IBPB3/423-725/08/AP

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 26 sierpnia 2008 r. (data wpływu do tut. BKIP 27 sierpnia 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia czy powstanie przychód z tytułu nabycia akcji celem ich umorzenia - jest prawidłowe.

W dniu 27 sierpnia 2008 r. wpłynął do tut. BKIP ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia czy powstanie przychód z tytułu nabycia akcji celem ich umorzenia.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Spółka wraz ze spółkami zależnymi (dalej: spółki zależne) prowadzi działalność gospodarczą w sektorze energetycznym. Podstawową działalnością Spółki jest działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej. Jednocześnie, część spółek zależnych prowadzi działalność w zakresie wytwarzania i obrotu energią elektryczną. Pozostałe zaś spółki zależne prowadzą działalność głównie w zakresie świadczenia usług serwisowych, remontowych, modernizacyjnych i budowlanych związanych z maszynami i urządzeniami wykorzystywanymi przede wszystkim w sektorze elektroenergetycznym.

W związku z wejściem w życie postanowień Dyrektywy 2003/54/WE z dnia 26 czerwca 2003 r. (Dz. U. L 176 z 15 lipca 2003 r., str. 37-56; dalej: Dyrektywa), dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz implementacji jej postanowień do krajowego porządku prawnego Spółka stanęła w obliczu konieczności uniezależnienia prowadzonej działalności dystrybucyjnej w zakresie energii elektrycznej od działalności w zakresie wytwarzania i obrotu energii elektrycznej - zgodnie z wytycznymi przewidzianymi w Dyrektywie.

Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy, na przedsiębiorstwa energetyczne został nałożony obowiązek odpowiedniego wyodrębnienia działalności dystrybucyjnej od pozostałych działalności. Regulacje Dyrektywy zostały implementowane do polskiego porządku prawnego. Stosownie do postanowień ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.), operator powinien pozostawać niezależny w swej formie prawnej, organizacyjnej i podejmowaniu decyzji, od innych działań niezwiązanych z przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej.

W związku z powyższym, Spółka postanowiła dokonać przeniesienia udziałów spółek zależnych wykonujących działalność w zakresie obrotu oraz wytwarzania energii elektrycznej na rzecz spółki X. Udziały te zostaną przeniesione na rzecz spółki X w zamian za umorzenie części akcji Spółki znajdujących się w posiadaniu spółki X.

Zgodnie z art. 359 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) akcje mogą być umorzone albo za zgodą akcjonariusza w drodze ich nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne), albo bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe). Spółka oraz spółka X podjęły decyzję o umorzeniu akcji spółki X w ramach procedury umorzenia dobrowolnego. Zgodnie z przepisami k.s.h. omawiane umorzenie będzie wymagało podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Uchwała będzie określała w szczególności podstawę prawną umorzenia, wysokość oraz formę wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi akcji umorzonych oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego.

W ramach tej procedury Spółka nabędzie część swoich akcji od spółki X w celu ich umorzenia. Zgodnie z treścią uchwały strony podpiszą dokument przenoszący posiadanie akcji Spółki na Spółkę. W zamian za otrzymane akcje Spółka wypłaci na rzecz spółki X wynagrodzenie w postaci udziałów posiadanych przez Spółkę w spółkach zależnych zajmujących się obrotem i wytwarzaniem energii elektrycznej. Wartość wynagrodzenia zostanie ustalona na poziomie wartości rynkowej umarzanych akcji.

Akcje Spółki podlegające umorzeniu nie zostały objęte przez spółkę X w zamian za aport przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy Spółka będzie zobowiązana do rozpoznania przychodu podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: CIT) z tytułu wypłaty wynagrodzenia za umarzane akcje w formie udziałów spółek zależnych.

Spółka stoi na stanowisku, że nie jest zobowiązana do rozpoznania przychodu w podatku CIT z tytułu wypłaty na rzecz spółki X wynagrodzenia za umarzane akcje w formie udziałów spółek zależnych. Stanowisko takie potwierdzają przedstawione poniżej argumenty, wyjaśnienia oraz interpretacje organów podatkowych.

UZASADNIENIE stanowiska:

Treść przepisów ustawy o CIT

Ustawa o CIT nie zawiera przepisu, który wskazywałby na powstanie przychodu po stronie podatnika wypłacającego wynagrodzenie na rzecz udziałowca (akcjonariusza) z tytułu umorzenia udziałów (akcji).

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm. - dalej "ustawa o CIT") przychodami są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o CIT przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. W konsekwencji, opodatkowaniu podlegają przesunięcia majątkowe pomiędzy podatnikami, które spełniają łącznie dwie cechy:

Jednocześnie zasady opodatkowania instytucji umorzenia akcji zostały uregulowane w art. 10 ustawy o CIT. Przepis ten klasyfikuje umorzenie akcji jako zdarzenie będące źródłem przychodu akcjonariusza (tutaj: spółka X) spółki, której akcje są umarzane (tutaj: Spółka).

Umorzenie akcji na gruncie ustawy o CIT

Z punktu widzenia wykładni systemowej ustawy o CIT, wynagrodzenie za umorzone akcje jest zaliczane do dochodów z udziału w zyskach osób prawnych. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o CIT dochodem z udziału w zyskach osób prawnych jest dochód (przychód) faktycznie uzyskany z tego udziału (akcji), w tym także:

* dochód z umorzenia udziałów (akcji),

* dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki, w celu umorzenia tych udziałów (akcji).

Na gruncie k.s.h. nie ma też żadnych przeszkód, aby wynagrodzenie akcjonariusza z tytułu nabycia jego akcji w celu umorzenia przyjęło formę niepieniężną. Takie stanowisko jest w pełni akceptowane w doktrynie prawnej i praktyce na gruncie k.s.h. Zastosowanie takiej formy wynagrodzenia akcjonariusza nie powoduje zmiany charakteru operacji umorzenia tzn. wydanie aktywów tytułem wynagrodzenia za umarzane akcje nie stanowi odrębnej transakcji, gdyż jest jedynie realizacją obowiązku wynikającego z umorzenia akcji jako tytułu prawnego. Otrzymane wynagrodzenie przez akcjonariusza jest bowiem jego prawem stanowiącym pochodną praw majątkowych inkorporowanych w akcjach, które są unicestwiane.

Przepisy k.s.h. oraz ustawy o CIT również nie zakazują określenia wynagrodzenia z tytułu umorzenia akcji w formie przeniesienia udziałów innej spółki na akcjonariusza. Należy podkreślić, że ustawa o CIT posługuje się pojęciem dochód (przychód) faktycznie uzyskany z udziału, nie ograniczając tego dochodu jedynie do dochodów pieniężnych. Najlepszym tego przykładem jest wymienienie w art. 10 ust. 1 ustawy o CIT, w ramach rodzajów dochodu z udziału w zyskach osób prawnych, wartości majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej. W konsekwencji, sama ustawa podatkowa przesądza, że dochód z udziału w zyskach osoby prawnej może przyjmować formę świadczenia niepieniężnego i obejmować sytuacje przekazywania określonych praw majątkowych tytułem posiadania udziałów w kapitale zakładowym lub akcyjnym. Tego rodzaju dochód (przychód) akcjonariusza podlega szczególnym zasadom opodatkowania (podatek u źródła pobierany jest przez płatnika) i nie jest rozpatrywany w innych kategoriach.

W związku z powyższym fakt, że wynagrodzenie dla spółki X związane z umorzeniem jej akcji zostanie ustalone w formie udziałów spółek zależnych Spółki nie wpłynie na kwalifikację podatkową tej czynności. Sytuacja majątkowa obu spółek zaangażowanych w umorzenie za wynagrodzeniem niepieniężnym jest bowiem taka sama, jak przy pieniężnym rozliczeniu umorzenia akcji. W takim przypadku inny jest tylko rodzaj aktywów zaangażowanych w rozliczenie. Natomiast świadczenia niepieniężne uzyskane jako wynagrodzenie za umorzenie akcji stanowić będzie formę dochodu z udziału Spółki określonego w art. 10 ust. 1 ustawy o CIT i opodatkowanego na wskazanych tam zasadach.

Umorzenie udziałów w swej ekonomicznej treści można porównać do procesu likwidacji spółki w zakresie umarzanych akcji. W ramach likwidacji spółki dokonuje się bowiem operacji umorzenia wszystkich akcji. Jeżeli więc nie ma wątpliwości co do tego, iż przy likwidacji spółki nie dochodzi do powstania przychodu po stronie spółki likwidowanej w związku z wydaniem majątku akcjonariuszom w wyniku likwidacji, to analogicznie taka czynność nie powinna powodować powstania przychodu po stronie spółki, w przypadku której tylko część akcji podlega umorzeniu.

W związku z powyższym, należy uznać, iż wypłata wynagrodzenia z tytułu umorzenia akcji w postaci udziałów spółek nie może być zrównana z czynnością odpłatnego zbycia, o której mówi art. 14 ustawy o CIT i tym samym po stronie Spółki nie powstanie przychód z tego tytułu.

Ekonomiczny charakter umorzenia akcji

Na fakt, iż po stronie Spółki nie powstaje przychód podatkowy wskazuje również ekonomiczny wynik transakcji umorzenia udziałów. Wypłacane wynagrodzenie w ramach umorzenia jest elementem odszkodowawczym, rekompensującym umorzone akcje dotychczasowemu akcjonariuszowi (tutaj: spółki X). Z tytułu wydania udziałów w formie wynagrodzenia za umorzone akcje nie dojdzie więc do powstania realnego przysporzenia po stronie Spółki, gdyż nie nastąpi zwiększenie aktywów Spółki. W omawianej sytuacji nastąpi wręcz zmniejszenie aktywów przy równoczesnym zmniejszeniu kapitału akcyjnego (dochodzi do zaspokojenia akcjonariusza o wynagrodzenie). W takiej sytuacji nie ma ekonomicznych podstaw do rozpoznania przychodu po stronie Spółki.

Brak jakiegokolwiek realnego przysporzenia po stronie podatnika umarzającego akcje własne potwierdził w interpretacji Naczelnik Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie (1472/ROP1/423-387/06/AJ). Podobne stanowisko wyraził Naczelnik Urzędu Skarbowego w Elblągu w interpretacji z dnia 18 maja 2006 r. (PD1/423-2/06), stwierdzając, że wydanie majątku przez spółdzielnię w toku jej likwidacji na rzecz jej członków nie może spowodować powstania przychodu po stronie tej spółdzielni. W opinii organu o powstaniu przychodu można mówić jedynie w sytuacji, gdy dana wartość wchodząc do majątku podatnika może trwale powiększyć jego aktywa. Jak już zostało podkreślone, czynność umorzenia akcji nie jest niczym innym, jak likwidacją spółki w części inkorporowanej w umarzanych akcjach. W wyniku takiej czynności nie może po stronie Spółki powstać jakiekolwiek przysporzenie majątkowe.

Powyższe znajduje potwierdzenie w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 16 stycznia 2008 r. (sygn. IP-PB3-423-341/07-2/JB), cyt.: "Reasumując, Spółka dokonując przeniesienia akcji na czterech wspólników jako część wynagrodzenia za ich umorzone udziały nie osiągnie przychodu. Przychód w wysokości wartości przeniesionych akcji osiągną wspólnicy, których udziały zostaną umorzone. Ta sama wartość majątkowa, czyli akcje nie może stanowić kwoty przychodu dla dwóch różnych podatników - dla Spółki z jednej strony w podatku dochodowym od osób prawnych i z drugiej strony dla wspólników, których udziały mają być umorzone w podatku dochodowym od osób fizycznych."

Skoro więc w wyniku czynności umorzenia akcji nie dojdzie do uzyskania korzyści ekonomicznej przez Spółki, to nie ma też racjonalnej podstawy, żeby opodatkowywać jakikolwiek przychód z tego tytułu. Jedynym przychodem, jaki może powstać w wyniku takiej transakcji jest potencjalny przychód akcjonariusza, który dokonuje "wycofania ze spółki" swoich kapitałów powiększonych o ewentualne zyski wypracowane przez spółkę.

Prawny charakter czynności umorzenia akcji

Nabycie akcji w celu ich umorzenia jest szczególnym rodzajem czynności prawnej uregulowanej przez przepisy k.s.h., do której nie stosuje się przepisów Kodeksu cywilnego. W zakresie charakteru czynności umorzenia akcji wypowiedział się w sposób jednoznaczny Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 10 marca 2008 r. (sygn. IP-PB3-423-552/07-4/AG), cyt.: "W świetle postanowień k.s.h., nabycie akcji w celu ich umorzenia jest szczególnym rodzajem czynności prawnej. Źródłem nabycia i tytułem do uzyskania wynagrodzenia przez akcjonariusza nie jest umowa cywilnoprawna, ale uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy (akt o charakterze właścicielskim) w oparciu o odpowiednie zapisy statutu Spółki. Jest to czynność wyraźnie uregulowana w k.s.h. i nie mają do niej zastosowania przepisy ustawy z 18 maja 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) dotyczące sprzedaży lub zamiany. Celem umorzenia akcji nie jest bowiem zbycie dóbr (co jest charakterystyczne dla form zbycia określonych w ustawie - k.c.) a kształtowanie struktury właścicielskiej spółki."

Odpłatne zbycie, o którym mowa w art. 14 ustawy o CIT może być dokonane potencjalnie w formie sprzedaży lub zamiany. Jak wynika z powyższego, czynność umorzenia akcji nie stanowi czynności odpłatnego zbycia, a w szczególności nie jest to ani sprzedaż ani zamiana rzeczy lub praw. Zbycie akcji w celu umorzenia, o którym mowa w k.s.h. jest bowiem jedynie technicznym elementem czynności prawnej, która ma na celu unicestwienie akcji spółki.

Jak podkreślił Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w omawianej interpretacji, cyt.: "Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w interpretacjach organów podatkowych, wydawanych na indywidualne wnioski podatników, które dotyczą braku obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku wydania określonych aktywów (np. środków trwałych, akcji) tytułem wynagrodzenia za umorzenie akcji. W pismach tych organy podatkowe stoją na stanowisku, że tego rodzaju wydanie nie stanowi sprzedaży (zamiany) aktywów, gdyż inne jest źródło i tytuł prawny takiej operacji."

Przykładem interpretacji potwierdzających, że umorzenie udziałów jest inną czynnością niż sprzedaż lub zamiana występujące na gruncie Kodeksu cywilnego są np.:

* interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 3 stycznia 2008 r., (sygn. IBPB2/436-36/07/HS/KAN-1295/10/07),

* interpretacja Naczelnika Małopolskiego Urzędu Skarbowego z dnia 5 stycznia 2006 r. (sygn. PMO/436-20/05/UM/1390),

* interpretacja Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Katowicach z dnia 26 września 2005 r. (sygn. PO 415-9/2005).

Mając powyższe na uwadze, należy uznać, iż wypłata wynagrodzenia przez Spółkę w zamian za umarzane akcje w formie udziałów spółek zależnych nie stanowi czynności odpłatnego zbycia. Powyższe stanowisko znajduje również potwierdzenie w zakresie przepisów regulujących dochody z udziału w zyskach osób prawnych.

Interpretacje organów podatkowych

Czynności analogiczne do planowanego umorzenia akcji Spółki posiadanych przez spółkę X były już w przeszłości przedmiotem analizy organów podatkowych. W przypadkach tych organy podatkowe zaprezentowały stanowisko analogiczne do stanowiska spółki. Fakt braku powstania przychodu po stronie spółki umarzającej swoje akcje w zamian za wynagrodzenie niepieniężne lub wypłacającej dywidendę niepieniężną został potwierdzony w indywidualnych interpretacjach wydanych przez organy podatkowe, w tym na rzecz podmiotów z sektora energetycznego realizujących w ten sposób wymogi wynikające z przepisów prawa energetycznego (jak to ma miejsce w przypadku Spółki). Na potwierdzenie swojego stanowiska Spółka przywołuje:

* interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 10 marca 2008 r. (sygn. IP-PB3-423-552/07-4/AG), w której Dyrektor potwierdził, iż wypłata wynagrodzenia z tytułu umorzenia akcji w formie wartości niematerialnych i prawnych nie rodzi obowiązku podatkowego w CIT po stronie spółki wypłacającej to wynagrodzenie;

* interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 16 stycznia 2008 r. (sygn. IP-PB3-423-341/07-2/JB), w której Dyrektor potwierdził, iż wypłata wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów w formie akcji spółki zależnej nie rodzi obowiązku podatkowego w CIT po stronie spółki wypłacającej to wynagrodzenie;

* interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 11 grudnia 2006 r. (sygn. 1401/BP-I/4230Z-111/06/TS), w której Dyrektor potwierdził, iż wypłata dywidendy (przychodu analogicznego do wypłaty wynagrodzenia z tytułu umorzenia) w formie akcji spółki zależnej nie rodzi obowiązku podatkowego w CIT po stronie spółki wypłacającej tą dywidendę.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.