I-415/ 6 /2005 - Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności

Pytanie podatnika

Czy można uznać za koszt uzyskania przychodu odpis aktualizujący wierzytelność należności, w przypadku gdy podatnik nie uzyskał zapłaty za sprzedany towar a wobec dłużnika prowadzone było postępowanie przez Prokuraturę Rejonową. Ze względu na brak możliwości ustalenia miejsca pobytu dłużnika postanowieniem zawieszono prowadzone śledztwo.

Podatnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą zwrócił się do tutejszego organu podatkowego z zapytaniem w sprawie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących wartość należności. W miesiącu styczniu i lutym 2004 r. podatnik sprzedał mąkę osobie prowadzącej zakład piekarniczo-cukierniczy. Kwotę netto podatnik wykazał jako należny przychód w prowadzonych księgach. Do dnia 9 lutego 2005 r. podatnik nie uzyskał zapłaty za sprzedany towar. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że wobec dłużnika prowadzone było postępowanie przez Prokuraturę Rejonową, ale ze względu na brak możliwości ustalenia miejsca pobytu śledztwo zostało zawieszone.

Działając na podstawi art. 14a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60), Naczelnik Urzędu Skarbowego w Łęczycy informuje, że: Przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) zostały tak skonstruowane, że niezależnie od tego, czy kontrahent zapłacił podatnikowi za wykonane świadczenie, jego wartość podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane.

Za datę powstania przychodu uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku), nie później jednak niż ostatni dzień miesiąca, w którym: 1) wydano rzecz, zbyto prawo majątkowe, lub 2) wykonano usługę, w tym częściowo wykonano usługę, jeżeli jej częściowe wykonanie stanowi wynikający z umowy lub odrębnych przepisów tytuł do zapłaty, lub 3) otrzymano zapłatę za wykonanie świadczenia - w pozostałych przypadkach.

Wymienione wyżej sytuacje cechuje to, że w żadnej z nich nie wymienia się momentu powstania przychodu dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych, faktycznego jego otrzymania przez podatnika. Jeżeli więc kontrahent opóźnia się ze spełnieniem zobowiązania lub z powodu niewypłacalności nie wywiązuje się z niego w ogóle, to u podatnika powstaje przychód i w konsekwencji obowiązek zapłacenia podatku dochodowego. W określonych sytuacjach podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu równowartość zaewidencjonowanego wcześniej przychodu.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 21 cyt. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do kosztów uzyskania przychodu zalicza się odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 14 ust. 1 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie przepisów ust. 3. Nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, w szczególności gdy: 1) dłużnik został wykreślony w ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację jego majątku, albo 2) zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo 3) wierzytelność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo 4) wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.

Ustawodawca w art. 23 ust. 3 cyt. ustawy wymienił tylko niektóre, typowe sytuacje uprawdopodobniające nieściągalność wierzytelności. Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności w innych sytuacjach jest zatem możliwe, z tym, że podatnik musi przedstawić takie dowody, które pozwolą wyciągnąć wniosek, że istnieje duże prawdopodobieństwo nieściągalności.

Zdaniem tutejszego organu podatkowego podjęte przez wierzyciela działania, to jest wniesienie pozwu do Prokuratury Rejonowej i otrzymanie postanowienia o zawieszeniu śledztwa z uwagi na niemożność ustalenia miejsca pobytu pozwanego nie stanowią dokumentów wystarczających do dokonania odpisu aktualizacyjnego wartość należności i zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu kwoty uprzednio zarachowanej jako przychód należny ze sprzedaży.