IBPP1/443-1007/09/EA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 28 września 2009 r. (data wpływu 1 października 2009 r.), uzupełnionym pismem z dnia 14 grudnia 2009 r. (data wpływu 17 grudnia 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie sposobu udokumentowania i rozliczenia kwoty wynagrodzenia otrzymanego z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu przez radcę prawnego będącego wspólnikiem spółki cywilnej - jest nieprawidłowe.

W dniu 1 października 2009 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie sposobu udokumentowania i rozliczenia kwoty wynagrodzenia otrzymanego z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu przez radcę prawnego będącego wspólnikiem spółki cywilnej.

Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 14 grudnia 2009 r. (data wpływu 17 grudnia 2009 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu Nr z dnia 8 grudnia 2009 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Jako wspólnicy Kancelarii Radców Prawnych Spółki Cywilnej w związku ze złożoną deklaracją rozliczeniową VAT-7 spółki za okres kwietnia 2009 r. oraz wynikającą z niego różnicą pomiędzy wykazaną w ww. deklaracji kwotą przychodu (5.600,00 zł) i wynikającą z tego przychodu kwotą VAT w wysokości 1.232,00 zł, a wyliczoną i wpłaconą kwotą VAT za ww. okres (1.881,18 zł) Wnioskodawca wyjaśnia co następuje:

Przedmiotem oczekiwanej interpretacji podatkowej są przepisy ustawy o podatku od towarów i usług (przepisy dot. podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu zastępstwa procesowego tzw. urzędówki, która to działalność jest niewątpliwe działalnością wykonywaną osobiście, nie budzi wątpliwości). Wnioskodawca wyjaśnił, iż chodzi wyłącznie o podatek VAT (a właściwie sposób jego rozliczenia) w podanym stanie faktycznym.

Ponadto Wnioskodawca nadmienia, że zapłata przez Sąd za fakturę nr 09/09 nastąpiła w miesiącu kwietniu 2009 r., zaś stosownie do zapisów § 3 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Finansów w z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 212, poz. 1336) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty.

Wnioskodawca podaje również, że wspólnik M. wykonuje zawód radcy prawnego w formie prowadzonej działalności gospodarczej jako wspólnik spółki cywilnej oraz - wcześniej - na podstawie umowy o pracę. W postanowieniu Sądu Okręgowego został wskazany jako kurator imiennie radca prawny M.

Wnioskodawca podnosi, iż w tzw. urzędówkach radcę prawnego, na wniosek Sądu wskazuje samorząd zawodowy (od wykonania tego obowiązku radca prawny nie może bez podania ważnych powodów się uchylić) a dopiero potem Sąd w drodze postanowienia wyznacza radcę prawnego wskazanego przez samorząd. Zatem jako wyznaczony przez Sąd profesjonalny pełnomocnik (nie podmiot gospodarczy) wykonuje zlecone przez Sąd zadania. Takie czynności - jak wszystkie czynności zastępstwa procesowego - należy uznać za czynności wykonywane osobiście i pamiętać też należy, iż świadczone przez radców prawnych czynności stanowią usługi niematerialne. Zdaniem organów podatkowych w przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie ma znaczenia fakt, czy adwokat (radca prawny) wykonuje zawód w kancelarii czy jest wspólnikiem spółki, gdyż to on osobiście świadczy pomoc prawną z urzędu (to jego okręgowa rada adwokacka czy też okręgowa izba radców prawnych wyznacza do pełnienia obowiązków obrońcy czy pełnomocnika z urzędu).

Faktura została wystawiona przez Wnioskodawcę dla Sądu Okręgowego.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy sposób rozliczenia podatku VAT w podanym stanie faktycznym jest prawidłowy.

Zdaniem Wnioskodawcy, zwolnieniem od podatku VAT objęte są czynności radców prawnych określone w zał. nr 6 do rozporządzenia wykonawczego. Usługi świadczone przez radców prawnych co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT w wysokości 22% obrotu. W związku z faktem, że przepisy ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług inaczej niż ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych definiują działalność gospodarczą oraz uznanie, że prawnicy świadczący pomoc prawną z urzędu podlegają w tym zakresie podatkowi od towarów i usług w wysokości 22%, wystawiona została przez spółkę z tytułu i na podstawie ww. postanowień Sądu Okręgowego, faktura VAT nr 09/09 z dnia 23 kwietnia 2009 r. Ponieważ kwota z tej faktury nie jest przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej w podatku dochodowym (o czym wyżej), to kwot z tego tytułu nie trzeba ujmować w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Natomiast wymaga ona uwzględnienia w deklaracji VAT za dany okres, co znajduje odzwierciedlenie w deklaracji VAT - 7 spółki za okres miesiąca kwietnia 2009 r. W ocenie Wnioskodawcy takie stanowisko jest prawidłowe, bowiem umożliwia rozliczenie kosztów związanych z wykonywaniem zlecenia Sądu, tym bardziej iż wyznaczony przez Sąd pełnomocnik wykonuje zawód właśnie w formie spółki. Faktura została wystawiona przez Wnioskodawcę dla Sądu Okręgowego. Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą właściwie tej okoliczności, choć Wnioskodawca uważa, iż postąpił prawidłowo.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 z późn. zm.) radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej. Powyżej wskazane formy są środkami pomocniczymi do prowadzenia działalności polegającej na świadczeniu pomocy prawnej. Radcy prawni są ograniczeni w wyborze formy prawnej prowadzenia działalności zawodowej.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) reguluje szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - przepis § 1 pkt 3.

Z powyższych przepisów wynika, że ich zakres podmiotowy odnosi się do wykonującego zawód radcy prawnego bez względu na sposób wykonywania zawodu. W przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie ma zatem znaczenia fakt, czy radca prawny wykonuje zawód w kancelarii radcowskiej, czy jest wspólnikiem np.: spółki cywilnej, jawnej, czy komandytowej, gdyż to on osobiście świadczy pomoc prawną z urzędu. Także w przypadku udzielenia substytucji w oparciu o przepisy art. 21 ust. 1 ww. ustawy o radcach prawnych, pomoc prawną osobiście świadczy radca prawny, któremu udzielono substytucji, a nie radca prawny zastępowany.

Zatem z analizy przytoczonych powyżej przepisów jednoznacznie wynika, iż pomocy prawnej z urzędu, na zlecenie sądu, udziela osobiście radca prawny, bądź osobiście wyznaczony przez niego zastępca, po udzieleniu substytucji.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT odpłatna dostawa i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa - art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT.

Oznacza to, że fakt wykonywania pewnych czynności z nakazu władzy, np. sądu nie stanowi kryterium do uznania, że świadczenie nie jest wykonywane niezależnie.

Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności, która obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z przepisu art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) wynika, że przychody osób, którym sąd zlecił na podstawie właściwych przepisów wykonanie określonych czynności, uważa się za przychody z działalności wykonywanej osobiście. Warunkiem uznania, że czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT. Stosownie bowiem do postanowień art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1 nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonywania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonywanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, oceniając skutki podatkowe na płaszczyźnie podatku od towarów i usług warunkiem uznania, że czynności te nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jest kumulatywne spełnienie warunków art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT.

Stosownie do przepisu art. 64 ww. ustawy o radcach prawnych, radca prawny podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione, nienależyte wykonanie zawodu radcy prawnego, za czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub zasadami etyki radcy prawnego oraz za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia. Z powyższego wynika, że radca prawny odpowiada sam za wykonywane przez siebie czynności, niezależnie od tego, kto go zobowiązał do ich podejmowania, a na wypadek ewentualnych roszczeń odszkodowawczych szkoda pokrywana jest z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych czy występowaniu przed sądami i urzędami. Natomiast sądy sprawując wymiar sprawiedliwości dążą również do zapewnienia stronom procesu ich praw, tj. m.in. prawa do obrony, z uwagi na to, że każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego procesu. W tym układzie rolą radcy prawnego jest rzetelna obrona klienta, zgodnie z zasadami etyki wykonywanego zawodu. Obowiązkowi podatkowemu podlegają usługi wykonywane pod nadzorem, a także na ryzyko i odpowiedzialność zleceniodawcy, świadczone w ramach szczególnej podległości osoby, która je wykonywała. W sytuacji ustanowienia obrońcy z urzędu lub pełnomocnika brak jest tak daleko idącej ingerencji sądu, by można mówić o przyjęciu przez niego odpowiedzialności za działania obrońcy. Wnioskować z powyższego można, że również warunki wykonywania czynności w ramach świadczenia pomocy prawnej z urzędu określone są w ustawie, bowiem zdeterminowane są funkcją pełnioną przez radców prawnych.

Z przedstawionych przez Wnioskodawcę okoliczności faktycznych sprawy, wynika, że Wnioskodawca wykonuje zawód radcy prawnego jako wspólnik w spółce cywilnej (Kancelarii). Jest to aktualnie jedyna forma wykonywania przez niego zawodu, w szczególności nie prowadzi samodzielnej działalności gospodarczej.

W ramach obowiązków zawodowych nałożonych na Wnioskodawcę przepisami ustawy o radcach prawnych, może być on wyznaczany przez właściwe organy samorządu radców prawnych do świadczenia pomocy prawnej jako pełnomocnik z urzędu w postępowaniach przed sądami oraz innymi organami władzy publicznej. Z tytułu pomocy prawnej z urzędu właściwe sądy i organy władzy publicznej będą wypłacały wynagrodzenie.

Biorąc pod uwagę przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa stwierdzić należy, że w przedmiotowej sprawie koniecznym jest odróżnienie skutków podatkowych wynikających z faktu uzyskiwania przychodów z działalności wykonywanej osobiście w związku z podjętymi aktami władczymi o ustanowieniu z urzędu pełnomocnika, od faktu uzyskiwania przychodów z tytułu udziału w spółce cywilnej, w związku z zawieranymi przez spółkę umowami, których przedmiotem jest świadczenie pomocy prawnej. Prawidłowe zdefiniowanie przychodów ma znaczenie dla ustalenia właściwych następstw podatkowych na gruncie podatku od towarów i usług.

Reasumując, pomimo wykonywania zawodu rady prawnego przez Wnioskodawcę jako wspólnik w spółce osobowej, usługi polegające na świadczeniu pomocy prawnej z urzędu, stanowią samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą w rozumieniu ww. przepisów, bowiem nie jest możliwe przy reprezentowaniu podmiotu przed sądem przeniesienie odpowiedzialności na zleceniodawcę.

Zatem Wnioskodawca jako radca prawny wykonujący czynności w wyżej wymienionych okolicznościach jest uznawany, zgodnie z art. 15 ustawy o VAT za podatnika podatku od towarów i usług.

Stosownie do art. 106 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Jak stanowi art. 99 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu, z zastrzeżeniem ust. 2-10 i art. 133.

Mając powyższe na uwadze uznać należy, że świadczenie pomocy prawnej z urzędu przez radcę prawnego - wspólnika spółki cywilnej, w przedmiotowej sprawie stanowi działalność wykonywaną osobiście i jest on z tytułu wykonywania tej działalności podatnikiem podatku od towarów i usług w myśl wyżej powołanego art. 15 ustawy o VAT.

Stosownie do treści art. 106 ust. 1 i art. 99 ustawy o VAT to radca prawny jako indywidualny podmiot (a nie spółka cywilna, której jest wspólnikiem) ma obowiązek wystawienia faktury VAT oraz złożenia deklaracji VAT-7 uwzględniających obrót z tytułu wynagrodzenia za świadczenie usług pomocy prawnej z urzędu. W opisanej sytuacji Sąd powinien zatem otrzymać fakturę VAT od radcy prawnego za wykonanie czynności, która została mu zlecona.

Zatem wystawienie faktury VAT przez Wnioskodawcę oraz ujęcie podatku VAT z tytułu tej czynności w deklaracji VAT-7 spółki cywilnej jest nieprawidłowe.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Ponadto należy zaznaczyć, że niniejsza interpretacja traci swoją ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego stanu faktycznego lub zmiany stanu prawnego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.