IBPBII/1/415-441/14/JP - Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych odsetek za zwłokę w wypłacie odszkodowania, przyznanych w wyroku sądu od towarzystwa ubezpieczeń.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni, przedstawione we wniosku z 16 maja 2014 r. (data wpływu do Organu - 21 maja 2014 r.), uzupełnionym w dniu 1 i 7 sierpnia 2014 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania odsetek od zasądzonego odszkodowania - jest nieprawidłowe.

W dniu 21 maja 2014 r. do Organu wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania odsetek od zasądzonego odszkodowania.

Z uwagi na braki formalne złożonego wniosku, zostało do Wnioskodawczyni przesłane wezwanie z 24 lipca 2014 r., znak: IBPB II/1/415-441/14/JP. Wniosek został uzupełniony w dniu 1 sierpnia 2014 r. (uiszczenie brakującej opłaty) i w dniu 7 sierpnia 2014 r. (uzupełnienie pozostałych braków formalnych wniosku).

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

W dniu 21 października 2010 r. Wnioskodawczyni wystąpiła do Sądu Rejonowego z pozwem o zapłatę kwoty 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lutego 2010 r., tytułem odszkodowania z powodu pogorszenia się jej sytuacji życiowej w wyniku tragicznej śmierci męża, który zginął w wypadku komunikacyjnym w dniu 16 czerwca 2005 r. Sprawa prowadzona była przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń C., jako ubezpieczycielowi odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku. Podstawą prawną roszczenia był przepis art. 446 § 3 k.c. Postępowanie sądowe trwało niespełna 3 lata, albowiem Towarzystwo Ubezpieczeń skarżyło wszystkie korzystne dla Wnioskodawczyni rozstrzygnięcia Sądu. W rezultacie prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 30 kwietnia 2013 r. zasądzono na rzecz Wnioskodawczyni żądaną kwotę 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lutego 2010 r., do dnia zapłaty. Odsetki za zwłokę w zapłacie należnego odszkodowania wyniosły w sumie kwotę w wysokości 24.824,66 zł. Towarzystwo Ubezpieczeń potraktowało należność z tytułu odsetek w tej kwocie jako przychód Wnioskodawczyni, wysyłając o tym informację PIT-8C do Urzędu Skarbowego.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy zasądzone przez sąd powszechny ustawowe odsetki za zwłokę w spełnieniu przez zobowiązanego świadczenia, stanowiącego odszkodowanie przyznane na podstawie art. 446 § 3 Kodeksu cywilnego, stanowią przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, czy też nie.

Wnioskodawczyni stoi na stanowisku, że ustawowe odsetki od przyznanego jej odszkodowania są wolne od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Odsetki ustawowe za zwłokę w zapłacie odszkodowania zostały bowiem przyznane przez sąd, jako nierozerwalny element świadczenia głównego, a ich wysokość w sensie kwotowym była w niniejszym przypadku zależna wyłącznie od postawy pozwanego Towarzystwa Ubezpieczeń, które doprowadziło do tego, że proces toczył się przez 3 lata.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam, co następuje:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, za wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z kolei, zgodnie z art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Źródłami przychodów - zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy, są inne źródła.

Zgodnie z postanowieniami art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Należy podkreślić, iż użyte w konstrukcji art. 20 ust. 1 ww. ustawy sformułowanie "w szczególności", świadczy o przykładowym katalogu przychodów z innych źródeł. Oznacza to, że przychodami z innych źródeł są także inne przychody, nie wymienione wprost w tym przepisie.

Tym samym uznaje się, że katalog ten nie jest katalogiem zamkniętym. W związku z tym, każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawczyni w dniu 21 października 2010 r. wystąpiła do Sądu Rejonowego z pozwem o zapłatę kwoty 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lutego 2010 r., tytułem odszkodowania z powodu pogorszenia się jej sytuacji życiowej w wyniku tragicznej śmierci męża, który zginął w wypadku komunikacyjnym w dniu 16 czerwca 2005 r. Sprawa prowadzona była przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń C., jako ubezpieczycielowi odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku. Podstawą prawną roszczenia był przepis art. 446 § 3 Kodeksu cywilnego. Postępowanie sądowe trwało około 3 lata, ponieważ Towarzystwo Ubezpieczeń skarżyło wszystkie korzystne dla Wnioskodawczyni rozstrzygnięcia sądu. W rezultacie prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 30 kwietnia 2013 r. zasądzono na rzecz Wnioskodawczyni żądaną kwotę 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lutego 2010 r., do dnia zapłaty. Odsetki za zwłokę w zapłacie należnego odszkodowania wyniosły w sumie kwotę w wysokości 24.824,66 zł. Towarzystwo Ubezpieczeń potraktowało należność z tytułu odsetek w tej kwocie jako przychód Wnioskodawczyni, wysyłając o tym informację PIT-8C do Urzędu Skarbowego.

Podstawę prawną dochodzenia odszkodowania w omawianej sprawie stanowi art. 446 § 1 i 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121) Zgodnie z treścią ostatnio wymienionych przepisów, jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Należy zatem stwierdzić, że świadczenie w postaci odszkodowania, o którym mowa w ww. przepisach prawa cywilnego, należy zakwalifikować do źródła przychodów wymienionego w art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, które to świadczenie co do zasady podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Przy czym należy wskazać - ze względu na konstrukcję ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - że opodatkowaniu podlegają wszelkie dochody podatnika za wyjątkiem tych, które zostały w ustawie w sposób wyraźny objęte zwolnieniem przedmiotowym. Zatem w omawianym przypadku (chociaż nie jest to objęte zakresem zapytania i stanowiska Wnioskodawczyni) odszkodowanie takie, które otrzymała Wnioskodawczyni, po spełnieniu przesłanek zwolnienia przedmiotowego może korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych. W tym przypadku stanowi o tym art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, w myśl którego wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sadowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Należy dostrzec, że przywołane powyżej przepisy przyznają zwolnienie podatkowe świadczeniu, które zostało określone jako odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Przepis ten nie stanowi o zwolnieniu od podatku dochodowego przysługujących od takiego odszkodowania lub zadośćuczynienia - odsetek.

W kwestii instytucji odsetek od ww. odszkodowania, należy sięgnąć do regulacji zawartej w art. 481 § 1 i 2 ww. ustawy - Kodeks cywilny, zgodnie z którym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przy czym, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Jak wynika z przytoczonych przepisów Kodeksu cywilnego, odsetki za zwłokę (opóźnienie) stanowią świadczenie uboczne do świadczenia głównego.

Takie zapatrywanie wyrażone zostało też w orzecznictwie sądowym, jak w szczególności w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1994 r., sygn. akt III CZP 184/93, w którym zostało stwierdzone: "Roszczenie odsetkowe nie jest częścią składową roszczenia głównego, gdyż opiera się na odrębnym stanie faktycznym oraz odrębnej podstawie materialnoprawnej. Roszczenie o odsetki za opóźnienie (art. 481 k.c.) jest więc roszczeniem innym, niż roszczenie deliktowe".

Stąd, należy przyjąć stwierdzenie, że otrzymane odsetki za zwłokę są - na gruncie przepisów prawa podatkowego - również traktowane odrębnie od świadczenia głównego.

Skoro więc są odrębnym świadczeniem, to także są, co do zasady (na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy), przychodem wierzyciela podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Należy zatem stwierdzić, że zwolnienie od podatku dochodowego otrzymanych odsetek przysługuje tylko wówczas, gdy przepis ww. ustawy zawiera w tym przedmiocie (konkretnie odnosi się do odsetek) - wyraźne zwolnienie.

W odniesieniu do odsetek ustawodawca przewidział zwolnienia w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych są:

* pkt 52 - odsetki i kwoty rekompensat otrzymanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o zasadach realizacji przedpłat na samochody osobowe (Dz. U. Nr 156, poz. 776);

* pkt 95 - odsetki z tytułu realizacji nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1;

* odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta;

* pkt 130 - odsetki lub dyskonto od obligacji emitowanych przez Skarb Państwa i oferowanych na rynkach zagranicznych oraz dochody z odpłatnego zbycia tych obligacji uzyskane przez osoby fizyczne, o których mowa w art. 3 ust. 2a.

W świetle powyżej wymienionych przypadków zwolnienia odsetek od opodatkowania, należy przyjąć, że ustawodawca nie pomija odsetek w zwolnieniach, jeżeli uznaje zasadność ich zwolnienia w odniesieniu do dóbr, które w ocenie ustawodawcy zasługują na szczególną ochronę.

Zatem skoro ustawodawca nie zamieścił w katalogu zwolnień odsetek przysługujących od otrzymanego odszkodowania to należy stwierdzić, że takie świadczenie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zgodnie ze wskazaną powyżej regułą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 9 ust. 1 cyt. ustawy - ograniczoną jedynie przez ustawowo i precyzyjnie wskazane wyjątki od niej.

Należy również pokreślić, że wszelkie zwolnienia podatkowe są odstępstwem od zasady powszechności opodatkowania, a przepisy dotyczące zwolnień podatkowych powinny być interpretowane ściśle, zgodnie przede wszystkim z ich wykładnią językową. Wykluczone jest w tym wypadku stosowanie wykładni rozszerzającej jak i zawężającej.

W przedmiocie stosowania wszelkiego rodzaju ulg podatkowych trzeba mieć na względzie także art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy, co wynika z art. 217 Konstytucji. Tym samym, każdy wyjątek od zasady powszechności opodatkowania (w tym także ulga podatkowa) nie może być interpretowany dowolnie, ani uzupełniany w drodze interpretacji o treść, której nie zawiera.

Wobec tego, mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności stanu faktycznego sprawy oraz dyspozycje zastosowanych przepisów prawa podatkowego, należy stwierdzić, że kwota odsetek wypłacona Wnioskodawczyni z tytułu przyznanego jej na podstawie wyroku sądu odszkodowania w związku z roszczeniem wynikającym z art. 446 § 3 Kodeksu cywilnego nie korzysta z żadnego ze zwolnień podatkowych, określonych w ww. ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Wobec powyższego, należało uznać stanowisko Wnioskodawczyni za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Końcowo, należy nadmienić, że dokumenty dołączone do wniosku nie podlegały analizie i weryfikacji w ramach wydanej interpretacji. Wydając bowiem z upoważnienia Ministra Finansów interpretację w trybie art. 14b ww. ustawy - Ordynacja podatkowa, Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach nie przeprowadza postępowania dowodowego, w związku z czym nie jest obowiązany ani uprawniony do ich oceny, jest związany wyłącznie opisem stanu faktycznego przedstawionym przez Wnioskodawczynię i jej stanowiskiem podanym we wniosku.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.