IBPB-2-1/4511-210/15/MD - Zwolnienie z podatku dochodowego odszkodowania otrzymanego na podstawie regulaminu programu dobrowolnych odejść

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) w związku z § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. , poz. 643) - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z 8 czerwca 2015 r. (data wpływu do Biura - 9 czerwca 2015 r.), uzupełnionym 30 czerwca i 21 lipca 2015 r., o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania świadczenia w związku z rozwiązaniem umowy o pracę - jest prawidłowe.

W dniu 9 czerwca 2015 r. wpłynął do Biura ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania świadczenia w związku z rozwiązaniem umowy o pracę.

Wniosek nie spełniał wymogów formalnych, w związku z czym, w pismach z 22 czerwca i 10 lipca 2015 r., opatrzonych znakiem IBPB-2-1/4511-210/15/MD, wezwano do jego uzupełnienia. Wniosek uzupełniono 30 czerwca i 21 lipca 2015 r.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Z dniem 30 czerwca 2015 r. uległa rozwiązaniu umowa o pracę Wnioskodawczyni na zasadzie porozumienia stron w ramach Programu Dobrowolnych Odejść. Z tego tytułu na podstawie porozumienia zawartego między pracodawcą a międzyzakładową komisją związkową (dotyczącego rozwiązywania umów z pracownikami z przyczyn niedotyczących pracowników) zostanie wypłacone Wnioskodawczyni odszkodowanie, z którego zostanie pobrana zaliczka na podatek dochodowy. Wnioskodawczyni cytuje najważniejsze punkty Regulaminu Programu Dobrowolnych Odejść.

" § 1. Program Dobrowolnych Odejść w (...) uruchamia się w celu optymalizacji poziomu i struktury zatrudnienia, mając na uwadze potrzebę przystosowania Spółki do efektywnego i skutecznego funkcjonowania na konkurencyjnym rynku energii, a w konsekwencji zapewnienia stabilnych i bezpiecznych miejsc pracy dla pracowników Spółki nie korzystających z Programu Dobrowolnych Odejść.

§ 4. Program Dobrowolnych Odejść stwarza możliwość składania przez Uprawnionych Pracowników wniosków o przystąpienie do Programu Dobrowolnych Odejść, których uwzględnienie w trybie i na zasadach niniejszego Regulaminu Programu Dobrowolnych Odejść powoduje rozwiązywanie umów o pracę z uprawnionymi Pracownikami za porozumieniem stron, przewidującego postanowienia korzystniejsze niż wynikające ze źródeł prawa pracy.

§ 7.

1. Uprawnionemu Pracownikowi, który rozwiąże umowę o pracę na zasadzie porozumienia stron w ramach Programu Dobrowolnych Odejść wypłacone zostanie dobrowolne odszkodowanie z Programu Dobrowolnych Odejść.

2. Z kwoty dobrowolnego odszkodowania z Programu Dobrowolnych Odejść przed jego wypłatą zostanie pobrana przez Pracodawcę zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

§ 8.

1. Dobrowolne odszkodowanie z Programu Dobrowolnych Odejść wypłacone Uprawnionemu Pracownikowi stanowi kwotę wypłaconą przez Pracodawcę w celu zaspokojenia wszelkich roszczeń tego pracownika ze stosunku pracy związanych z rozwiązaniem umowy o pracę, z zastrzeżeniem § 10 ust. 1.

2. Skorzystanie przez Uprawnionego Pracownika z Programu Dobrowolnych Odejść wyłącza prawo tego Pracownika do odszkodowań i rekompensat z Umów Społecznych oraz korzystniej kształtuje prawo do odprawy i odszkodowań przysługujących temu Pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy niż wynika to z innych tytułów, w tym z Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy.

§ 10.

1. Uprawnionemu Pracownikowi, z którym zostanie rozwiązana umowa o pracę w ramach Programu Dobrowolnych Odejść, niezależnie o dobrowolnego odszkodowania z Programu Dobrowolnych Odejść przysługuje odprawa pieniężna, o której mowa w przepisie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.), w wysokości tam ustalonej."

W uzupełnieniach wniosku Wnioskodawczyni wskazała:

* Porozumienie zawarte pomiędzy pracodawcą a międzyzakładową komisją związkową stanowi porozumienie, o którym mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy, określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

* Odszkodowanie wymienione we wniosku zostanie wypłacone w następstwie rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę, a tym samym utraty możliwości zarobkowania przez Wnioskodawczynię.

* Gdyby Wnioskodawczyni nie podjęła skierowanej do niej przez Pracodawcę propozycji, a następnie decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę, wkrótce nie mogłaby dalej uzyskiwać dochodów ze stosunku pracy. Jak wynika z zacytowanego we wniosku postanowień Regulaminu Programu Dobrowolnych Odejść, podstawowym celem tego programu jest "optymalizacja poziomu i struktury zatrudnienia" co oznacza jego wydatne zmniejszenie. Na uwagę zasługuje fakt iż pracodawca nie gwarantuje dalszego zatrudnienia, lecz sygnalizuje redukcję stanowisk pracy bądź też likwidację punktu pracy w M., praktycznie pozbawiając możliwości kontynuacji pracy przez miejscowy personel, w tym Wnioskodawczynię. A zatem utrata miejsca pracy automatycznie pociągnęłaby za sobą rozwiązanie stosunku pracy i pozostanie Wnioskodawczyni bez środków do życia.

* Wypłacone odszkodowanie stanowi rekompensatę - zadośćuczynienie za doznaną szkodę i krzywdę. Zacytowane we wniosku wybrane postanowienia Regulaminu Programu Dobrowolnych Odejść wprost stwierdzają, iż "dobrowolne odszkodowanie z Programu Dobrowolnych Odejść wypłacone Uprawnionemu Pracownikowi stanowi kwotę wypłaconą przez Pracodawcę w celu zaspokojenia wszelkich roszczeń tego pracownika", co expressis verbis oznacza pokrycie zaistniałej szkody. Należy z naciskiem podkreślić, iż użyte w Programie Dobrowolnych Odejść określenie wypłaty jako odszkodowanie językowo i etymologicznie odnosi się jednoznacznie do szkody jako takiej i nie może być inaczej rozumiane.

* Rozwiązanie umowy o pracę Wnioskodawczyni nastąpiło przez pracodawcę na podstawie porozumienia stron z art. 30 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, a więc z przyczyn niedotyczących pracowników. Przywołana wyżej podstawa prawna zdecydowanie przesądza więc, iż powód rozwiązania umowy jest niezależny od pracownika, i nastąpił z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Pracodawca, posiłkując się opracowanym przez siebie i uzgodnionym ze związkami zawodowymi specjalnym tak zwanym Programem Dobrowolnych Odejść, wprowadza działania w istocie nie stwarzające personelowi alternatywy pozostania w zakładzie. Pracodawca rozwiązując z personelem umowę o pracę na zasadach ustalonych w tym Programie, bez możliwości kształtowania, korygowania ustalonych w nim warunków, de facto przesądza brak możliwości wyboru, gdyż w przypadku odrzucenia Programu Dobrowolnych Odejść, przecież traci się dotychczasowe stanowisko pracy, które w danym miejscu ulega likwidacji.

* Ostateczną decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę podjął pracodawca, który na każdym etapie postępowania był stroną inicjującą. Pracodawca, chcąc uniknąć formalnych oraz finansowych perypetii związanych z taką formą zmniejszenia zatrudnienia, jaką są zwolnienia grupowe, wybrał korzystne dla niego Programu Dobrowolnych Odejść, który to program jako doraźny modus vivendi leży w jego interesie. W efekcie zaoszczędził mnóstwo pieniędzy, zapobiegł też wielu problemom kierownictwu gminy, narażając jednak pracowników na perturbacje, związane z utratą jedynego sposobu zarobkowania.

* Świadczenie, o którym mowa w Programie Dobrowolnych Odejść oraz wniosku - stanowi odszkodowanie. Pomijając nawet etymologiczną stronę zagadnienia (odszkodowanie jako desygnat dobra, pojawiającego się w miejsce szkody), należy w tym miejscu rozważyć dwie jakże odmienne sytuacje, a to po jednej stronie kontynuację zatrudnienia oraz jednoczesnego z nim zarobkowania i odkładania na przyszłą emeryturę, natomiast po drugiej - pozbawienie możliwości wykonywania tej pracy i tym samym utratę należnego zarobku. Tak więc gdyby nie decyzja pracodawcy, w dalszym ciągu Wnioskodawczyni pozostawałaby w stanie zatrudnienia oraz zarobkowania, ergo w zamian zaś zatrudnienia, którego ją pozbawiono, winna otrzymać co najmniej odszkodowanie w maksymalnej wysokości, nie obciążone podatkiem.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy w istniejącym wymienionym stanie prawnym i w jakim trybie Wnioskodawczyni będzie mogła skutecznie ubiegać się o zwrot zaliczki, która zostanie jej pobrana na podatek dochodowy od odszkodowania jakie otrzyma w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w ramach Programu Dobrowolnych Odejść.

W rozumowaniu Wnioskodawczyni, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz Regulaminem Programu Dobrowolnych Odejść, który określa wypłacenie jej należnej kwoty jako odszkodowanie wynika, że Wnioskodawczyni będzie mogła ubiegać się o zwrot zaliczki, która zostanie jej pobrana na poczet podatku dochodowego.

W związku z powyższym, Wnioskodawczyni uważa, że zwrot przedmiotowej zaliczki stosownie do obowiązującej treści art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy jest nie tylko formalnie w pełni zasadny, ale też odpowiada poczuciu sprawiedliwości i oczekiwaniom Wnioskodawczyni.

Zdaniem Wnioskodawczyni, w niniejszej sprawie zastosowanie znajduje przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku, dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, który to przepis na mocy art. 14 ustawy zmieniającej m.in. ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych ma zastosowanie do dochodów uzyskanych z tego tytułu od 1 stycznia 2014 r. Skoro bowiem, jak Wnioskodawczyni wskazała powyżej, wypłata odszkodowania następuje na podstawie porozumienia zbiorowego, które zostało zawarte na czas określony stosownie do treści ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, Kodeksu pracy oraz Kodeksu cywilnego, to spełniona zostanie w tym zakresie przesłanka do zastosowania zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten w nowym brzmieniu wyraźnie wskazuje, że wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub programów, jak to miało miejsce w przypadku Wnioskodawczyni. Tym samym wypłacane odszkodowanie w pełni kwalifikuje się do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania na mocy znowelizowanego przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż jak wynika z opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, wysokość i zasady wypłaty przedmiotowych odszkodowań zostały określone w porozumieniu zbiorowym (dotyczącym rozwiązywania umów z pracownikami z przyczyn niedotyczących pracowników) zawartym między pracodawcą a międzyzakładową komisją związkową. Wnioskodawczyni zaznaczyła przy tym, że przedmiotowe odszkodowanie stanowi integralną część zawartego porozumienia stron o rozwiązaniu umowy o pracę (cyt.: "Uprawnionemu pracownikowi, który rozwiąże umowę na zasadzie porozumienia stron w ramach Programu Dobrowolnych Odejść wypłacone zostanie dobrowolne odszkodowania z Programu Dobrowolnych Odejść"), co zatem funkcjonowało w tzw. "pakiecie", wyczerpując znamiona ww. znowelizowanego przepisu art. 21 ustawy o podatku dochodowym.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z generalną zasadą powszechności opodatkowania, wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy źródłami przychodów są: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

Stosownie do art. 11 ust. 1 powołanej ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użyty powyżej zwrot "w szczególności" oznacza, że wymienione kategorie przychodów zostały wskazane jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym.

Stosownie do treści art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), z wyjątkiem:

Nowe brzmienie przepisu - zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw - ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2014 r.

Zgodnie natomiast z art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. #8722; Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.) ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Z przedstawionego zdarzenia przyszłego wynika, że z dniem 30 czerwca 2015 r. uległa rozwiązaniu umowa o pracę Wnioskodawczyni na zasadzie porozumienia stron w ramach Programu Dobrowolnych Odejść. Z tego tytułu na podstawie porozumienia zawartego między pracodawcą a międzyzakładową komisją związkową (dotyczącego rozwiązywania umów z pracownikami z przyczyn niedotyczących pracowników) zostanie wypłacone Wnioskodawczyni odszkodowanie, z którego zostanie pobrana zaliczka na podatek dochodowy.

Należy zaznaczyć, że zwolnieniem określonym w przytoczonym wyżej przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy, objęte są tylko te odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, bądź postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeks pracy, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w lit. a-g) tego artykułu.

Wskazać przy tym należy, że odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy.

Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawczyni otrzyma odszkodowanie w ramach Programu Dobrowolnych Odejść, który to program stanowi porozumienie zbiorowe, o którym mowa w art. 9 § 1 ustawy - Kodeksu pracy. Skoro zatem Spółka zawarła z międzyzakładową komisją związkową porozumienie zbiorowe, w ramach którego uzgodniono Regulamin Programu Dobrowolnych Odejść i na jego mocy pracownikom przysługuje odszkodowanie, to spełniona została w tym zakresie przesłanka do zastosowania zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten w nowym brzmieniu wyraźnie wskazuje, że wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy - Kodeksu pracy. Skoro zatem Wnioskodawczyni otrzyma - tak jak zostało to wskazane w opisie zdarzenia przyszłego oraz w pytaniu - odszkodowanie to należy zgodzić się, iż odszkodowanie to korzysta ze zwolnienia.

Pobrana przez pracodawcę w 2015 r. zaliczka na podatek dochodowy z tytułu wypłaconego odszkodowania będzie stanowiła nienależnie pobrany podatek przez płatnika, podlegający zwrotowi w wyniku złożenia przez Wnioskodawczynię zeznania rocznego o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej starty) w roku podatkowym, pomniejszonego o kwotę otrzymanego odszkodowania lub poprzez złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty, stosownie do przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawczyni należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-512 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie - w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.