IBPB-2-2/4511-24/16/AK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z 9 listopada 2015 r. (data otrzymania 12 listopada 2015 r.), uzupełnionym 9 lutego 2016 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania:

* zasądzonego odszkodowania - globalnej kwoty odszkodowania - jako renty na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy - jest nieprawidłowe,

* zasądzonego zadośćuczynienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy - jest prawidłowe,

* zasądzonego odszkodowania - globalnej kwoty odszkodowania - na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy - jest prawidłowe.

W dniu 12 listopada 2015 r. otrzymano ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania zasądzonego odszkodowania - kwoty globalnego odszkodowania - oraz zasądzonego zadośćuczynienia.

W związku z brakami formalnymi stwierdzonymi we wniosku, pismem z 25 stycznia 2016 r. Znak: IBPB-2-2/4511-24/16/AK, wezwano Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku. Uzupełnienia dokonano 9 lutego 2016 r.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca od 1 lutego 1976 r. był pracownikiem cywilnym Garnizonowej Administracji Mieszkań - zatrudnionym na stanowisku starszego administratora. Wskutek wprowadzenia dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym i podjęcia na jego podstawie uchwały o wprowadzeniu stanu wojennego, jednostka organizacyjna, w której pracował Wnioskodawca została zmilitaryzowana, a Wnioskodawca skierowany do nowego miejsca pracy tj. do rejonu administracyjnego nr 1. Wnioskodawca zwracał się z prośbą do kierownictwa o nieprzenoszenie go do nowego miejsca pracy albowiem było ono bardzo oddalone od jego miejsca zamieszkania i miał istotne trudności w dojeździe do niego. Znacząco wydłużył się też czas dojazdu do pracy, co z kolei znacznie ograniczało możliwość opieki nad schorowanymi, będącymi w podeszłym wieku rodzicami. Prośba Wnioskodawcy nie została przez pracodawcę uwzględniona. Wnioskodawca 26 i 27 stycznia 1982 r. stawił się w nowym miejscu pracy, jednakże ze względu na wyżej wskazane okoliczności w istocie uniemożliwiające mu wykonywanie pracy w rejonie administracyjnym nr 1 - 27 stycznia 1982 r. zrezygnował z pracy. W dniu 5 lutego 1982 r. Wnioskodawca otrzymał wezwanie do prokuratury i zaraz po przedstawieniu zarzutów oraz przesłuchaniu został aresztowany i przewieziony do aresztu śledczego, gdzie przebywał do 22 lutego 1982 r. Zastosowanie wobec Wnioskodawcy tymczasowego aresztowania nastąpiło na podstawie art. 1 i 8 Dekretu z dnia 8 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego, który na czas obowiązywania stanu wojennego wprowadził postępowanie doraźne przed sądami powszechnymi i wojskowymi m.in. odnośnie art. 305 d.k.k.

W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 16 marca 2011 r. sygn. K 35/08 orzekającym, że dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154) jest niezgodny z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 31 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (Dz. U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36) oraz z art. 15 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167), jak również że dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. Nr 29, poz. 156) jest niezgodny z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 31 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz z art. 15 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego z 19 marca 1982 r.

Wyrokiem z 30 maja 2012 r. Wnioskodawca został uniewinniony. W związku z wyrokiem uniewinniającym Wnioskodawca 21 maja 2013 r. wystąpił do Wojskowego Sądu Okręgowego w trybie art. 552 Kodeksu postępowania karnego z wnioskiem o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 250.000 zł tytułem odszkodowania za szkodę majątkową oraz 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z tymczasowym aresztowaniem i wykonaniem kary.

Wyrokiem z 12 stycznia 2015 r. Wojskowy Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wnioskodawcy na podstawie art. 552 § 1 i § 4 Kodeksu postępowania karnego tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę 33.232,50 zł oraz tytułem zadośćuczynienia kwotę 100.000 zł. W dalszej części wniosek oddalił. Na skutek apelacji Wnioskodawcy Sąd Najwyższy wyrokiem z 7 maja 2015 r. uchylił wyrok Wojskowego Sądu Okręgowego w części oddalającej wniosek o odszkodowanie i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania. Pismem z 10 lipca 2015 r. Wnioskodawca rozszerzył żądanie wniosku do kwoty 430.000 zł. Wyrokiem z 20 sierpnia 2015 r. Wojskowy Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wnioskodawcy na podstawie art. 552 § 1 tytułem odszkodowania kwotę 390.419,21 zł.

Podstawą zasądzenia powyższych kwot z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania był uraz psychofizyczny, jakiego doznał Wnioskodawca wskutek aresztowania i pobytu w areszcie. Do momentu zatrzymania i postawienia zarzutów Wnioskodawca, który był wówczas osobą bardzo młodą, normalnie pracował i funkcjonował w społeczeństwie. Jak stwierdzili biegli z Zakładu Medycyny Sądowej w opinii z 6 października 2014 r. sporządzonej na zlecenie Wojskowego Sądu Okręgowego, niesłuszny środek represji zastosowany wobec Wnioskodawcy był czynnikiem spustowym, który doprowadził do powstania u Wnioskodawcy zaburzeń depresyjno-lękowych. Fakt tymczasowego aresztowania wpłynął na pogorszenie funkcjonowania Wnioskodawcy do tego stopnia, że nie tylko nie był on w stanie gdziekolwiek pracować, ale nawet poszukiwać pracy, gdyż nie byłby w stanie jej wykonywać. Stan zdrowia Wnioskodawcy i wieloletnie leczenie, które rozpoczęło się już po opuszczeniu aresztu było również podstawą przyznania mu w 1990 r. renty tymczasowej, a w 1995 r. zaliczenia do II grupy inwalidzkiej i przyznania renty stałej, na której pozostaje do chwili obecnej.

Ustalając wysokość należnego Wnioskodawcy odszkodowania Wojskowy Sąd Okręgowy wyliczył hipotetyczne miesięczne zarobki Wnioskodawcy, które mógłby uzyskać w przypadku gdyby był w stanie pracować. Od uzyskanej w ten sposób kwoty zostały odjęte kwoty otrzymywane przez Wnioskodawcę z tytułu przyznanej renty inwalidzkiej. Zsumowane kwoty złożyły się na globalną kwotę zasądzonego odszkodowania (w kwocie tej znalazła się również kwota 6.965 zł tytułem zwrotu poniesionych przez Wnioskodawcę kar finansowych i kosztów postępowania, w którym został niesłusznie skazany).

Odpowiadając na wezwanie Organu o doprecyzowanie stanu faktycznego wskazano, że:

W dalszej części uzupełnienia Wnioskodawca wskazał, że za stanowiskiem wyrażonym przez niego we wniosku, że odszkodowania zasądzone powyższymi wyrokami należy traktować jako rentę w myśl art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego oraz w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a zatem korzystać one będą ze zwolnienia podatkowego przewidzianego powyższym przepisem przemawiają następujące okoliczności faktyczne i prawne.

Na wstępie wskazać należy, że niekwestionowanym w judykaturze oraz piśmiennictwie jest, że "odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie jest roszczeniem cywilnym dochodzonym w trybie procesu karnego (zob. Grzegorczyk, Tylman, Polskie postępowanie, s. 947), a zatem do odszkodowania za niesłuszne skazanie lub oczywiście niesłuszne skazanie nie mają zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego (art. 417), ponieważ przepisy rozdziału 58 stanowią w stosunku do nich lex specialis. Art. 552 k.p.k. określa materialnoprawne warunki odpowiedzialności Skarbu Państwa (zob. szerzej A. Bulsiewicz, Proces, s. 39)". Innymi słowy przepis art. 552 Kodeksu postępowania karnego jest podstawa zasądzania odszkodowania i/lub zadośćuczynienia. W związku z powyższym wyjaśnieniem w tego typu sprawach Sąd wyrzeka w wyroku wprost na podstawie art. 552 Kodeksu postępowania karnego, a nie na podstawie innych przepisów np. przepisów Kodeksu cywilnego. Wskazać jednak należy, że "w doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że z uwagi na cywilistyczny charakter odszkodowania za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, gdy przepisy Kodeksu postępowania karnego nie określają tych pojęć ani zakresu roszczeń, trzeba odwołać się do odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego, a w szczególności: art. 361, 362, 363 § 2, art. 444, 445, 446, 447".

Za stanowiskiem prezentowanym we wniosku, że zasądzona globalna kwota odszkodowania jest w istocie skapitalizowaną rentą wyrównawczą w myśl przepisów art. 444 § 2 oraz art. 447 Kodeksu cywilnego a nie lucrum cessans w postaci nie uzyskanych przez Wnioskodawcę zarobków przemawiają jednakże następujące przesłanki. Zasądzając odszkodowanie z tytułu utraconych zarobków Sąd musi brać pod uwagę to, ile Wnioskodawca przeznaczyłby na swoje podstawowe potrzeby życiowe, gdyby przebywał na wolności i różnicę miedzy tą kwotą, a kwotą uzyskanych dochodów może zasądzić tytułem odszkodowania z powodu utraconych zarobków (wyr. SA w Rzeszowie z 7 marca 2013 r. sygn. II AKA 15/13, Legalis). Analogiczne stanowisko wyrażone zostało w komentarzu do art. 468-682 Kodeks postępowania karnego. Tom III. Wyd. 4. Warszawa 2012 P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, jak również w wyroku SA w Katowicach z 14 lutego 2008 r. II KA 11/08 - "powstanie i rozmiar szkody zależne są od tego, czy i jakie poszkodowany miałby możliwości zarobkowe, gdyby pozostawał na wolności i w jakim zakresie byłby je rzeczywiście wykorzystał, jakie wydatki poniósłby na utrzymanie własne i rodziny, wychowanie i kształcenie dzieci, na potrzeby kulturalne, rozrywkowe i inne, czy i ile poświęciłby na oszczędności lub zwiększenie trwałych składników majątku, na jakie mógłby być narażony straty". W niniejszej sprawie obydwa składy Wojskowego Sądu Okręgowego wyliczyły hipotetyczne miesięczne zarobki Wnioskodawcy, które mógłby uzyskać, gdyby nie uraz psychofizyczny, jakiego doznała wskutek tymczasowego aresztowania. Od tak wyliczonej kwoty Sądy nie dokonywały żadnych odliczeń z tytułu wyżej wskazywanych (w wyrokach SA w Rzeszowie i Katowicach, czy komentarzu P. Hoffmańskiego) przykładowych wydatków, jakie musiałby ponosić Wnioskodawca w związku ze swoim utrzymaniem. Jedyne kwoty, jakie zostały odliczone od miesięcznych hipotetycznych zarobków Wnioskodawcy, to kwoty otrzymywane przez niego z tytułu renty inwalidzkiej. Tak obliczone miesięczne kwoty (hipotetyczne miesięczne zarobki minus otrzymywana renta) zostały następnie przez Sądy zsumowane i znalazły swe odbicie jako kwoty odszkodowania zasądzone wyrokami. Powyższe przemawia za uznaniem, że kwoty te są w istocie rentą wyrównawczą w myśl art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego (bądź rentą w przypadku okresu, w którym Wnioskodawca jeszcze nie miała przyznanej renty inwalidzkiej), a zasądzone w wyroku kwoty odszkodowania są niczym innym jak skapitalizowaną rentą w myśl art. 447 Kodeksu cywilnego.

Kolejną okolicznością przemawiającą za słusznością stanowiska Wnioskodawcy jest to, że oba Sądy orzekające w sprawie, w zakresie przyznanych przez siebie odszkodowań, na podstawie dopuszczonej w sprawie opinii Zakładu Medycyny Sądowej uznały, iż niemożność znalezienia i wykonywania pracy przez Wnioskodawcę związana była z jego niesłusznym tymczasowym aresztowaniem i urazem psychofizycznym, jakiego wskutek tego aresztowania doznał. Wskazać w tym miejscu należy zgodne w doktrynie i judykaturze stanowisko "Jeżeli wykonanie kary lub tymczasowego aresztowania spowodowało uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, obowiązek odszkodowawczy obejmuje stosownie do przepisu art. 444 k.c. wszelkie powstałe z tego powodu koszty, w skład których wchodzą wydatki na leczenie i rekonwalescencję. Ponadto należy naprawić szkodę wynikającą z utraty zarobków przez okres leczenia"., "Szkoda na osobie o charakterze majątkowym wiąże się z uszkodzeniem ciała, czyli naruszeniem jej integralności fizycznej, lub rozstrojem zdrowia, czyli zakłóceniem funkcjonowania organów tej osoby w wyniku niesłusznego represjonowania, i poniesionymi w związku z tym wydatkami na leczenie, rehabilitację czy z utratą zarobków w okresie leczenia (art. 444 § 1 k.c.). Odszkodowanie z tego tytułu może też przybrać formę renty (art. 444 § 2 k.c.; zob. również J. Waszczyński, Odszkodowanie za niesłuszne..., s. 90)"

Wnioskodawca uważa, że powyższe okoliczności, pozwalają przyjąć, że prezentowane przez niego stanowisko jest trafne i uzasadnione. Dlatego Wnioskodawca podtrzymuje dotychczas zadane pytania i stoi na stanowisku, że przyznane mu kwoty stanowią skapitalizowaną rentę w myśl art. 444 oraz art. 447 Kodeksu cywilnego.

W związku z powyższym stanem faktycznym zadano następujące pytania.

1. Czy kwoty zasądzone za okres wsteczny tj. od dnia aresztowania 5 lutego 1982 r. do 20 sierpnia 2015 r. składające się na globalną kwotę odszkodowania należy traktować jako rentę w myśl art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego oraz w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i czy w związku z powyższymi okolicznościami korzystać one będą ze zwolnienia podatkowego przewidzianego powyższym przepisem.

2. Czy zadośćuczynienie za doznaną krzywdę zasądzone wyrokiem z 12 stycznia 2015 r. jest zwolnione od podatku dochodowego na podstawie przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

3. W przypadku, gdyby kwoty których dotyczy pytanie nr 1 nie stanowiły renty, czy zasądzone odszkodowanie korzysta ze zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zdaniem Wnioskodawcy, na pytanie postawione w pkt 1 należy odpowiedzieć twierdząco. Pomimo, że formalnie podstawą wyrokowania w sprawach o odszkodowanie i zadośćuczynienie z tytułu niesłusznego aresztowania i wykonania kary, których oskarżony nie powinien był ponieść jest art. 552 Kodeksu postępowania karnego, to zauważyć należy, że w postępowaniach tych znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego tj. art. 444 oraz art. 445 tego Kodeksu. Postępowania w sprawach Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego nie są postępowaniami karnymi sensu stricto, choćby z tego powodu, że w trakcie ich orzekania stosuje się częściowo przepisy Kodeksu postępowania cywilnego oraz orzeka o roszczeniach cywilnoprawnych wnioskodawcy odwołując się w razie potrzeby także do przepisów prawa cywilnego materialnego (L.K. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 425-673 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego). Wskazane przepisy Kodeksu cywilnego miały zastosowanie w omawianej sprawie, co znalazło nota bene odbicie w uzasadnieniach wyroków wydanych w toku postępowania. W tym miejscu należy przytoczyć regulację art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego, która stanowi, że jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jak już wskazano w opisie stanu faktycznego Wnioskodawca wskutek zastosowanego względem niego niesłusznego aresztowania, orzeczonego na podstawie przepisów związanych z wprowadzeniem stanu wojennego uznanych następnie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 16 marca 2011 r. sygn. akt K 35/08 za niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej doznał urazu psychofizycznego, który w praktyce skutkował utratą przez niego zdolności do pracy zarobkowej. Okoliczność ta znalazła odzwierciedlenie w opinii Zakładu Medycyny Sądowej wydanej w toku postępowania. W powyższej sytuacji, wobec realizacji przesłanek przewidzianych w art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego, zasądzone na rzecz Wnioskodawcy kwoty w wysokości równej jego hipotetycznym miesięcznym zarobkom traktować należy wprost jako skapitalizowaną rentę za okres, kiedy nie otrzymywał on innych świadczeń oraz rentę wyrównawczą w okresie kiedy miał już przyznane świadczenie rentowe wypłacane przez ZUS. Skumulowana w wyrokach globalna kwota odszkodowania winna zatem w konsekwencji podlegać zwolnieniu podatkowemu w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zdaniem Wnioskodawcy, odpowiedź na pytanie zadane w pkt 2 również winna być pozytywna. Zgodnie z regulacją art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Podnieść należy, że Wnioskodawca w chwili aresztowania nie prowadził działalności gospodarczej. Zasądzone zadośćuczynienie związane jest z krzywdą niematerialną, jakiej Wnioskodawca doznał wskutek niesłusznego tymczasowego aresztowania oraz naruszeniem jego dóbr osobistych. Zasądzone zadośćuczynienie znajduje przede wszystkim podstawę w art. 445 § 2 Kodeksu cywilnego. Nie sposób również uznać, że zasądzone zadośćuczynienie ma jakikolwiek związek z korzyściami, które Wnioskodawca mogłaby osiągnąć, gdyby nie został niesłusznie aresztowany i skazany. Zadośćuczynienie ma zrekompensować Wnioskodawcy wszelkie negatywne przeżycia psychiczne wiążące się z faktem pozbawienia wolności jak np. izolacja więzienna, przebywanie z innymi osobami pozbawionymi wolności, czy też przede wszystkim zrujnowanie życia osobistego wskutek urazu psychofizycznego, jakiego doznał. Wobec realizacji przesłanek przewidzianych w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, w ocenie Wnioskodawcy, zasądzone na jego rzecz zadośćuczynienie winno podlegać zwolnieniu od podatku dochodowego.

W ocenie wnioskodawcy - odnośnie do pytania zadanego w pkt 3 - niezależną i w zasadzie wtórną wobec przedstawionej w pkt 1 argumentacji przesłanką zwolnienia od podatku dochodowego zasądzonego na rzecz Wnioskodawcy odszkodowania, jest regulacja art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Odszkodowanie w świetle przepisów prawa cywilnego, może polegać na przywróceniu stanu, który istniał przed powstaniem szkody lub rekompensacie pieniężnej w wysokości odpowiadającej rzeczywistej szkodzie. Odszkodowanie ma na celu naprawienie szkody jakiej doznał pokrzywdzony zarówno poprzez uszczerbek o charakterze majątkowym jak i osobistym. Z regulacji art. 21 ustawy o podatku od osób fizycznych należy wywieść, że ustawodawca przyjął, że nie należy opodatkowywać odszkodowania, gdy ma ono na celu zrekompensowanie poszkodowanemu poniesionej szkody, a nie wzbogacenie.

Zasądzone na rzecz Wnioskodawcy odszkodowanie zostało przyznane za niewątpliwie niesłuszne aresztowanie i wykonanie względem niego wyroku, zatem uznać należy, że zasądzona kwota winna korzystać ze zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest częściowo prawidłowe a częściowo nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (w brzmieniu obowiązującym w 2015 r.) - opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają zatem wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ww. ustawy - przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3, oraz 30f są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W treści art. 10 ust. 1 ww. ustawy zostały określone źródła przychodów, gdzie w pkt 9 wymieniono inne źródła.

W myśl art. 20 ww. ustawy - za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie "w szczególności" dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty a nie zamknięty i wyczerpujący i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. Innymi słowy, przychody niemieszczące się w źródłach przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8a ww. ustawy i niewymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych przewidzianych w tej ustawie stanowią przychody z innych źródeł. Zatem o przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić - co do zasady - w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Odszkodowanie oraz zadośćuczynienie stanowi, co do zasady przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania i zadośćuczynienia podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, iż korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), z wyjątkiem:

Stosownie do art. 21 ust. 3b) ww. ustawy - wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

W myśl przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3c przywołanej ustawy - wolne od podatku dochodowego są odszkodowania w postaci renty otrzymanej na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.

Podkreślenia wymaga, że zadośćuczynienie służy wyrównaniu krzywdy, odszkodowanie naprawieniu powstałej szkody. Zadośćuczynienie i odszkodowanie ma służyć naprawieniu uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych (zarówno materialnych jak i niematerialnych). Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z przedstawionego we wniosku oraz jego uzupełnieniu stanu faktycznego wynika, że w 1982 r. Wnioskodawca został tymczasowo aresztowany. Następnie Wnioskodawca wystąpił o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem z 19 marca 1982 r. i wyrokiem z 30 maja 2012 r. został uniewinniony. W związku z wyrokiem uniewinniającym 21 maja 2013 r. Wnioskodawca wystąpił do sądu w trybie art. 552 Kodeksu postępowania karnego z wnioskiem o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 250.000 zł tytułem odszkodowania za szkodę majątkową oraz 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z tymczasowym aresztowaniem i wykonaniem kary. Wyrokiem z 12 stycznia 2015 r. sąd zasądził na rzecz Wnioskodawcy na podstawie art. 552 § 1 i § 4 Kodeksu postępowania karnego tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę kwotę 33.232,50 zł oraz tytułem zadośćuczynienia kwotę 100.000 zł. Na skutek apelacji Wnioskodawcy wyrokiem z 20 sierpnia 2015 r. sąd zasądził na podstawie art. 552 § 1 Kodeksu postępowania karnego na jego rzecz tytułem odszkodowania kwotę 390.419,21 zł.

Zgodnie z art. 552 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym do 1 lipca 2015 r. - oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.

W świetle art. 552 § 4 ww. ustawy - odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.

Natomiast od 2 lipca 2015 r. art. 552 § 1 Kodeksu postępowania karnego brzmi: oskarżonemu, który w wyniku kasacji lub wznowienia postępowania został uniewinniony lub wobec którego orzeczono łagodniejszą karę lub środek karny albo środek związany z poddaniem sprawcy próbie, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary lub środka, których nie powinien był ponieść, oraz wykonywania wobec niego środka przymusu określonego w dziale VI. W razie ponownego skazania oskarżonego odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje za niezasadne wykonywanie środków przymusu w zakresie, w jakim nie zostały zaliczone na poczet orzeczonych kar lub środków.

Z kolei w myśl art. 552 § 4 ww. Kodeksu postępowania karnego - prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia z racji niesłusznego wykonania kary lub środka karnego przysługuje również, jeżeli w wyniku kasacji lub wznowienia postępowania stwierdzono, że zarządzenie wykonania kary, której wykonanie warunkowo zawieszono lub z której wykonania warunkowo zwolniono, albo podjęcie warunkowo umorzonego postępowania i orzeczenie wobec sprawcy kary lub środka karnego było niewątpliwie niezasadne.

Rozważyć należy czy kwota globalnego odszkodowania - jak nazywa Wnioskodawca łącznie kwotę odszkodowania w wysokości 33.232,50 zł plus kwotę odszkodowania w wysokości 390.419,21 zł - i zadośćuczynienia mogą być zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym na podstawie wskazanych przez Wnioskodawcę przepisów art. 21 ust. 1 pkt 3b i 3c) ww. ustawy.

Wskazać należy, że w omawianej sprawie najistotniejsze znaczenie ma to, iż kwoty odszkodowania jak również kwota zadośćuczynienia zasądzone zostały na rzecz Wnioskodawcy na podstawie art. 552 Kodeksu postępowania karnego a nie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Jak zostało wskazane we wniosku oraz jego uzupełnieniu w wyrokach sądy wskazały jako materialnoprawną podstawę zasądzenia odszkodowań art. 552 Kodeksu postępowania karnego. Natomiast zdaniem Wnioskodawcy kwota globalnego odszkodowania stanowi rentę. Nie wynika to jednak z orzeczeń sądu. Nie ma zatem podstaw do tego aby Wnioskodawca samodzielnie i odmiennie niż sądy w wyrokach dokonywał kwalifikacji zasądzonych na jego rzecz kwot. Kwalifikacji takiej nie może dokonać również Organ wydający dla Wnioskodawcy interpretację indywidualną. Organ podatkowy nie ma bowiem kompetencji aby podważać prawidłowość informacji zawartych w dokumencie jakim jest wyrok sądu a dopuściłby się tego gdyby nie oparł stanowiska zawartego w interpretacji na postanowieniach wyroku tylko sam dokonywał ustaleń z jakiego tytułu zasądzono na rzecz Wnioskodawcy kwoty, o możliwość zwolnienia których pyta Wnioskodawca we wniosku.

W tym miejscu wskazać jednak należy, że Organ wydając interpretację rozpatruje sprawę wyłącznie w ramach stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę, z którego w omawianej sprawie jednoznacznie wynika, że na rzecz Wnioskodawcy kwoty odszkodowań (globalna kwota odszkodowania) oraz kwota zadośćuczynienia zasądzone zostały na podstawie art. 552 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z informacją zawartą we wniosku i jego uzupełnieniu w wyrokach podstawą wyrokowania był art. 552 Kodeksu postępowania karnego, a nie przepisy art. 444 i 445 Kodeksu cywilnego. Organ wydający interpretację rozpatrując sprawę Wnioskodawcy nie może zatem w drodze interpretacji indywidualnej podważać jak również pominąć treści tych wyroków sądów. Organ nie wnika przy tym jakimi przesłankami kierowały się sądy orzekając, że na podstawie art. 552 Kodeksu postępowania karnego zasądzają na rzecz Wnioskodawcy odszkodowanie i zadośćuczynienie. Rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Skoro zatem w wyrokach sądy ustaliły, że to na podstawie art. 552 Kodeksu postępowania karnego należne są Wnioskodawcy odszkodowania oraz zadośćuczynienie, to Organ nie może przyjąć inaczej. Nie może dokonać ustaleń sprzecznych z osądzoną już przez Sąd kwestią. Dlatego kierując się podstawą prawną zasądzenia zadośćuczynienia i odszkodowania wskazaną przez Wnioskodawcę Organ przyjął, że zasądzone kwoty stanowią odpowiednio - zgodnie z art. 552 Kodeksu postępowania karnego - odszkodowania za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Wnioskodawca nie może bowiem domagać się aby Organ podważał postanowienia sądów w interpretacji indywidualnej bądź też poczynił inne ustalenia niż sądy, gdyż nie ma do tego kompetencji. Natomiast fakt w jaki sposób Wnioskodawca chciałby traktować kwoty odszkodowania nie mogą stanowić przyczyny, dla której Organ miałby się zgodzić z Wnioskodawcą.

Podsumowując, skoro w wyrokach z 2015 r. sądy przyjęły za podstawę zasądzenia na rzecz Wnioskodawcy zarówno kwoty globalnego odszkodowania jak i zadośćuczynienia przepis art. 552 Kodeksu postępowania karnego, z którego w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że m.in. w przypadku tymczasowego aresztowania i w związku wykonaniem kary oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania został uniewinniony przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, to Organ nie może w tym zakresie czynić innych ustaleń. Organ w interpretacji indywidualnej nie może podważać treści wyroków sądów ani prowadzić postępowania wyjaśniającego i dowodowego. Może przyjąć wyłącznie te okoliczności, które jak wskazuje Wnioskodawca z wyroków wynikają. Z nich zaś wynikało, że na rzecz Wnioskodawcy zasądzono odszkodowania a nie rentę oraz zasądzono zadośćuczynienie.

Wobec tego stanowisko Wnioskodawcy w kwestii zwolnienia globalnej kwoty odszkodowania jako renty na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych należy uznać za nieprawidłowe.

Natomiast biorąc pod uwagę opisany we wniosku stan faktyczny oraz przedstawiony powyżej stan prawny, należy stwierdzić, że kwota odszkodowania i zadośćuczynienia przyznana na rzecz Wnioskodawcy na podstawie art. 552 Kodeksu postępowania karnego korzysta ze zwolnienia z opodatkowania zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kwoty odszkodowania - kwota globalnego odszkodowania - na rzecz Wnioskodawcy zasądzone zostały za poniesioną szkodę. Natomiast kwota zadośćuczynienia zasądzona została za doznaną krzywdę. Z treści art. 552 § 1 Kodeksu wynika wprost, że odszkodowanie służy za poniesioną szkodę a zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Tym samym ani kwota globalnego odszkodowania, ani zadośćuczynienie nie zostały zasądzone w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz nie za utracone korzyści, które Wnioskodawca mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono - nie są zatem wyłączone ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie ww. art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, że kwota globalnego odszkodowania korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych należało uznać za nieprawidłowe (pytanie oznaczone we wniosku nr 1). Natomiast stanowisko, że kwota globalnego odszkodowania oraz kwota zadośćuczynienia podlegają zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy za prawidłowe (pytania oznaczone we wniosku nr 2 i 3).

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie - w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.