IBPBII/1/415-214/12/BJ - Określenie skutków podatkowych umorzenia zobowiązań kredytowych spadkodawcy.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 29 lutego 2012 r. (data wpływu do tut. Biura - 5 marca 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych umorzenia zobowiązań kredytowych spadkodawcy - jest prawidłowe.

W dniu 5 marca 2012 r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych umorzenia zobowiązań kredytowych spadkodawcy.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

W dniu 9 lutego 2012 r. zmarł ojciec Wnioskodawcy pozostawiając majątek w postaci działki gruntowej, której był współwłaścicielem na podstawie ustawowej wspólności małżeńskiej oraz kilka niespłaconych kredytów bankowych na kwotę około 50.000 zł. Umowy kredytów były zawierane w bankach bez wiedzy i zgody współmałżonka. Kredyty nie były wierzytelnością zabezpieczoną ani zastawem ani hipoteką.

Wnioskodawca wraz z mamą oraz siostrą, jako spadkobiercy ustawowi, w odpowiedniej formie i terminie zamierzają złożyć oświadczenie o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Według wiedzy Wnioskodawcy, wartość czynna spadku wyniesie około 2.000 zł (wartość połowy działki gruntowej). Faktyczny stan potwierdzi spis inwentarza dokonany przez komornika sądowego.

Wnioskodawca nie zamierza ukrywać przedmiotów należących do spadku oraz podawać nieistniejących długów, ponadto ma świadomość, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, który reguluje art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego będzie ograniczało jego odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Wnioskodawca zamierza zaspokoić wierzycieli zmarłego do wysokości kwoty aktywów spadku bez zawierania z bankiem jakiejkolwiek umowy, czy ugody dotyczącej spłaty kredytu lub odsetek. Wnioskodawca nadmienia, iż pieniądze z powyższych kredytów nigdy nie były przeznaczone dla któregokolwiek z członków rodziny; ojciec Wnioskodawcy przez ostatnie 15 lat swojego życia był uzależniony od alkoholu, żył odizolowany od pozostałych członków rodziny, pieniądze prawdopodobnie wykorzystał na alkohol i inne rozrywki. W związku z tym, Wnioskodawca nie zamierza po śmierci swojego ojca spłacać dobrowolnie jego zobowiązań oraz związanych z nimi kosztów; nie zamierza również zawierać z bankiem żadnej umowy czy ugody dotyczącej spłaty powyższych zobowiązań lub ich umorzenia.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy kwota niespłaconych kredytów zaciągniętych przez ojca Wnioskodawcy, odsetek i kosztów z nimi związanych, bez względu na to, czy bank je umorzy czy nie, stanowić będzie dla Wnioskodawcy czyli spadkobiercy przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia i powodować obowiązek zapłaty podatku dochodowego.

Zajmując stanowisko Wnioskodawca powołał art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego, według którego przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza rodzi po stronie spadkobiercy odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Wnioskodawca uważa, że jeżeli jako spadkobierca zmarłego nie będzie zawierać z bankiem jakiejkolwiek umowy, czy ugody dotyczącej spłaty kredytu, kosztów i odsetek z nimi związanych, to z mocy prawa jego zobowiązanie ograniczone jest do wysokości określonej w ww. przepisie. W tej sytuacji nie ma mowy o umorzeniu niespłaconej wierzytelności w części przekraczającej wartość czynnego spadku. W związku z tym, zdaniem Wnioskodawcy, w przedmiotowej sprawie nie wystąpi świadczenie nieodpłatne w postaci uzyskania przychodu z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Pojęcie spadku oraz zakres odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe reguluje ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Stosownie do art. 922 § 1 i 2 tej ustawy prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, chyba że są ściśle związane z osobą zmarłego lub przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Bezspornie umowa kredytu nie należy do żadnego ze wskazanych wyjątków art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego. Wobec czego, w świetle ogólnej reguły, wynikające z niej zadłużenie, jest obowiązkiem (długiem) przechodzącym na spadkobierców. Zaznaczyć przy tym należy, iż art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego wyraża tzw. zasadę sukcesji uniwersalnej, co oznacza, że następcy prawni wstępują w dokładnie taką samą sytuację prawną i faktyczną, która istniała w chwili śmierci spadkodawcy. Dotyczy to zasadniczo każdego stosunku prawnego, w jakim pozostawała zmarła osoba, w tym również umów obligacyjnych, czyli m.in. umowy pożyczki czy kredytu.

Jednym ze skutków wejścia spadkobiercy w ogół praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy jest powstanie po jego stronie odpowiedzialności za zobowiązania, których podmiotem był zmarły. Oznacza to, że wierzyciel spadkowy (tekst jedn.: osoba, która była wierzycielem w stosunku do spadkodawcy) ma możliwość skierowania do majątku spadkobiercy egzekucji na wypadek, gdyby ten nie spełnił dobrowolnie ciążącego na nim obowiązku świadczenia.

Z wniosku wynika, iż w dniu 9 lutego 2012 r. zmarł ojciec Wnioskodawcy pozostawiając majątek w postaci działki gruntowej, której był współwłaścicielem na podstawie ustawowej wspólności małżeńskiej oraz kilka niespłaconych kredytów bankowych na kwotę około 50.000 zł. Kredyty nie były wierzytelnością zabezpieczoną ani zastawem ani hipoteką.

Wnioskodawca wraz z mamą oraz siostrą, jako spadkobiercy ustawowi, zamierzają złożyć oświadczenie o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Według wiedzy Wnioskodawcy, wartość czynna spadku wyniesie około 2.000 zł (wartość połowy działki gruntowej). Faktyczny stan potwierdzi spis inwentarza dokonany przez komornika sądowego. Wnioskodawca nie zamierza ukrywać przedmiotów należących do spadku oraz podawać nieistniejących długów, ponadto ma świadomość, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, który reguluje art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego będzie ograniczało jego odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Wnioskodawca nie zamierza po śmierci swojego ojca spłacać dobrowolnie jego zobowiązań oraz związanych z nimi kosztów; nie zamierza również zawierać z bankiem żadnej umowy czy ugody dotyczącej spłaty powyższych zobowiązań lub ich umorzenia.

W pewnych sytuacjach dla zakresu odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe bez znaczenia pozostaje treść oświadczenia o przyjęciu spadku. Powyższe ma miejsce, gdy spadkodawca ponosił odpowiedzialność rzeczową za dany dług z uwagi na zabezpieczenie należności wierzyciela zastawem lub hipoteką. Ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe ulega zatem wyłączeniu, gdy przedmiot roszczenia wierzyciela spadkowego stanowi wierzytelność zabezpieczoną hipoteką. W tej sytuacji kolizję między pełną odpowiedzialnością hipoteczną a ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe rozstrzyga na korzyść wierzyciela hipotecznego art. 74 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.), który stanowi, iż wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego. Opisane wyłączenie odpowiedzialności dotyczy również wierzytelności zabezpieczonej zastawem, co wynika z treści art. 316 Kodeksu cywilnego oraz obowiązków wynikających z umowy o dożywocie.

Przechodząc na grunt ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazać należy, że dla celów podatkowych przyjmuje się, iż nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przysporzeniem majątkowym i przychodem w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 9 ust. 1) są nie tylko aktywa, które ulegają zwiększeniu u podatnika, ale także zmniejszenie jego pasywów, np. poprzez umorzenie zobowiązania. Momentem uzyskania przychodu, zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy jest moment dokonania umorzenia. Równocześnie przepis art. 20 ust. 1 za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Mając powyższe na uwadze wskazać należy, iż podstawą uzyskania przychodów z innych źródeł mogą być - co do zasady - tylko takie czynności, w wyniku których po stronie osoby fizycznej następuje przysporzenie majątkowe rozumiane nie tylko jako zwiększenie aktywów, ale również jako zmniejszenie jej pasywów. Takie sytuacje wskazuje art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Zatem, w przypadku Wnioskodawcy nie można uznać, iż po jej stronie nastąpi przysporzenie majątkowe, w sytuacji gdy wierzyciele umorzą długi spadkodawcy, których i tak, w związku ze złożonym oświadczeniem o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza Wnioskodawca nie będzie miał obowiązku spłaty. W związku z tym, należy zgodzić się z Wnioskodawcą, iż w tej sytuacji nie może być mowy o świadczeniu nieodpłatnym w postaci uzyskania przychodu z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz umorzeniu niespłaconej wierzytelności w części przekraczającej wartość czynnego spadku.

Reasumując, w przedmiotowej sprawie umorzenie długu spadkowego niezabezpieczonego hipoteką lub zastawem, nie stanowi przysporzenia majątkowego dla Wnioskodawcy i z tego względu stanowi zdarzenie obojętne pod względem prawnopodatkowym.

Wobec powyższego, stanowisko Wnioskodawcy należy uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę oraz stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.