FN1.054.6.2016.3.CQM - Sytuacja spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych

W odpowiedzi na interpelację Pana Posła (...) nr 1980 w sprawie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (dalej: kas), przedstawiam poniższą odpowiedź.

W zakresie pierwszego pytania Pana Posła Ministerstwo Finansów, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: KNF) informuje, że dane na temat sytuacji w poszczególnych segmentach rynku finansowego są publikowane cyklicznie na stronach internetowych KNF. Komisja nie opublikowała jeszcze raportu o sytuacji w sektorze spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (dalej: sektor skok) w IV kwartale 2015 r. ponieważ dysponuje jedynie wstępnymi wynikami, które z reguły ulegają istotnym korektom, po przeprowadzonych przez biegłych rewidentów badaniach rocznych sprawozdań finansowych. W związku z tym poniżej przekazane dane obrazują sytuację w sektorze skok po III kwartałach 2015 r., opracowaną na podstawie opublikowanych danych oraz porównywalną informacją na koniec 2015 r. Ponadto KNF podkreśla, że dane na koniec 2015 r. mają charakter wstępny, nie były one jeszcze weryfikowane przez biegłych rewidentów oraz nie zostały opublikowane na stronie Komisji.

W ocenie KNF podstawowym miernikiem wypłacalności kas (podobnie do innych instytucji finansowych gromadzących depozyty) jest poziom funduszy własnych. Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1450 z późn. zm.) (dalej: ustawa o skok) w art. 24 ust. 1 nakłada na kasy obowiązek posiadania funduszy własnych w wielkości dostosowanej do rozmiaru prowadzonej działalności.

Wskaźnikiem obrazującym adekwatność poziomu funduszy własnych jest współczynnik wypłacalności, który zgodnie z art. 24 ust. 5 tej ustawy kasy zobowiązane są utrzymywać na poziomie co najmniej 5%. Zgodnie z danymi sprawozdawczymi przekazywanymi przez kasy na koniec:

- III kwartału 2015 r. łącznie 20 kas nie spełniało normy wskazanej ustawą dotyczącej poziomu współczynnika wypłacalności. Kasy te posiadały 16,5% wartości aktywów sektora i zgromadziły 2,1 mld zł.

Wśród tej grupy kas 11 posiadało ujemne fundusze własne i ujemne współczynniki wypłacalności, a zatem były niewypłacalne. Udział tych kas w aktywach sektora stanowił

9,4%, a wartość zgromadzonych depozytów wynosiła 1,3 mld zł.

Z grupy kas które na koniec września 2015 r. wykazywały ujemne fundusze własne:

* jedna spółdzielcza kasa na mocy decyzji KNF z początkiem listopada 2015 r. została przejęta przez inną kasę: wartość zgromadzonych depozytów w tej kasie na koniec września 2015 r. wynosiła 5,3 mln zł,

* trzy spółdzielcze kasy w grudniu 2015 r. zostały dokapitalizowanie ze środków pomocowych Kasy Krajowej, co pozwoliło im na usunięcie stanu niewypłacalności; wartość zgromadzonych depozytów w tych kasach na koniec września 2015 r. wynosiła 424,9 mln zł.

- IV kwartału 2015 r. łącznie 11 kas nie spełniało normy wskazanej ustawą dotyczącej poziomu współczynnika wypłacalności. Udział tej grupy kas w aktywach sektora wynosił 8,6% i jednocześnie kasy te zgromadziły 1,3 mld zł. Z tej grupy 7 spółdzielczych kas wykazywało ujemne fundusze własne oraz ujemne współczynniki wypłacalności. Udział tych kas w aktywach sektora stanowił 4,9%, a wartość zgromadzonych depozytów wynosiła 0,9 mld zł.

W roku bieżącym Komisja podjęła następujące decyzje w stosunku do tych kas:

* jedna kasa została przejęta z dniem 1 marca 2016 r. przez bank z pomocą finansową z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (wartość zgromadzonych depozytów na koniec grudnia 2015 r. wynosiła 175,5 mln zł),

* działalność dwóch kas (w styczniu oraz w lutym 2016 r.) na podstawie decyzji Komisji została zawieszona oraz złożone zostały do właściwych sądów wnioski o ogłoszenie upadłości, przy czym środki gwarantowane w kwocie 354 mln zł zostały już wypłacone, zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2014 r. poz. 1866, z późn. zm.),

* w czterech kasach nadal działają ustanowieni przez Komisję zarządcy komisaryczni, a ich zadaniem jest, po ustaleniu stanu faktycznego i wypracowanie koncepcji restrukturyzacji kasy. Wartość zgromadzonych depozytów w tych kasach na koniec grudnia 2015 r. wynosiła 344,1 mln zł.

Inną miarą świadczącą, w ocenie KNF, o występowaniu stanu zagrożenia wypłacalności podmiotu finansowego jest wynik finansowy. Wystąpienie straty w działalności kasy jest jedną z przesłanek wyszczególnionych w art. 72a ust. 1 ustawy o skok do rozpoczęcia postępowania naprawczego i obowiązku opracowania programu naprawczego.

Wedle sprawozdawczości kas:

- na koniec września 2015 r. 28 kas wykazało straty z działalności bieżącej, ich udział w aktywach sektora wynosił 31,2%. Kasy te zgromadziły łącznie depozyty w wysokości 3 842,4 mln zł. Natomiast łączna strata tej grupy kas wynosiła 104 mln zł. Ponadto 44 kasy wykazywały niepokryte straty z lat ubiegłych na łączną kwotę 951 mln zł, ich udział w aktywach sektora wynosił 98,6%, a wartość zgromadzonych przez te kasy depozytów 11 464 mln zł,

- na koniec 2015 r. 27 spółdzielczych kas wykazywało straty, a ich udział w aktywach sektora wynosił 19,9%. Kasy te zgromadziły łącznie depozyty w wysokości 2 631,5 mln zł. Łączna strata tej grupy kas wynosiła 160,5 mln zł. Jednocześnie 46 kas wykazywało niepokryte straty z lat ubiegłych na łączną kwotę 1 125 mln zł. Udział tych kas w aktywach sektora wynosił 99,6%, a wartość depozytów 11 829 mln zł.

Uwzględnienie korekt zarówno wskazanych przez UKNF jak i biegłych rewidentów spowodowałoby, że liczba kas, w których współczynnik wypłacalności:

- na koniec września 2015 r.:

* powinien być wykazywany jako ujemny wzrosłaby do 16. Ich udział w aktywach sektora wyniósłby 84,1%, a wartość zagrożonych depozytów wynosiłaby 9,8 mld zł,

* byłby dodatni lecz niższy niż 5% zwiększyłaby się do 10 podmiotów, przy czym ich udział w aktywach sektora wyniósłby 7,4%, a wartość depozytów wynosiłaby 0,8 mld zł,

- na koniec grudnia 2015 r.:

* powinien być wykazany ujemny wynosiłaby 13. Ich udział w aktywach sektora wyniósłby 82,1%, a wartość zagrożonych depozytów 9,8 mld zł.

* byłby dodatni, jednak niższy niż 5% wynosiłaby 5, przy czym ich udział w aktywach sektora wyniósłby 5,5%, a wartość depozytów 0,6 mld zł.

Należy również dodać, że na koniec 2015 r. 37 kas objętych było postępowaniami naprawczymi. Kasy te posiadały 96,4% udział w aktywach sektora skok oraz zgromadziły 11 465 mln zł depozytów. Dotychczas KNF zaakceptowała programy postępowania naprawczego 10 kasom. Udział tej grupy kas w aktywach sektora wynosił 3,3%, a zgromadzone przez nie depozyty miały wartość 380 mln zł. Programy naprawcze pięciu kas (posiadających 2,2% udział w aktywach sektora oraz zgromadzone depozyty o wartości 256 mln zł) realizowane są zgodnie z przyjętymi założeniami, a w pozostałych pięciu kasach odnotowywane są odchylenia, co powodować może w przyszłości konieczność modyfikacji programów lub podjęcia innych - przewidzianych przepisami prawa - działań restrukturyzacyjnych.

Z zaprezentowanych przez KNF danych wynika, że sytuacja w kasach jest nadal bardzo złożona i sektor ten wymaga prowadzenia dalszych działań restrukturyzacyjnych. Warto podkreślić, że w sektorze skok istnieją również spółdzielcze kasy dobrze zarządzane, do działalności których Komisja nie ma istotnych uwag.

Odnosząc się do drugiego pytania Pana Posła, pragnę poinformować że aktualnie w Ministerstwie Finansów prowadzone są prace w zakresie nowelizacji rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 czerwca 2016 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. poz. 880 i z 2015 r. poz. 1832).

Z propozycją podjęcia prac zwróciła sią Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo Kredytowa, która na mocy art. 44 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o skok jest, wolą ustawodawcy, instytucją uprawnioną do reprezentowania interesów kas przed organami administracji państwowej oraz wyrażania opinii o projektach aktów prawnych dotyczących kas.

Propozycje zmian zgłaszanych przez Kasę Krajową zostały poddane ocenie i tylko w części znalazły odzwierciedlenie w projekcie rozporządzenia. Ministerstwo nie uwzględniło sugestii, które dotyczyły zmian: ujęcia i wyceny skryptów dłużnych uzyskanych w zamian za wytransferowane z kas portfele kredytów i pożyczek, odejścia od stosowania efektywnej stopy procentowej, czy podejścia do uznawania należności za nieściągalne w przypadku braku wiarygodnych informacji na temat ich spłacalności. W ramach procesu legislacyjnego projekt został przekazany do uzgodnień i konsultacji zewnętrznych, natomiast w dniu 3 marca 2016 r. została przeprowadzona konferencja uzgodnieniowa. W jej wyniku doszło do dalszych uzgodnień pomiędzy m.in. przedstawicielami KNF i Kasy Krajowej. W efekcie istotą projektu, który jest obecnie procedowany nie jest uprzywilejowane traktowanie kas, czy generowanie dodatkowego ryzyka w ich działalności. Przewidywane zmiany w szczególności mają dostosować zasady rachunkowości do specyfiki sektora, którego ponad 95% członków stanowią osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej.

Równocześnie należy wskazać, że większość upadłości w systemie skok, a w szczególności te o największych skutkach finansowych miało miejsce lub wzięło swój początek w okresie obwiązywania wcześniejszych zasad rachunkowości (przed dniem 1 stycznia 2015 r.).

Obowiązujące od dnia 1 stycznia 2015 r. aktualne rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 czerwca 2014 r. wprowadziło dużo bardziej zaawansowane rozwiązania z zakresu rachunkowości, wzorowane na metodologii obowiązującej dla banków i w MSR/MSSF.

Obecna nowelizacja ma, tam gdzie to możliwe, w większym stopniu uwzględnić model biznesowy sektora skok, natomiast nie prowadzi do rozszczelnienia fundamentalnych rygorów.