FUu-0213-400-477/03

W związku z wątpliwościami w zakresie ustalania obowiązku ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność i będących jednocześnie rolnikami, Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Departament Ubezpieczeń i Składek po uzgodnieniu stanowiska z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, uprzejmie wyjaśnia.

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) w art. 6 wskazuje osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wśród nich wymienione są osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

- osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

- twórcę i artystę,

- osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu oraz

- od 1 stycznia 2003 r. - wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Jednocześnie zgodnie z art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 z późn. zm.) rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym podlega nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wówczas, gdy złoży Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oświadczenie, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach.

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników nie określa pojęcia "osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą". Zgodnie ze stanowiskiem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, dla celów stosowania art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, uważa się osobę fizyczną, w tym również wspólników spółki cywilnej, którzy prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.).

Zatem tylko osoba podejmująca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie przepisów o działalności gospodarczej może dokonać wyboru ubezpieczenia: rolnicze, albo z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia warunki określone w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ustalenie to ma również zastosowanie do osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą.

Natomiast pozostałe osoby prowadzące pozarolniczą działalność (w tym również osoby współpracujące), wymienione w art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj.:

- osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów szczególnych,

- twórcy i artyści,

- osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu:

* w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

* z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności.

Osoby te nie mogą dokonać wyboru ubezpieczenia.

W przypadku osoby, która podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników i podejmuje prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej oraz innej formy pozarolniczej działalności np. działalności twórczej, uzyskuje status wspólnika jednoosobowej spółki z o.o., wówczas osoba ta nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, a obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności.

W przypadku osób, które aktualnie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników, gdyż na podstawie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wcześniej dokonały wyboru ubezpieczenia, a od 1 stycznia 2003 r. powinny podlegać ubezpieczeniom społecznym z powodu np. uzyskania statusu wspólnika spółki komandytowej czy jednoosobowej spółki z o.o., wówczas osoby te od dnia podjęcia dodatkowej działalności, nie wcześniej jednak niż od 1 stycznia 2003 r., nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników, a podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności.

Departament Ubezpieczeń i Składek wyjaśnia, że w każdym przypadku wyłączenia z ubezpieczenia społecznego rolników osób, które nie spełniają warunków określonych w art. 5a ustawy, KRUS zawiadamia jednostkę terenową Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwą według miejsca prowadzenia pozarolniczej działalności tej osoby przez nadesłanie prawomocnej decyzji.

Na podstawie tej decyzji jednostka terenowa ZUS dokonuje sprawdzenia, czy osoba dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tytułu miejsca prowadzenia pozarolniczej działalności, a w przypadku sporu - wydaje decyzję administracyjną.

Objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności następuje od dnia wskazanego przez KRUS w decyzji stwierdzającej ustanie obowiązku ubezpieczenia rolniczego.

Jednocześnie w trakcie uzgodnień Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego poinformowała, że wyłączenia z ubezpieczenia społecznego rolników, którzy na mocy art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników dokonali wyboru ubezpieczenia rolniczego, a od 1 stycznia 2003 r. powinni podlegać ubezpieczeniom społecznym np. z tytułu bycia wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o., będą następować na bieżąco.

Ponadto Departament zwraca uwagę, iż w każdym przypadku sporu z ubezpieczonym na tle możliwości dokonania wyboru ubezpieczenia, w pierwszej kolejności ubezpieczonego należy kierować do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, właściwej do ustalenia czy osoba ta nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Dodatkowo z uzyskanych informacji wynika, że coraz częściej zdarzają się przypadki prowadzenia pozarolniczej działalności rolniczej w formie grup partnerskich lub spółek. W takim przypadku wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeżeli przedmiotem prowadzonej działalności jest wyłącznie działalność rolnicza, a także istnieją przesłanki, aby uznać, że wspólnicy spółki komandytowej mają prawo lub obowiązek prowadzenia spraw spółki. Jednakże w takich sytuacjach to Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jest właściwa do stwierdzenia podlegania tych osób ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Dodatkowo to Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zobowiązała się poinformować podległe jednostki o potrzebie uzyskiwania od osób zgłaszających się do ubezpieczenia rolniczego dodatkowych wyjaśnień w zakresie ewentualnego prowadzenia pozarolniczej działalności, w tym gospodarczej, a zwłaszcza innych form prowadzenia tej działalności.