GN-8/KK/96/2003 - Wyjaśnienie pojęcia "transport" w związku z ustawą o pomocy publicznej.

W związku z wątpliwościami dotyczącymi definicji pojęcia transport, o którym mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz. U. Nr 141, poz. 1177 ze zm.), zwanej dalej ustawą o pomocy publicznej, Departament Finansów Gospodarki Narodowej, po otrzymaniu stanowiska organu nadzorującego pomoc publiczną w tym zakresie, uprzejmie wyjaśnia co następuje.

Definicja pojęcia "transport" obejmuje transport drogami lądowymi, spławnymi drogami wodnymi, transport kolejowy, transport morski oraz transport lotniczy. Jeśli chodzi o transport drogowy, nie zalicza się do niego przewozów wykonywanych tylko w celu zaspokojenia własnych potrzeb przedsiębiorcy. W szczególności transport drogowy nie obejmuje niezarobkowego przewozu drogowego, o którym mowa w art. 4 pkt 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 125, poz. 1371 ze zm.), tj. przewozu niezarobkowego (nieodpłatny) osób lub rzeczy, który jest wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do jego podstawowej działalności, gospodarczej i spełnia łącznie następujące warunki:

a) rzeczy przewożone są własnością przedsiębiorcy lub zostały sprzedane, kupione, wynajęte, wydzierżawione, wyprodukowane, wydobyte, przetworzone lub naprawione przez przedsiębiorcę,

b) celem przejazdu jest przewiezienie rzeczy lub osób z lub do przedsiębiorstwa, lub przeniesienie ich wewnątrz przedsiębiorstwa lub poza przedsiębiorstwem, na jego własne potrzeby,

c) pojazdy mechaniczne używane do przewozu są prowadzone przez pracowników przedsiębiorcy,

d) pojazdy przewożące rzeczy lub osoby znajdują się w prawnej dyspozycji przedsiębiorcy,

e) nie jest przewozem osób w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie usług turystycznych.

Zgodnie z przepisem art. 63 Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony sporządzonym w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38, z 1995 r. Nr 63, poz. 324, z 1997 r. Nr 104, poz. 662 oraz z 1999 r. Nr 30, poz. 288 i Nr 57, poz. 616) niedopuszczalne jest udzielanie pomocy publicznej, która zniekształca lub grozi zniekształceniem konkurencji, o ile może mieć wpływ na handel między Polską a Wspólnotami. Ustawa o pomocy publicznej ma za zadanie implementować te postanowienia do prawa polskiego. Stąd też definiując pojęcie transportu należy ustalić, w jakim zakresie podmioty prowadzące w Polsce działalność gospodarczą, świadcząc usługi transportowe, konkuruje z innymi podmiotami prowadzącymi taką działalność z państw członkowskich. Jeśli chodzi o transport drogowy, należy go podzielić na transport osób oraz towarów, a w ramach tych rodzajów, na transport międzynarodowy (w sytuacji, gdy następuje przekroczenie co najmniej jednej granicy między państwami) oraz kabotażowy (gdy usługi transportowe świadczone są w obrębie danego państwa, choć mogą być świadczone przez podmioty mające zarejestrowaną działalność gospodarczą, w innych krajach niż te, w którym świadczą usługi).

Przede wszystkim na konkurencję będą napotykać przedsiębiorstwa świadczące usługi transportu drogowego osób oraz towarów o charakterze międzynarodowym, a więc przewożący towary lub osoby poza granicę państwa, w którym ich działalność gospodarcza została zarejestrowana. Na konkurencję napotykać mogą również przedsiębiorcy mający swoją siedzibę w Polsce, ale świadczący usługi w zakresie krajowego transportu drogowego w innych państwach członkowskich (tzw. usługi kabotażowe). Jednakże, zgodnie z okresem przejściowym wprowadzonym przez przepisy załącznika nr 12 do Traktatu Akcesyjnego (w zakresie Polityki Transportowej), w okresie 3 lat od dnia akcesji, świadczenie takich usług w zakresie przewozu rzeczy przez polskie przedsiębiorstwa za granicą, jak i przez przedsiębiorstwa zagraniczne (z innych państw członkowskich) w Polsce jest zabronione. Okres ten może zostać przedłużony o kolejne dwa lata.

W zależności od obszaru oraz zakresu świadczonych usług transportowych, pomoc publiczna udzielana przedsiębiorcom świadczącym te usługi może mieć duży lub też nieznaczący wpływ na konkurencję. Sektor transportu drogowego w Polsce jest bardzo rozdrobniony. Z doświadczenia Urzędu wynika, iż wielkość udzielanej pomocy w krajowym transporcie drogowym rzeczy (towarów) jest stosunkowo niewielka, a jej beneficjentami są drobni przedsiębiorcy. Z reguły prowadzone przez nich firmy mają charakter rodzinny. Pomoc udzielana takim przedsiębiorcom nie wpływa znacząco na konkurencję.

Podobny charakter do drogowego transportu krajowego towarów ma drogowy transport krajowy osób dokonywany taksówkami. Po pierwsze, transport ten jest prowadzony w szczególności na terenie miast, a więc ma charakter lokalny. Transport osób taksówkami o charakterze regionalnym i ponadregionalnym jest wykonywany incydentalnie ze względu na wysokie jego koszty. Z tego też względu, w praktyce wydaje się wykluczone, aby pomoc publiczna udzielona przedsiębiorcy świadczącemu usługi przewozu osób na bardzo ograniczonym obszarze, mogła mieć negatywny wpływ na wymianę handlowa pomiędzy Polską, a państwami członkowskimi.

Po drugie, przedsiębiorcy świadczący usługi transportu osób taksówkami prowadzą działalność gospodarczą jednoosobowo (są zarejestrowani jako osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą). Należy więc ich zaliczyć nie tyle do przedsiębiorców małych, lecz do przedsiębiorców mikro. Ich ilość, szczególnie w dużych miastach, jest tak duża, że udzielenie takiemu przedsiębiorcy pomocy nie może zmienić warunków konkurencji na rynku, gdyż uzyskana w ten sposób korzyść, zazwyczaj bardzo niewielka, nie ma wpływu na ceny świadczonych usług transportu nie tylko w średnim, ale również w krótkim okresie czasu. Tym bardziej, że ceny usług za przewóz osób taksówkami są ustalane na takim samym poziomie dla wszystkich przedsiębiorców należących do tzw. korporacji taksówkarskich, a większość z nich należy właśnie do takich korporacji.

Po trzecie, usługi przewozu osób taksówkami maja charakter masowy i powtarzalny, co sprawia, że przychód z prowadzonej działalności ma charakter stały, wahaniom podlega jedynie jego wysokość. Stad też ewentualna konieczność korzystania z pomocy publicznej wynika najczęściej z okoliczności zdrowotno rodzinnych lub zdarzeń losowych, a nie z trudności wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej i konkurencji rynkowej.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, iż udzielanie pomocy publicznej w transporcie podlega szczególnym uregulowaniom wskazanym w art. 3 ust. 2 ustawy o pomocy publicznej, przy czym obowiązek stosowania przepisów o pomocy publicznej w pełnym zakresie, bez względu na kwotę pomocy ma zastosowanie tylko w takim zakresie, w jakim udzielenie pomocy, powodujące zniekształcenie konkurencji lub groźbę jej zniekształcenia, wpływa na wymianę handlową między Polska a państwami członkowskimi. Będzie to miało miejsce w przypadku transportu drogowego o charakterze międzynarodowym oraz świadczenia usług w zakresie transportu drogowego osób w Polsce z wyłączeniem transportu osób taksówkami lub w państwach członkowskich (po upływie ww. okresu przejściowego również w zakresie drogowego przewozu towarów).

Zakres świadczonych usług transportowych należy ustalać na podstawie faktycznie wykonywanej działalności, dlatego też wpis do rejestru przedsiębiorców informujący o międzynarodowym zakresie usług przewozowych nie będzie decydujący, jeżeli działalność taka nie będzie faktycznie wykonywana. Podobnie, posiadanie przez przedsiębiorcę licencji na przewóz międzynarodowy nie będzie przesądzać o wykonywaniu przewozów międzynarodowych, jeżeli przedsiębiorca wykaże, iż nie świadczy usług przewozowych o charakterze międzynarodowym poprzez przedłożenie odpowiednich dokumentów lub złożenie oświadczenia. Również indywidualne świadczenie usług transportowych (np. wykonywanie jednego czy kilku przejazdów w roku), ze względu na znikomy udział przychodów z tytułu ich wykonania, stanowiący niewielka część w rocznym przychodzie przedsiębiorcy - nie mogą być podstawą do zaliczenia całej działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę do sektora transportu. Charakteru incydentalnego nie ma jednak świadczenie usług transportowych tylko sezonowo, np. sezonowe połączenia między miejscowościami wypoczynkowymi w Polsce i miastami w innych państwach, ponieważ sezonowość świadczenia tych usług wynika ze specyfiki kształtowania się popytu na te usługi.

Reasumując powyższe rozważania, należy wyróżnić dwa przypadki:

1) pomoc udzielana jest przedsiębiorcy świadczącemu usługi:

a) drogowego transportu międzynarodowego osób,

b) drogowego transportu międzynarodowego towarów,

c) drogowego transportu krajowego osób w Polsce bądź w państwach Unii Europejskiej, z zastrzeżeniem, o którym mowa w pkt 2 poniżej

- wówczas podlega ona przepisom ustawy o pomocy publicznej bez względu na jej wielkość (art. 3 ust. 2 ustawy o pomocy publicznej);

2) pomoc udzielana jest przedsiębiorcy świadczącemu usługi krajowego transportu drogowego rzeczy oraz usługi krajowego transportu drogowego osób taksówkami - wówczas podlega ona przepisom ustawy o pomocy publicznej, jeżeli jej wartość dla jednego przedsiębiorcy, łącznie z pomocą uzyskaną przez niego w ciągu trzech kolejnych lat w różnych formach oraz z różnych źródeł, przekroczy kwotę będąca równowartością 100.000 euro (art. 3 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej).

W związku z powyższym, przesłane do UOKiK wnioski o wydanie opinii dotyczącej pomocy dla przedsiębiorców świadczących usługi krajowego transportu drogowego rzeczy oraz krajowego transportu drogowego osób taksówkami (pkt 2 powyżej), której kwota (zgodnie z zasadami kumulacji określonymi w art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej) nie przekracza równowartości 100.000 euro, pozostawia się bez rozpatrzenia. UOKiK powiadomi o tym wnioskodawców odrębnymi pismami.

Opiniowaniu w trybie art. 25 ustawy o pomocy publicznej podlegają natomiast decyzje bądź umowy będące podstawą udzielenia pomocy publicznej dla przedsiębiorców świadczących usługi:

1) drogowego transportu międzynarodowego osób bądź towarów oraz drogowego transportu krajowego osób w Polsce (z wyjątkiem transportu taksówkami), bądź w państwach Unii Europejskiej - bez względu na kwotę pomocy,

2) krajowego transportu drogowego rzeczy oraz transportu drogowego osób taksówkami -jeżeli kwota pomocy przekracza równowartość 100.000 euro.

Mając powyższe na uwadze, Departament Finansów Gospodarki Narodowej zwraca się z prośbą do Dyrektorów Izb Skarbowych o przekazanie ww. informacji podległym Państwu urzędom skarbowym.