IBPBII/1/436-444/11/ASz

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 17 października 2011 r. (data wpływu do tut. Biura - 20 października 2011 r.), uzupełnionym w dniu 21 grudnia 2011 r., o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie:

* skutków podatkowych rozwiązania umowy dożywocia i przeniesienia własności nieruchomości na dożywotnika - jest prawidłowe,

* możliwości zwrotu zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych - jest nieprawidłowe.

W dniu 17 października 2011 r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej m.in. podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych rozwiązania umowy dożywocia i przeniesienia własności nieruchomości na dożywotnika oraz możliwości zwrotu zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych.

Z uwagi na fakt, iż wniosek nie spełniał wymogów formalnych pismem z dnia 14 grudnia 2011 r. Znak: IBPB II/1/436-444/11/ASz oraz IBPB II/2/415-1130/11/ŁCz wezwano do jego uzupełnienia. Wniosek uzupełniono w dniu 21 grudnia 2011 r.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

W dniu 5 lutego 2009 r. Wnioskodawczyni wraz z mężem nabyła mieszkanie na rynku wtórnym, na podstawie umowy przeniesienia własności za dożywocie. Wartość transakcji określona w akcie notarialnym wynosiła 220.000,00 zł i od takiej kwoty został zapłacony podatek w wysokości 2%, czyli 4.400,00 zł.

Jednak po około 32 miesiącach obydwie strony transakcji (Wnioskodawczyni wraz z mężem oraz osoba, która przekazała im mieszkanie) postanowiły tę umowę rozwiązać (na zasadzie swobody umów). W ten sposób nabyte przez Wnioskodawczynię i jej męża mieszkanie stanie się z powrotem własnością dożywotnika.

W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytania:

Zdaniem Wnioskodawczyni, nie powinni ponownie ponosić kosztów podatku. Wprawdzie zbywają nieruchomość, ale nie powoduje to wzbogacenia się, transakcja jest bezgotówkowa.

Wnioskodawczyni uważa, że przysługuje im prawo do zwrotu zapłaconego podatku. Umowa nie doszła do skutku, zostanie rozwiązana.

Na tle przedstawionego zdarzenia przyszłego stwierdzam co następuje:

Na wstępie zaznacza się, iż przedmiotem niniejszej interpretacji jest wyłącznie ocena stanowiska Wnioskodawczyni w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych wydane zostanie odrębne rozstrzygnięcie.

W myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.) podatkowi podlegają następujące czynności prawne:

* umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,

* umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,

* umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

* umowy dożywocia,

* umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,

* ustanowienie hipoteki,

* ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,

* umowy depozytu nieprawidłowego,

* umowy spółki.

Stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 2 i pkt 3 ww. ustawy zakresem przedmiotowym ustawy objęte są również zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4 oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1 lub 2.

Należy wskazać, iż art. 1 ust. 1 określający zakres przedmiotowy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera enumeratywny katalog czynności, których dokonanie powodować będzie konieczność zapłaty podatku. Tym samym, jeżeli dana czynność nie została wymieniona w ustawowym katalogu nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem nawet, jeżeli wywołuje skutki gospodarcze takie same lub podobne do tych, które zostały w katalogu wymienione. Jednakże należy zaznaczyć, że o zakwalifikowaniu danej umowy do umów podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie decyduje nazwa, ale treść umowy.

Instytucję umowy dożywocia regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Zgodnie z art. 908 § 1 Kodeksu jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Umowa dożywocia ma więc charakter umowy zobowiązującej, odpłatnej i wzajemnej.

Przedmiotem świadczenia ze strony zbywcy (dożywotnika) jest przeniesienie własności nieruchomości. Ustawa nie ogranicza przy tym możliwości przeniesienia własności nieruchomości w zamian za ustanowienie praw dożywocia tylko do nieruchomości gruntowych. Możliwe zatem jest ustanowienie dożywocia na nieruchomości budynkowej lub lokalowej. W celu wykonania umowy dopuszczalne jest też przeniesienie udziału we współwłasności oraz nieruchomości będącej w użytkowaniu wieczystym.

Jednocześnie należy zauważyć, że umowa dożywocia nie określa kwotowo ceny, za jaką nieruchomość jest zbywana. Nabywca zobowiązuje się jedynie do świadczeń określonych w art. 908 Kodeksu cywilnego, przy czym ich wartość i okres, w którym mają być spełnione, w momencie zawierania umowy nie są znane.

Podstawę opodatkowania przy umowie dożywocia w myśl powołanej wyżej ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stanowi wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy).

Przepis art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy od czynności cywilnoprawnych określa stawki podatku, które wynoszą od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:

Obowiązek podatkowy w przypadku zawarcia umowy dożywocia powstaje - zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy - z chwilą dokonania czynności (zawarcia umowy) i ciąży - stosownie do treści art. 4 pkt 4 tejże ustawy - na nabywcy własności nieruchomości.

Jeżeli czynność jest dokonywana w formie aktu notarialnego, to zgodnie z regulacją art. 10 ust. 2 ww. ustawy płatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych jest notariusz.

Z przedstawionego zdarzenia przyszłego wynika, że w dniu 5 lutego 2009 r. Wnioskodawczyni wraz z mężem nabyła mieszkanie na rynku wtórnym na podstawie umowy przeniesienia własności za dożywocie. Wartość transakcji określona w akcie notarialnym wynosiła 220.000,00 zł i od takiej kwoty został zapłacony podatek w wysokości 2%, czyli 4.400,00 zł.

Jednak po około 32 miesiącach obydwie strony transakcji postanowiły te umowę rozwiązać (na zasadzie swobody umów). W ten sposób nabyte przez Wnioskodawczynię i jej męża mieszkanie stanie się z powrotem własnością dożywotnika.

Zgodnie z art. 353¹ Kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Wynikająca z ww. artykułu zasada swobody umów ma fundamentalne znaczenie dla kształtowania stosunków cywilnoprawnych, określa bowiem kompetencje podmiotów prawa cywilnego do kreowania swoich stosunków prawnych za pomocą umów. Kompetencja ta obejmuje również rozwiązanie umowy pierwotnej.

W myśl art. 77 § 2 ww. Kodeksu jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.

Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem (art. 77 § 3 Kodeksu).

Mając na uwadze powołane powyżej przepisy należy stwierdzić, że jeżeli dana czynność nie została wymieniona w ustawowym katalogu czynności, których dokonanie powodować będzie konieczność zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, nie będzie podlegać opodatkowaniu tym podatkiem. Tym samym rozwiązanie umowy dożywocia na zasadzie swobody umów nie jest czynnością, która objęta jest zakresem ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawczyni w zakresie opodatkowania rozwiązania umowy dożywocia należało uznać za prawidłowe.

Natomiast w myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy podatek, z zastrzeżeniem ust. 2, podlega zwrotowi, jeżeli:

* uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna),

* nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej,

* podwyższenie kapitału spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale - w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców,

* nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Analiza powyższego przepisu wskazuje, że ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia sytuacji, w których możliwy jest zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych. Zatem tylko zajście jednej z wymienionych w nim przesłanek uprawnia do żądania zwrotu zapłaconego podatku. W sytuacji przedstawionej we wniosku, żadne z powyższych zdarzeń nie nastąpiło, bowiem - jak Wnioskodawczyni wskazała - strony postanowiły zawartą wcześniej (w 2009 r.) umowę dożywocia rozwiązać na zasadzie swobody umów. Umowa ta, jak wynika z wniosku - wbrew twierdzeniom Wnioskodawczyni - została zawarta skutecznie. Zatem rozwiązanie skutecznie zawartej umowy, na skutek zgodnych oświadczeń stron, nie wywołuje uprawnienia do żądania zwrotu poprawnie naliczonego i uiszczonego podatku. Oznacza to, że rozwiązanie ww. umowy nie uzasadnia zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podstawy do zwrotu nie występują również na gruncie przepisów Ordynacji podatkowej. Wprawdzie stosownie do uregulowań zawartych w art. 75 Ordynacji podatkowej podatnik może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku, jeżeli uważa, że płatnik pobrał podatek nienależnie lub też sam dokonał wpłaty nienależnego podatku. Jednakże z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty można wystąpić wówczas, gdy istotnie podatek został zapłacony bezpodstawnie, tj. nie istniał obowiązek jego uiszczenia.

Jak powyżej wykazano - w 2009 r. została zawarta umowa dożywocia. Zawarcie takiej umowy rodzi obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Tym samym zasadnie - w opisanej we wniosku sytuacji - podatek ten został zapłacony. To oznacza, że na gruncie Ordynacji podatkowej nie powstała nadpłata w podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu zawartej umowy dożywocia, a zatem brak jest podstaw do występowania z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawczyni w zakresie możliwości zwrotu zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Z uwagi na to, że wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej stosowania przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych został złożony przez Wnioskodawczynię zaznacza się, iż interpretacja nie wywiera skutku prawnego dla męża Wnioskodawczyni. Może on uzyskać interpretację dotyczącą skutków podatkowych rozwiązania umowy dożywocia i przeniesienia własności nieruchomości na dożywotnika oraz możliwości zwrotu zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych po złożeniu odrębnego wniosku w tym zakresie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.