości dotychczasowej stawki czynszu na podstawie umowy dzierżawy, która wygasła. Od dnia 17 maja 2013 r. czyli od daty obowiązywania Zarządzenia Wójta Gminy nr... z dnia 17 maja 2013 r. w sprawie ustalenia stawek czynszu dzierżawnego za nieruchomości gruntowe wchodzące w skład zasobu nieruchomości Gminy obliczono opłatę zgodnie z § 3 ww. zarządzenia tj. za bezumowne korzystanie z gruntu, ustaloną w wysokości dotychczasowego czynszu zwiększonego o 200% liczonej za czas bezumownego korzystania z gruntu. Opłata ta wyniosła 131,16 zł miesięcznie.

Opłatę za bezumowne korzystanie z gruntu Gmina potraktowała jako zapłatę za świadczenie wzajemne w postaci świadczenia usług opodatkowanych podatkiem w wysokości 23% i wystawiła faktury VAT obciążające Spółkę. Spółka nie zgodziła się z stanowiskiem Gminy i dokonała zwrotu wystawionych faktur twierdząc: "W przypadku uznania trwania umowy dzierżawy na czas nieoznaczony, zgodnie z art. 674 i art. 694 k.c. kwota faktury winna obejmować dotychczasową stawkę czynszu - 65,58 zł tj. zgodną z umową nr... za okres od 1 sierpnia 2012 r. do nadal czyli 65,58 x 20 miesięcy (łącznie z III/2014) co daje 1.311,60 zł czyli brutto 1.613,27 zł. W przypadku nie uznania w dalszym czasie trwania umowy, nie jest możliwe wystawienie faktury z uwagi na brak dostawy towaru w rozumieniu ustawy o VAT, a dochodzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie. W takim przypadku winna być wystawiona stosowna nota obciążeniowa".

W uzupełnieniu wniosku Wnioskodawca podał, że:

1. Gmina jest zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym od 5 grudnia 2011 r. i składa w urzędzie skarbowym deklaracje VAT-7.

2. T. S.A. korzystała z działki oznaczonej numerem 1084/317 położonej w K. w części określonej powierzchnią 2 m², na podstawie umów dzierżawy zawartych pomiędzy Wójtem Gminy a pełnomocnikiem T. S.A. na czas określony tj.: umowa dzierżawy zawarta w dniu 1 sierpnia 2001 r. na okres 10 lat, umowa dzierżawy zawarta na czas określony tj. od 1 sierpnia 2011 r. do 31 lipca 2012 r.

3. Szafa kablowa jest własnością T. S.A. i została posadowiona przez Spółkę na podstawie umowy dzierżawy z 1 sierpnia 2001 r., w której wydzierżawiający wydzierżawił część nieruchomości położonej w K. (pow. 2 m²) na okres 10 lat do wykorzystania gospodarczego polegającego na posadowieniu jednej sztuki szaf kablowych dla budowy sieci magistralnej na terenie K. oraz rozbudowie i eksploatacji tych urządzeń i instalacji telekomunikacyjnych. Umowa z dnia 8 sierpnia 2011 r. zawarta na czas określony do dnia 31 lipca 2012 r. była kontynuacją wcześniejszej umowy.

4. Na pytanie tut. organu "Jak należy rozumieć stwierdzenie zawarte we wniosku, że "W przypadku uznania trwania umowy dzierżawy na czas nieoznaczony (...) kwota faktury winna obejmować dotychczasową stawkę czynszu...", z czego wynika, że Spółka uznała, że umowa dzierżawy jest kontynuowana na czas nieokreślony..." Wnioskodawca odpowiedział, że Spółka telekomunikacyjna uznaje, że umowa dzierżawy jest kontynuowana na czas nieokreślony.

5. Wójt Gminy nie podjął działań mających na celu odzyskanie działki 1084/317 ponieważ Gmina jest cały czas w posiadaniu przedmiotowej działki, na której posadowiona jest szafa telekomunikacyjna Spółka korzysta bezumownie tylko z 2 m² działki, w związku z czym miesięcznie naliczana jest T. S.A. opłata za bezumowne korzystanie z gruntu.

6. Gminie nie zostało wypłacone odszkodowanie przez Spółkę telekomunikacyjną.

7. Wójt Gminy trzykrotnie proponował T. S.A. zawarcie umowy dzierżawy wysyłając za każdym razem projekt takiej umowy drogą elektroniczną lub pocztą (potwierdzenia zwrotne odbioru: 10 października 2013 r., 19 listopada 2013 r). Spółka nie akceptowała zapisów zawartych w umowie żądając zobowiązania się przez wydzierżawiającego ustanowienia służebności przesyłu. Przyjęcie takiego zobowiązania było niemożliwe z uwagi na to, że w obowiązującej wówczas Uchwale Rady Gminy Nr.. z dnia 13 sierpnia 2008 r. w sprawie określenia zasad gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Gminy, nie było postanowień dotyczących zasad ustanawiania służebności przesyłu. Zasady te zostały sprecyzowane w Uchwale Rady Gminy nr... z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie określenia zasad gospodarowania nieruchomościami. Ponadto w okresie, w którym pomiędzy ww. stronami tj. Gminą a T. S.A. trwały negocjacje dotyczące zapisów jakie mają zostać zawarte w umowie dzierżawy, przedmiotowa działka oznaczona numerem ewidencyjnym 1084/317 (pow. 0,0775 ha obręb K.) przeznaczona była do sprzedaży, stąd w momencie zmiany właściciela gruntu zawarte w umowie zobowiązania ustanowienia służebności przesyłu stałyby się bezprzedmiotowe. Gmina nie mogłaby dotrzymać postanowień umowy z uwagi na zmianę właściciela. W wyniku wyżej opisanych spornych kwestii nie doszło do zawarcia umowy dzierżawy. T. S.A. wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu na drogę postępowania sądowego (sprawa w toku).

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy opłata bezumowne korzystanie z gruntu Gminy w opisanym powyżej zdarzeniu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jest traktowana jako usługa w rozumieniu ustawy o VAT, czy też jako odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu nie podlega przepisom ustawy o podatku od towarów i usług i nie należy go dokumentować fakturą VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, Gmina nie występowała w żaden sposób o odzyskanie nieruchomości jedynie dążyła do prawnego uregulowania zaistniałej sytuacji. W związku z powyższym opłatę za bezumowne korzystanie z gruntu potraktowała jako świadczenie usług w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy opodatkowała daną usługę podatkiem od towarów i usług w wysokości 23%.

Zdaniem Wnioskodawcy w tym przypadku opłata ta nie może zostać potraktowana jako odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu ponieważ w czasie zajmowania nieruchomości bez tytułu prawnego nie trwał spór o wydanie nieruchomości, bez związku jest tutaj fakt, iż Gmina nie uznaje dalszego trwania wygasłej umowy dzierżawy zawartej na czas oznaczony.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z art. 5 ust. 2 ww. ustawy, wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Towarami, stosownie do art. 2 pkt 6 ww. ustawy, są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Świadczenie usług na gruncie podatku od towarów i usług ma szersze znaczenie niż świadczenie usług w rozumieniu potocznym. Stosownie do treści powołanych przepisów, każde świadczenie na rzecz osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy, uznawane jest na gruncie ustawy za usługę. Zatem pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Także art. 24 ust. 1 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz.UE.L 347, s. 1 z późn. zm.) wskazuje, że "świadczenie usług" oznacza każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów.

Pojęcie świadczenia - składającego się na istotę usługi - należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem. Jak wskazuje art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121), świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu. Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innego podmiotu), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się też jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Zgodnie z artykułem 25 ww. Dyrektywy 2006/112/WE Rady, świadczenie usług może obejmować między innymi jedną z następujących czynności:

W tym miejscu warto podkreślić, że nie każde zaniechanie działania lub tolerowanie czynności uważane jest za świadczenie usług. Dla stwierdzenia, czy dana czynność albo brak podejmowania czynności stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, należy ocenić przedmiotową transakcję w kontekście całego systemu podatku VAT, a w szczególności jego głównych założeń i celów, które zostały wyrażone w artykule 1 Dyrektywy VAT. W myśl tego artykułu, podatek od wartości dodanej jest z założenia podatkiem nałożonym na konsumpcję towarów i usług. Chociaż płatnikiem podatku są wszystkie osoby zaangażowane w kolejne stadia transakcji gospodarczych, faktyczny i ostateczny ciężar podatku spoczywa jedynie na ostatecznym konsumencie. W świetle powyższych założeń opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Co się zaś tyczy odpłatności za ww. świadczenie to ustawa o VAT nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest "odpłatność" za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Można w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

I tak, w wyroku z dnia 15 lipca 1982 r. w sprawie Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując głębiej ten problem Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie Apple and Pear Development Council stwierdził, że czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.

Pojęcie "odpłatności" pojawiło się również w orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r. C-154/80, które zapadło na tle przepisów I Dyrektywy VAT z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWEC). Trybunał wskazał, że termin "zapłata" stanowi integralną część przepisów prawa wspólnotowego, które nie odwołuje się do prawa państw członkowskich dla ustalenia jego znaczenia i zakresu. Stąd też wykładnia tego wyrażenia nie może być pozostawiona dyskrecjonalnemu władztwu każdego państwa członkowskiego. Ponadto Trybunał przypomniał, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. W końcu - jak wskazał Trybunał - świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, gdyż podstawą opodatkowania jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, nie zaś wartość otrzymana według kryteriów obiektywnych.

Na uwagę zasługuje tutaj orzeczenie w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia), gdzie trybunał zauważył, iż czynność "podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy".

W przedmiotowej sprawie zagadnieniem wymagającym interpretacji jest ustalenie czy naliczona przez Wnioskodawcę opłata za bezumowne korzystanie przez spółkę telekomunikacyjną z nieruchomości Gminy po zakończeniu umowy dzierżawy, tj. od 1 sierpnia 2012 r., podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy o VAT.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem również w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem, a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

TSUE w sprawie o sygnaturze C-277/05 Societe Thermale D'Eugenie - Les - Bains stwierdził, że: "Artykuły 2 ust. 1 i 6 ust. 1 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, powinny być interpretowane w ten sposób, że kwoty zapłacone tytułem zadatku w ramach umów dotyczących świadczenia usług hotelarskich podlegających podatkowi VAT, w przypadku, gdy klient skorzysta z uprawnienia do odwołania rezerwacji, a kwoty te są zatrzymywane przez przedsiębiorstwo hotelarskie, należy uznać za odszkodowanie ryczałtowe płacone w celu naprawienia szkody poniesionej w następstwie niewykonania umowy przez klienta, bez bezpośredniego związku z jakąkolwiek odpłatnie świadczoną usługą, które jako takie nie podlega opodatkowaniu".

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Gmina w dniu 8 sierpnia 2011 r. zawarła umowę dzierżawy na część nieruchomości gruntowej będącej własnością Gminy ze Spółką telekomunikacyjną do wykorzystania gospodarczego posadowionej na niej jednej sztuki szafy kablowej, wchodzącej w skład wybudowanej sieci magistralnej, będącej własnością Spółki. Spółka telekomunikacyjna korzystała z działki oznaczonej numerem 1084/317 o pow. 2 m², na podstawie umów dzierżawy. Pierwsza umowa dzierżawy została zawarta 1 sierpnia 2001 r. na okres 10 lat. Następna umowa z 8 sierpnia 2011 r. została zawarta na czas określony tj. od 1 sierpnia 2011 r. do 31 lipca 2012 r. i była kontynuacją wcześniejszej umowy. Czynsz miesięczny został naliczony w wysokości 65,58 + VAT 23%. Po upływie okresu określonego w umowie dzierżawa wygasła, tj. od 1 sierpnia 2012 r., a dzierżawca nie opuścił nieruchomości i nadal korzysta z działki bez tytułu prawnego. Gmina nie wniosła o zejście z gruntu ale dążyła do prawnego uregulowania sposobu dalszego użytkowania, dlatego kilkukrotnie proponowała Spółce zawarcie umów dzierżawy (trzykrotna propozycja zawarcia umowy dzierżawy poprzez wysyłanie projektów umowy drogą elektroniczną lub pocztą), na co Spółka nie wyrażała zgody lecz nadal bezprawnie zajmowała nieruchomość. Spółka nie akceptowała zapisów zawartych w umowie żądając zobowiązania się przez Gminę ustanowienia służebności przesyłu. Gdy nieruchomość gruntową wystawiono do sprzedaży, Spółka również nie była zainteresowana zakupem nie przystępując do przetargu.

Za czas bezumownego korzystania z gruntu tj. od dnia 1 sierpnia 2012 r. do dnia 16 maja 2013 r. ze względu na brak regulacji prawnych co do wysokości opłaty za bezumowne korzystanie z gruntu Gmina naliczyła Spółce opłatę w wysokości dotychczasowej stawki czynszu na podstawie umowy dzierżawy, która wygasła. Od dnia 17 maja 2013 r. czyli od daty obowiązywania Zarządzenia Wójta Gminy w sprawie ustalenia stawek czynszu dzierżawnego za nieruchomości gruntowe wchodzące w skład zasobu nieruchomości Gminy obliczono opłatę zgodnie z § 3 ww. zarządzenia tj. za bezumowne korzystanie z gruntu, ustaloną w wysokości dotychczasowego czynszu zwiększonego o 200% liczonej za czas bezumownego korzystania z gruntu. Opłata ta wyniosła 131,16 zł miesięcznie.

Opłatę za bezumowne korzystanie z gruntu Gmina potraktowała jako zapłatę za świadczenie wzajemne w postaci świadczenia usług opodatkowanych podatkiem w wysokości 23% i wystawiła faktury VAT obciążające Spółkę. Spółka nie zgodziła się z stanowiskiem Gminy i dokonała zwrotu wystawionych faktur, gdyż uznała, że umowa dzierżawy jest kontynuowana na czas nieokreślony.

Wójt Gminy nie podjął działań mających na celu odzyskanie ww. działki, ponieważ jest cały czas w jej posiadaniu. Spółka korzysta bezumownie tylko z 2 m² działki. Gminie nie zostało wypłacone odszkodowanie przez Spółkę telekomunikacyjną.

Wątpliwość Wnioskodawcy dotyczy kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości gminy.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

Zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Stosownie do art. 224 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy korzystający z nieruchomości, bez żadnej umowy i bez zgody właściciela zajął jego nieruchomość, a właściciel tej nieruchomości dążąc do jej odzyskania podejmie w tym kierunku kroki prawne np. wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość odszkodowania - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku, tj. w kwestii opodatkowania podatkiem VAT opłat za bezumowne korzystanie z mienia Gminy przez Spółkę telekomunikacyjną w okresie od 1 sierpnia 2012 r., stwierdzić należy, że mamy do czynienia z sytuacją, gdzie wprawdzie pomiędzy stronami od 1 sierpnia 2012 r. nie została zawarta umowa dzierżawy dotycząca dalszego korzystania przez Spółkę z tego mienia, jednak w ocenie tut. organu, wystąpiła dorozumiana zgoda na taki stan rzeczy. Należy podkreślić, że Spółka korzystała z tej nieruchomości przez okres 11 lat, dlatego z dniem wygaśnięcia kolejnej umowy dzierżawy Wnioskodawca ponownie zaproponował nową umowę, jednak Spółka jej nie akceptowała mimo, że Wnioskodawca kilkukrotnie proponował Spółce zawarcie takich umów wysyłając za każdym razem projekt takiej umowy drogą elektroniczną lub pocztą (potwierdzenia zwrotne odbioru: 10 października 2013 r., 19 listopada 2013 r). Ponadto Wnioskodawca nie podjął żadnych działań mających na celu odzyskanie nieruchomości, w sprawie nie trwał zatem spór o jej wydanie. Wnioskodawca jedynie dążył do prawnego uregulowania zaistniałej sytuacji korzystania z części gruntu bez tytułu prawnego. Ponadto propozycja Wnioskodawcy dotycząca zawarcia nowych umów dzierżawy wskazuje na zgodę na dalsze korzystanie z nieruchomości.

Wprawdzie Spółka nie chciała zawrzeć umowy dzierżawy bowiem dążyła do ustanowienia służebności przesyłu, jednak przyjęcie takiego zobowiązania było niemożliwe ze strony Gminy gdyż nie było postanowień dotyczących zasad ustanawiania służebności przesyłu zawartych w Gminie. Zasady te zostały sprecyzowane w Uchwale Rady Gminy z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie określenia zasad gospodarowania nieruchomościami.

Mając zatem na uwadze całokształt przedstawionego stanu faktycznego, powołane regulacje z zakresu podatku od towarów i usług oraz przytoczone przepisy odrębne, należy stwierdzić, że pozwalając Spółce na korzystanie z nieruchomości gruntowej (tolerując taką sytuację), Wnioskodawca świadczy usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Należne Wnioskodawcy od Spółki świadczenia pieniężne są w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną przez Wnioskodawcę usługę, dającą wypłacającej je Spółce wyraźne i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania z mienia Gminy.

Świadczenie to powinno zostać udokumentowane fakturą VAT wystawioną przez Wnioskodawcę na rzecz Spółki w oparciu o przepis art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Podstawowa stawka podatku od towarów i usług, stosownie do treści art. 41 ust. 1 ustawy, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Zgodnie z art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Reasumując, należy stwierdzić, że umożliwienie Spółce korzystanie z mienia Gminy za okres od 1 sierpnia 2012 r., stanowi czynność opodatkowaną podatkiem od towarów i usług z mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ustawy o VAT w wysokości 23% VAT.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym Gmina opodatkowała daną usługę podatkiem od towarów i usług w wysokości 23%, należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Niniejsza interpretacja indywidualna traci swoją ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego stanu faktycznego lub zmiany stanu prawnego.

Ponadto należy zwrócić uwagę, iż analiza załączników dołączonych do uzupełnienia wniosku nie mieści się w ramach określonych w art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, zgodnie z którym minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). W związku z powyższym Minister Finansów nie jest uprawniony do oceny prawnej załączników dołączonych przez Wnioskodawcę.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.