DSP-WSPD-KF-077-1749/03 - Problem przeprowadzania przelewów transgranicznych w euro

Szanowny Panie Prezesie,

Uprzejmie informuję, że Rada ds. Systemu Płatniczego (organ opiniodawczo-doradczy przy Zarządzie ZBP) omawiała problematykę Regulacji nr 2560 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 grudnia 2001 r. o płatnościach transgranicznych w euro i jej skutkach dla polskich banków na posiedzeniu w dniu 18 czerwca 2003 r. Regulacja powyższa będzie miała zastosowanie dla Polski od momentu jej przystąpienia do Unii Europejskiej bez konieczności dokonywania dodatkowych zmian w polskim prawie. Ponieważ jest to temat bardzo istotny z punktu widzenia funkcjonowania systemu rozliczeń detalicznych oraz polskich banków, jednym z wniosków zaakceptowanych przez Radę było rozpowszechnienie materiału przygotowanego przez Departament Systemu Płatniczego NBP wraz z tekstem przepisu unijnego poprzez jego rozesłanie do wszystkich banków krajowych.

Wykonując wniosek Rady ds. Systemu Płatniczego, w załączeniu przekazuję, do wiadomości i wykorzystania, ww. materiał, dotyczący wpływu Regulacji nr 2560 na działalność polskich banków wraz z tekstem ww. przepisu. Przekazując powyższe, uprzejmie proszę Pana Prezesa o zapoznanie z omawianą Regulacją odpowiednich służb w Banku kierowanym przez Pana Prezesa.

Wyrażam nadzieję, że ponad 10-miesięczny okres, pozostały do terminu zastosowania przepisów Regulacji dla polskich banków, zostanie wykorzystany dla pełnego dostosowania się Banku do ww. przepisów.

Narodowy Bank Polski

Departament Systemu Płatniczego

Wpływ Regulacji Nr 2560/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 grudnia 2001 r. o płatnościach transgranicznych w euro na działalność polskich banków

I. Geneza powstania Regulacji 2560/2001

Płatności transgraniczne dokonywane w ramach Unii Europejskiej, a wcześniej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, są przedmiotem zainteresowania Komisji Europejskiej od początku lat 90-tych. Zainteresowanie to wyraża się zarówno dokonywaniem na zlecenie Komisji badań rynkowych w odniesieniu do tej grupy płatności, jak również wydawaniem zaleceń, Dyrektywy i ostatecznie Regulacji. W hierarchii dokumentów przyjmowanych przez Komisję zalecenia nie mają charakteru przepisów prawnych, są raczej wyrażeniem przez Komisję stanowiska w określonej kwestii oraz sformułowania postulatów wobec konkretnych podmiotów - w tym przypadku środowiska bankowego w UE. Dyrektywa jest kolejnym etapem zaangażowania Komisji, jest często wydawana wtedy, jeżeli uprzednio wydane zalecenie nie spowodowało oczekiwanych przez Komisję rezultatów. Wydanie dyrektywy rodzi dla krajów członkowskich (oraz akcesyjnych, jak w przypadku Polski) obowiązek przetransponowania jej przepisów do własnego porządku prawnego. Regulacja jest to najwyższy rangą akt prawny Komisji, gdyż w odróżnieniu od dyrektywy automatycznie wchodzi do porządku prawnego Wspólnoty bez konieczności wprowadzenia przez poszczególne kraje UE.

Pierwsze zalecenie dotyczące płatności transgranicznych w ramach Wspólnoty, a w szczególności przelewów dokonywanych przez osoby fizyczne oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, zostało wydane w 1990 r. (zalecenie Komisji nr 90/109/EEC z dnia 14 lutego 1990 r. w sprawie przejrzystości warunków bankowych odnoszących się do transgranicznych transferów finansowych, Dz. Urz. Nr L 67, s. 39). Europejski Związek Sektora Kredytowego (ECSA) włączył ww. zalecenie do swoich wytycznych sektorowych, jednakże nie znalazło to należytego przełożenia na praktykę bankową. Parlament Europejski rezolucją z 14 lutego 1993 r. wezwał Komisję Europejską do opracowania dyrektywy, określającej przepisy w zakresie przejrzystości oraz warunków wykonywania przelewów transgranicznych. Przystępując do realizacji tego zadania, Komisja zleciła dokonanie badań rynkowych, które zostały przeprowadzone w lipcu 1993 r. Stwierdzono w nich m.in., że średni czas przelewu transgranicznego w ramach EEC wyniósł 4,6 dnia, a koszt przesłania 100 ECU to ok. 24 ECU (w poszczególnych krajach poziom opłat za transakcje krajowe i transgraniczne był zróżnicowany w przedziale od 5 do 20 razy więcej w przypadku tych drugich). Analogiczne badanie powtórzono rok później. Ponieważ jego rezultaty w zasadzie nie odbiegały od poprzedniego, rozpoczęto prace nad Dyrektywą w sprawie przelewów transgranicznych, którą Komisja uchwaliła w dniu 27.01.1997 r. (Dyrektywa Nr 97/5/EC).

Dyrektywa dotyczy przelewów transgranicznych w ramach UE o wartości do 50.000 euro. Jej podstawowe uregulowania to:

- bank jest zobowiązany do przedstawienia klientowi pisemnej, wyczerpującej informacji co do czasu trwania i kosztów przelewu,

- przelew powinien być wykonany w czasie uzgodnionym ze zleceniodawcą, w przypadku braku takiego ustalenia środki pieniężne powinny się znaleźć na rachunku banku beneficjenta w ciągu 5 dni roboczych,

- bank beneficjenta jest zobowiązany do przekazania środków na jego rachunek w terminie uzgodnionym, w przypadku braku takiego uzgodnienia powinno to nastąpić w ciągu 1 dnia roboczego,

- przekroczenie czasu realizacji przelewu pociąga za sobą konieczność wypłaty odsetek,

- jeżeli przelew transgraniczny nie został zrealizowany, niezależnie od innych roszczeń bank na żądanie zleceniodawcy jest obowiązany do zwrotu kwoty do 12.500 euro wraz z pobranymi opłatami.

Ww. Dyrektywa została wprowadzona do polskiego systemu prawnego poprzez dodanie do ustawy Prawo bankowe nowego art. 63g, którego postanowienia wejdą w życie z dniem akcesji Polski do UE. Ponadto Minister Finansów, zgodnie z delegacją ustawową z art. 63g ust. 14, wyda rozporządzenie precyzujące obowiązki banków oraz instytucji pośredniczących oraz wskaże sądy polubowne, właściwe do rozpatrywania spraw spornych pomiędzy bankami a ich klientami z zakresu przelewów transgranicznych. Projekt ww. rozporządzenia został już przygotowany przez DSP i formalnie przekazany przez NBP do Ministerstwa Finansów.

Analizując stan wprowadzenia Dyrektywy w krajach członkowskich, Komisja Europejska przeprowadziła w 2001 r. kolejne badanie rynku, którego wyniki daleko odbiegały od jej oczekiwań. O ile odnotowano istotne skrócenie średniego czasu realizacji przelewów, to jednak sytuacja w zakresie kosztów (w porównaniu do opłat za przelewy krajowe) została oceniona bardzo negatywnie. Należy dodać, iż 2 lata wcześniej podobne badanie przeprowadziła organizacja konsumencka BEUC (European Bureau of Union of Consumers) - z podobnym skutkiem. W wyniku ww. badań oraz mając na uwadze raport EBC z września 2000 r. zalecający m.in. sektorowi bankowemu UE stworzenie efektywnej infrastruktury dla rozliczania płatności transgranicznych, Komisja Europejska zadecydowała o przyjęciu Regulacji, której głównym celem jest zrównanie kosztów transakcji transgranicznych z krajowymi nominowanych w euro.

Z punktu widzenia Komisji fakt istnienia jednej waluty, wspólnego rynku i zasady swobody przepływu kapitału jest równoznaczny z koniecznością zlikwidowania wszelkich różnic w realizacji płatności w euro w ramach danego kraju oraz poza jego granice. Komisja nie przyjęła do wiadomości obiektywnych przyczyn leżących u podstaw odmiennego traktowania tego rodzaju płatności przez banki komercyjne, z których najważniejsze to:

- przelewy transgraniczne klientów banków stanowią znikomy odsetek płatności detalicznych na rynkach krajowych, dlatego też banki nie były zainteresowane poważnymi inwestycjami w infrastrukturę służącą realizacji ww. rozliczeń,

- w prawie każdym kraju UE dla płatności krajowych stworzono określoną infrastrukturę techniczno-operacyjną. Analogicznego rozwiązania na skalę masową na dzień dzisiejszy brak w Europie, głównie z powodu wymienionego jako pierwszy,

- koszty realizacji przelewów transgranicznych muszą być wyższe nie tylko z powodu braku odpowiedniej infrastruktury, ale także z powodów obiektywnych (brak jednolitych standardów umożliwiających automatyczne przetwarzanie zleceń, konieczność raportowania transakcji dla celów sprawozdawczości bilansu płatniczego, co nie występuje w odniesieniu do transakcji na rynku krajowym).

EBC w swojej oficjalnej opinii na temat proponowanej Regulacji generalnie zgodził się z Komisją co do jej dalekosiężnego celu, ale zakwestionował "administracyjną" metodę jego osiągania i zbyt szybki termin. Wątpliwości EBC wzbudził przede wszystkim projekt ingerencji w ceny usług bankowych, co wiąże się z ryzykiem zakłóceń w gospodarce rynkowej. Wyrażono także zaniepokojenie, iż wydanie Regulacji może spowodować niepożądane reakcje instytucji świadczących usługi płatności transgranicznych w postaci zmniejszenia podaży tych usług lub podniesienia opłat za transakcje krajowe. Pomimo wielu głosów krytycznych, ten wzbudzający duże kontrowersje akt prawny został jednak w grudniu 2001 r. przyjęty.

Obawy wyrażone przez ECB okazały się przynajmniej częściowo zasadne. Z informacji uzyskiwanych z innych banków centralnych wynika, że już po przyjęciu Regulacji niektóre banki komercyjne w UE ograniczyły zakres swoich usług płatności transgranicznych w euro, pojawiły się również pojedyncze przypadki podniesienia cen przelewów krajowych, co stanowi niestety łatwą do przewidzenia reakcję środowiska bankowego na tak sformułowany przepis Komisji.

II. Omówienie postanowień Regulacji 2560/2001

Jako najważniejszy cel, Regulacja zrównuje opłaty za realizowanie płatności transgranicznych i krajowych w euro w krajach członkowskich UE. Dotyczy ona płatności transgranicznych nominowanych w euro do wysokości 50.000 euro w ramach Wspólnoty, nie ma natomiast zastosowania do płatności w walutach innych niż euro, do transakcji dokonywanych pomiędzy instytucjami realizującymi płatności transgraniczne (zwane dalej instytucjami) z tytułu ich własnych operacji oraz do płatności z wykorzystaniem czeków. Regulacja może mieć również zastosowanie do płatności wykonywanych w walucie narodowej kraju członkowskiego UE, jeżeli powiadomi on Komisję o swojej dobrowolnej decyzji rozszerzenia postanowień Regulacji na własną walutę. Zawiadomienie takie jest publikowane w Dzienniku Urzędowym Komisji Europejskiej i nabiera mocy w terminie 14 dni od wspomnianej publikacji (art. 9 regulacji).

Jako ciekawostkę można podać fakt, że precedens w tym zakresie już istnieje. Regulacja, raczej nieoczekiwanie dla środowiska bankowego UE, została przyjęta przez Szwecję z mocą obowiązującą od dnia 25 lipca 2002 r., tworząc równocześnie liczne komplikacje prawne, nad których rozwiązaniem Komisja Europejska pracowała jeszcze na przełomie 2002 i 2003 r.

Regulacja przewiduje różne terminy jej obowiązywania, w zależności od rodzaju płatności, jakich dotyczą:

- od dnia 1 lipca 2002 r. w odniesieniu do transgranicznych płatności elektronicznych w euro do wysokości 12.500 euro (czyli w praktyce transakcji dokonywanych kartami płatniczymi, w tym polegających na wypłacie gotówki w bankomacie),

- od dnia 1 lipca 2003 r. w odniesieniu do przelewów transgranicznych w euro do wysokości 12.500 euro (pojęcie przelewu jest zdefiniowane bardzo szeroko, rozumie się w tym także wpłatę gotówkową, a nawet przekazanie kwoty pieniężnej bez pośrednictwa rachunku bankowego),

- od dnia 1 stycznia 2006 r. kwota 12.500 euro w obu rodzajach płatności jest podwyższona do kwoty 50.000 euro.

Zgodnie z art. 4 Regulacji, instytucja ma obowiązek udostępnić swoim klientom, w przystępnej formie na piśmie, a w miarę potrzeb i możliwości również w postaci elektronicznej, informację o opłatach nakładanych na płatności transgraniczne i na płatności wykonywane w ramach kraju członkowskiego, w którym ma ona siedzibę. Kraje członkowskie mogą wymagać, aby oświadczenia ostrzegające klientów przed opłatami związanymi z transgranicznym używaniem czeków były zamieszczane w książeczkach czekowych.

W art. 5 Regulacja zawiera przepisy stanowiące prawne umocowanie podstawowych standardów funkcjonujących w obrocie zagranicznym, tzn. Międzynarodowego Numeru Rachunku Bankowego (IBAN) oraz Kodu Identyfikacyjnego Banku (BIC). Na życzenie klienta instytucja jest zobowiązana do podania jego IBAN oraz swój BIC, natomiast na życzenie instytucji wykonującej przelew, klient podaje IBAN beneficjenta oraz BIC instytucji beneficjenta. Jeżeli klient nie dostarczy ww. danych, instytucja może na niego nałożyć dodatkowe opłaty, które powinny być wyszczególnione w ogólnej informacji o opłatach, o której mowa w art. 4.

Od dnia 1 lipca 2003 r. instytucje mają obowiązek wskazywać na wyciągu z rachunku każdego klienta lub w załączniku do niego IBAN klienta i swój BIC. We wszystkich przypadkach transgranicznego fakturowania towarów i usług w ramach Wspólnoty, dostawca, który akceptuje płatność przelewem, ma obowiązek podawania swojego IBAN i BIC swojej instytucji wszystkim klientom.

W dalszej części (art. 6) Regulacja zawiera przepisy istotne z punktu widzenia sprawozdawczości dla potrzeb bilansu płatniczego. Od dnia 1 lipca 2002 r. kraje członkowskie mają obowiązek zrezygnowania z jakichkolwiek obowiązków sprawozdawczych dla potrzeb bilansu płatniczego w odniesieniu do płatności transgranicznych do wysokości 12.500 euro. W związku z koniecznością wspierania procesów automatyzacji w realizacji płatności, w tym samym terminie należy zrezygnować z obowiązków związanych z dostarczaniem informacji o beneficjencie, utrudniających ww. proces.

Nie później niż do dnia 1 lipca 2004 r. Komisja ma zaprezentować Parlamentowi Europejskiemu i Radzie raport na temat wprowadzenia omawianej Regulacji, w szczególności dotyczący: zmian w infrastrukturze transgranicznych systemów płatności, wpływu wprowadzenia tej Regulacji na opłaty nakładane na płatności wykonywane w ramach krajów członkowskich oraz celowości podniesienia kwoty, o której mowa w art. 6 (12.500 euro), do wysokości 50.000 euro od dnia 1 stycznia 2006 r., biorąc pod uwagę wszystkie konsekwencje dla takiego przedsięwzięcia. Raport ma być uzupełniony, tam gdzie jest to stosowne, propozycjami poprawek do Regulacji.

III. Skutki regulacji dla działalności polskich banków

Wydaje się, że analizę wpływu omawianej Regulacji na działalność polskich banków należy podzielić na dwa okresy:

1) od członkostwa Polski w UE do wejścia do Unii Gospodarczej i Walutowej (planowany obecnie okres: 1.05.2004 r. - 31.12.2006 r.),

2) uczestnictwo Polski w UGW - zakładany okres: od 1.01.2007 r.

W każdym z ww. okresów wpływ Regulacji na działalność polskich banków będzie analizowany w odniesieniu do jej wymogów merytorycznych (art. 3-6). W tym miejscu należy zauważyć, że istnieje również możliwość dobrowolnego przyjęcia Regulacji przez Polskę dla płatności złotowych już w pierwszym okresie, tj. po wejściu do UE (analogicznie jak w przypadku Szwecji), ale tej opcji Departament Systemu Płatniczego nie rekomenduje i nie bierze pod uwagę w dalszych rozważaniach, przede wszystkim ze względu na niewystępowanie w praktyce płatności transgranicznych w złotych, a co za tym idzie brak merytorycznego uzasadnienia dla podjęcia takiej decyzji.

1) Okres od członkostwa Polski w UE do wejścia do Unii Gospodarczej i Walutowej

Najważniejszą konsekwencją regulacji jest zrównanie opłat dla płatności krajowych i zagranicznych nominowanych w euro, nakładanych przez banki zarówno w odniesieniu do płatności elektronicznych, jak i szeroko rozumianych przelewów (art. 3). Wydaje się, że ten aspekt regulacji, najbardziej istotny dla krajów ze strefy euro, w omawianym okresie nie będzie miał większego znaczenia dla polskich banków. Płatności w euro pomiędzy klientami polskich banków, jak również płatności w euro zlecane przez klientów polskich banków za granicę są obecnie od strony operacyjnej wykonywane tak samo, czyli za pośrednictwem banków-korespondentów. Tak więc w opinii DSP nie powinno być żadnych przeszkód dla respektowania zapisu art. 3 Regulacji w polskim sektorze bankowym. Podkreślamy wyraźnie, że ww. obowiązek nie dotyczy transakcji nominowanych w złotych, które z oczywistych względów mogą i powinny być ustalone przez banki na odpowiednio niższym poziomie niż płatności transgraniczne.

Pozostałe, merytoryczne artykuły regulacji (4-6), będą obowiązywały polskie banki na zasadach analogicznych jak inne instytucje w krajach UE. I tak:

- banki będą zobowiązane do udostępniania swoim klientom na piśmie, w przystępnej formie, informacji o wysokości i rodzajach opłat, związanych z realizacją płatności będących przedmiotem regulacji,

- na życzenie klienta bank będzie zobowiązany do podania jego numeru rachunku bankowego w standardzie IBAN oraz swojego kodu identyfikacyjnego, tzw. BIC,

- na życzenie banku klient będzie zobowiązany do podania numeru rachunku bankowego beneficjenta w standardzie IBAN oraz identyfikatora BIC jego instytucji. Niepodanie ww. danych oznaczać będzie możliwość nałożenia na klienta dodatkowych opłat, wyszczególnionych we wspomnianej powyżej ogólnej informacji o opłatach,

- na wyciągach z rachunków bankowych banki będą zobowiązane do wskazywania numeru rachunku klienta w standardzie IBAN oraz swojego identyfikatora BIC,

- należy również zrezygnować z żądania od banków jakichkolwiek informacji o beneficjencie, które mogłyby stanowić przeszkodę w automatycznym przetwarzaniu płatności w bankach (tzw. STP),

- NBP zbierający dane statystyczne z banków dla potrzeb bilansu płatniczego musi zrezygnować z obowiązków sprawozdawczych odnośnie płatności transgranicznych do wysokości równowartości 12.500 euro.

W odniesieniu do ostatniego wymogu, Departament Statystyki NBP już przygotował zmianę uchwały nr 13/1999 Zarządu NBP z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa, wchodzącą w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. i m.in. obniżającą próg sprawozdawczości do równowartości kwoty 12.500 euro.

2) Okres uczestnictwa Polski w UGW

Podstawową różnicą w porównaniu do poprzedniego okresu będzie konieczność zrównania wysokości opłat za płatności krajowe i transgraniczne, gdyż zarówno jedne, jak i drugie będą już nominowane w euro, które stanie się naszą walutą narodową. Wydaje się, że dokonywanie w chwili obecnej analizy sposobu wprowadzenia ww. obowiązku od początku 2007 r. nie jest celowe. Obecnie nikt nie jest w stanie w sposób autorytatywny stwierdzić, jak będą wyglądały rozliczenia detaliczne w strefie euro w tak dalekiej perspektywie czasowej. Ponieważ opisywany obowiązek dotyczy krajów ze strefy euro już od połowy 2003 r., można założyć, że w ciągu 4 lat na pewno powstanie efektywna, paneuropejska infrastruktura dla rozliczania płatności detalicznych w euro, do której polskie banki będą po prostu mogły czy wręcz musiały się dołączyć. Rozważania na temat kształtu tego modelu wykraczają poza ramy tematyczne tego opracowania, dlatego też w chwili obecnej poprzestajemy na zasygnalizowaniu tego najpoważniejszego obowiązku dla polskich banków, wynikającego z Regulacji.

Pozostałe obowiązki banków oraz ich klientów, wymienione w poprzednim punkcie, pozostaną oczywiście aktualne. Należy jeszcze odnotować możliwość podniesienia przez Komisję Europejską progu wolnego od sprawozdawczości z 12.500 euro do 50.000 euro (art. 8 Regulacji). Jeżeli Komisja skorzysta z tej możliwości, to odpowiednie przepisy NBP dotyczące sprawozdawczości banków będą musiały zostać po raz kolejny skorygowane.

IV. Podsumowanie i wnioski

Obowiązki wynikające dla polskich banków z Regulacji nr 2560 zostały szczegółowo wymienione w poprzedniej części opracowania. W podsumowaniu chcielibyśmy zwrócić uwagę na podstawowy problem, przed jakim staną polskie banki z dniem akcesji naszego kraju do UE. Obowiązki informacyjne wobec klientów nie powinny, naszym zdaniem, nastręczać bankom specjalnych problemów, zwłaszcza że będą się w tym zakresie praktycznie pokrywać z obowiązkami określonymi w art. 111 ust. 1 pkt 7 ustawy Prawo bankowe oraz w będącym w przygotowaniu rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie przelewów transgranicznych. Natomiast należy zwrócić uwagę, że potencjalne trudności mogą dotyczyć kwestii standardów, tak silnie forsowanych w omawianej regulacji. Zgodnie z zarządzeniem nr 5/2002 Prezesa NBP z dnia 6 maja 2002 r. w sprawie sposobu numeracji rachunków bankowych prowadzonych w bankach, obowiązek stosowania numerów rachunków bankowych w standardzie IBAN powstaje z dniem 1 stycznia 2004 r., tak więc teoretycznie wymóg ten powinien być już spełniony przez wszystkie polskie banki od dnia akcesji. Jednakże, ewentualne opóźnienie wprowadzenia numerów w standardzie IBAN poza dzień akcesji doprowadziłoby do sytuacji, w której bank realizujący płatności związane z obrotem transgranicznym nie wypełniłby warunków, określonych w obowiązującej Polskę automatycznie Regulacji, narażając się tym samym na potencjalne skargi lub roszczenia ze strony swoich klientów. Zwracamy uwagę, że już od dnia akcesji Polski do UE klient banku zlecający przelew transgraniczny w euro będzie mógł żądać podania numeru swojego rachunku w standardzie IBAN, z kolei bank może żądać podania analogicznej informacji o rachunku bankowym beneficjenta płatności oraz identyfikatora BIC jego banku. Wyciąg z rachunku bankowego dokumentujący płatność transgraniczną w euro będzie musiał zawierać IBAN posiadacza rachunku i identyfikator BIC banku prowadzącego rachunek. Ponadto należy mieć na uwadze możliwy scenariusz, zgodnie z którym klienci polskich banków, realizujący płatności w obrocie międzynarodowym, będą domagać się podania swojego numeru rachunku w omawianym standardzie znacznie wcześniej niż od dnia akcesji, celem podania tej kluczowej z punktu widzenia przetwarzania automatycznego informacji swoim kontrahentom w krajach UE.

Biorąc powyższe pod uwagę, DSP proponuje Radzie ds. Systemu Płatniczego przyjęcie następujących wniosków, celem ich zarekomendowania dla polskiego sektora bankowego:

1) wszystkie banki prowadzące działalność operacyjną w Polsce powinny zostać zapoznane z niniejszym materiałem oraz z treścią regulacji nr 2560. Realizację tego wniosku wykona DSP, rozsyłając ww. materiały do wszystkich krajowych central banków,

2) Polska nie powinna skorzystać z teoretycznej możliwości rozszerzenia obowiązywania Regulacji na własną walutę przed wejściem do Unii Gospodarczo-Walutowej,

3) banki realizujące płatności transgraniczne powinny wdrożyć standard IBAN w terminie jak najszybszym, biorąc pod uwagę prawdopodobne potrzeby własnych klientów, zaangażowanych w obrót międzynarodowy z krajami UE,

4) od dnia akcesji Polski do UE płatności krajowe i transgraniczne nominowane w euro powinny być realizowane przy identycznym poziomie opłat, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w szeroko dostępnej informacji dla klientów (w tym również tzw. potencjalnych, czyli jeszcze niezwiązanych z konkretnym bankiem),

5) systemy informatyczne banków, wykorzystywane do tworzenia wyciągów z rachunków bankowych, od dnia akcesji powinny uwzględniać obowiązki wynikające z art. 5 ust. 3 regulacji (wykazywanie numeru IBAN klienta i własnego identyfikatora BIC),

6) polski sektor bankowy powinien starannie monitorować rozwój rynku rozliczeń detalicznych w UE, mając głównie na uwadze perspektywę konieczności zrównania opłat za wszystkie płatności w euro w ramach UE w dalszej perspektywie czasowej, czyli po wejściu Polski do UGW.

Opracował:

Krzysztof Freliszek

Regulacja Wspólnoty Europejskiej (EC) Nr 2560/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 grudnia 2001 r. o płatnościach transgranicznych w euro

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

Mając na względzie Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, a w szczególności Art. 95(1) Traktatu,

Mając na względzie propozycję Komisji 1 ,

Mając na względzie opinię Komitetu Ekonomicznego i Społecznego 2 , Mając na względzie opinię Europejskiego Banku Centralnego 3 , Działając zgodnie z procedurami określonymi w Artykule 251 Traktatu 4 ,

Zważywszy, że:

(1) Dyrektywa 97/5/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 stycznia 1997 r. o przelewach transgranicznych 5 dążyła do udoskonalenia usług związanych z realizacją przelewów transgranicznych, a w szczególności ich efektywności. Jej celem było umożliwienie głównie konsumentom oraz małym i średnim przedsiębiorstwom dokonywania przelewów w sposób szybki, pewny i tani z jednej części Wspólnoty do innej. Takie przelewy, jak również inne płatności transgraniczne, są nadal rażąco drogie w porównaniu do płatności na poziomie krajowym. Z ustaleń studium wykonanego przez Komisję i opublikowanego 20 września 2001 r. wynika, że konsumentom nie jest w ogóle udzielana informacja o kosztach transferów lub że jest ona niewystarczająca, ponadto średni koszt przelewów transgranicznych zmienił się bardzo istotnie od 1993 r., kiedy było przeprowadzone podobne studium.

(2) Komunikat Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z 31 stycznia 2000 r. o Płatnościach Detalicznych na Rynku Wewnętrznym, Rezolucje Parlamentu Europejskiego z 26 października 2000 r. o Komunikacie Komisji i z 4 lipca 2001 r. o środkach wspomagania podmiotów ekonomicznych w przejściu na euro, oraz raporty Europejskiego Banku Centralnego z września 1999 r. i września 2000 r. o udoskonalaniu usług płatności transgranicznych podkreślają pilną potrzebę efektywnych udoskonaleń na tym polu.

(3) W Komunikacie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomicznego i Socjalnego, Komitetu Regionów oraz Europejskiego Banku Centralnego z 3 lipca 2001 r. o przygotowaniach do wprowadzenia banknotów i monet euro ogłoszono, że Komisja rozważyłaby użycie wszystkich instrumentów jakie ma do dyspozycji oraz podjęłaby kroki konieczne do zapewnienia, że koszty transakcji transgranicznych będą bardziej zbliżone do kosztów transakcji krajowych, co uczyni koncepcję strefy euro jako "krajowego obszaru płatniczego" widoczną i przejrzystą dla obywateli.

(4) W porównaniu z celem, który został potwierdzony w momencie wprowadzenia euro jako waluty księgowej, polegającym na osiągnięciu, jeżeli nie takich samej, to przynajmniej podobnej struktury opłat dla euro, nie odnotowano istotnych rezultatów w odniesieniu do redukcji kosztów płatności transgranicznych w porównaniu do płatności krajowych.

(5) Liczba płatności transgranicznych stale rośnie co wynika z umacniania się rynku wewnętrznego. W tym obszarze bez granic przeprowadzanie płatności zostało udogodnione poprzez wprowadzenie euro.

(6) Fakt, że poziom opłat za płatności transgraniczne pozostaje wyższy niż poziom opłat za płatności wewnętrzne hamuje handel transgraniczny i przez to tworzy przeszkodę dla właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Ma to również efekt podważania zaufania do euro. Dlatego też, aby ułatwić funkcjonowanie rynku wewnętrznego konieczne jest zapewnienie, że opłaty za płatności transgraniczne w euro są takie same jak opłaty za płatności dokonywane w euro w ramach kraju członkowskiego, co również podbuduje zaufanie do euro.

(7) Dla transakcji polegających na elektronicznych płatnościach transgranicznych w euro zasada równych opłat powinna mieć zastosowanie, biorąc pod uwagę okres dostosowawczy i dodatkowe prace konieczne do wykonania przez instytucje w związku z przejściem na euro, od 1 lipca 2002 r. Dla zapewnienia wdrożenia koniecznej infrastruktury i uwarunkowań, okres przejściowy dla przelewów transgranicznych powinien trwać do 1 lipca 2003 r.

(8) Aktualnie nie jest wskazane aby zasada równych opłat miała zastosowanie do papierowych czeków, gdyż ze swojej natury nie mogą być one przetwarzane tak sprawnie jak inne formy płatności, w szczególności płatności elektroniczne. Jednakże zasada przejrzystych opłat powinna się również odnosić do czeków.

(9) Aby zapewnić klientowi możliwość oszacowania kosztów płatności transgranicznej, konieczne jest aby był on poinformowany o stosowanych opłatach i każdych zmianach do nich. To samo dotyczy przypadku, kiedy w transakcję płatności transgranicznej w euro jest również zaangażowana inna waluta.

(10) Ta regulacja nie jest przeszkodą dla możliwości oferowania przez instytucje całościowych opłat za różne usługi płatnicze, pod warunkiem, że nie będzie istniała dyskryminacja pomiędzy płatnościami transgranicznymi a krajowymi.

(11) Ważne jest również uwzględnienie udogodnień w wykonywaniu płatności transgranicznych przez instytucje płatnicze. W tym kontekście powinna być promowana standaryzacja, a w szczególności używanie Międzynarodowego Numeru Rachunku Bankowego (IBAN) 6 i Bankowego Kodu Identyfikacyjnego (BIC) 7 , koniecznych dla automatycznego przetwarzania przelewów transgranicznych. Jak najszersze używanie tych kodów jest rozpatrywane jako zagadnienie kluczowe. Ponadto, inne czynniki, które pociągają za sobą dodatkowe koszty powinny być usuwane aby obniżyć opłaty dla klientów za płatności transgraniczne.

(12) Aby ulżyć obciążeniom nałożonym na instytucje wykonujące płatności transgraniczne, konieczne jest stopniowe wycofywanie się z obowiązków dotyczących regularnych, krajowych deklaracji składanych dla celów statystyk bilansu płatniczego.

(13) Dla zapewnienia, że ta Regulacja jest przestrzegana, kraje członkowskie powinny zapewnić istnienie odpowiednich i efektywnych procedur dla wnoszenia skarg lub odwołań, dotyczących rozstrzygania każdych sporów pomiędzy zleceniodawcą a jego instytucją lub pomiędzy beneficjentem a jego instytucją, tam gdzie to możliwe używając istniejących procedur.

(14) Jest pożądane, iż nie później niż 1 lipca 2004 r. Komisja powinna zaprezentować raport o stosowaniu tej Regulacji.

(15) Powinny zostać stworzone przepisy dla procedury, zgodnie z którą niniejsza Regulacja może być również stosowana do płatności transgranicznych wykonywanych w walucie innego kraju członkowskiego, jeżeli ten kraj tak zadecyduje,

PRZYJĘŁA TĘ REGULACJĘ:

Niniejsza regulacja ustanawia zasady dotyczące płatności transgranicznych w euro dla zapewnienia, że opłaty za te płatności są takie same jak za płatności w euro w kraju członkowskim.

Dotyczy ona płatności transgranicznych w euro do wysokości 50.000 euro w ramach Wspólnoty.

Niniejsza Regulacja nie ma zastosowania do płatności transgranicznych dokonywanych pomiędzy instytucjami z tytułu ich własnych transakcji.

Dla potrzeb niniejszej regulacji następujące definicje oznaczają:

(a) "płatności transgraniczne" oznaczają:

(i) "przelewy transgraniczne" będące transakcjami przeprowadzanymi z inicjatywy zleceniodawcy poprzez instytucję lub jej oddział w jednym kraju członkowskim, z myślą o tym aby określona kwota środków pieniężnych została postawiona do dyspozycji beneficjenta w instytucji lub jej oddziale w innym kraju członkowskim; zleceniodawca i beneficjent mogą być tą samą osobą,

(ii) "transgraniczne transakcje płatności elektronicznych" będące:

- transgranicznymi transferami funduszy wykonywanymi z użyciem elektronicznych instrumentów płatniczych, innymi niż zlecane i wykonywane przez instytucje,

- transgranicznymi wypłatami gotówki dokonywanymi z użyciem elektronicznego instrumentu płatniczego oraz ładowanie (i rozładowywanie) instrumentu pieniądza elektronicznego w urządzeniach wydających gotówkę lub w bankomatach usytuowanych w budynkach wydawcy lub instytucji, upoważnionej umownie do akceptowania instrumentu płatniczego,

(iii) "czeki transgraniczne" będące papierowymi czekami zdefiniowanymi w Konwencji Genewskiej będącej podstawą dla jednolitego Prawa czekowego z 19 marca 1931 r., wystawionymi na instytucję mającą siedzibę w ramach Wspólnoty oraz użytymi dla transakcji transgranicznych w ramach Wspólnoty;

(b) "elektroniczny instrument płatniczy" oznacza instrument płatniczy z odległym dostępem i instrument pieniądza elektronicznego, który umożliwia jego posiadaczowi wykonanie jednej lub więcej transakcji płatności elektronicznych;

(c) "instrument płatniczy z odległym dostępem" oznacza instrument umożliwiający posiadaczowi dostęp do funduszy utrzymywanych na jej/jego rachunku w instytucji oraz dokonanie płatności na rzecz odbiorcy funduszy (beneficjenta), normalnie wymagający użycia osobistego kodu identyfikacyjnego i/lub innego podobnego potwierdzenia tożsamości. Instrument płatniczy z odległym dostępem to w szczególności karty płatnicze (zarówno kredytowe, debetowe jak i z odroczoną płatnością) oraz karty posiadające aplikacje telefoniczne i tzw. home-bankingowe. Ta definicja nie obejmuje przelewów transgranicznych;

(d) "instrument pieniądza elektronicznego" oznacza ładowalny instrument płatniczy, zarówno w postaci karty z zapisaną wartością jak i pamięci komputera, na którym jednostki wartości są składowane elektronicznie;

(e) "instytucja" oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w ramach prowadzonej działalności wykonuje przelewy transgraniczne;

(f) "nakładane opłaty" oznaczają każde opłaty nakładane przez instytucję i bezpośrednio związane z transgraniczną transakcją płatności w euro.

1. Z mocą obowiązującą od 1 lipca 2002 r., opłaty nakładane przez instytucję w odniesieniu do transgranicznych transakcji elektronicznych płatności w euro do wysokości 12.500 euro są takie same jak opłaty nakładane przez tą samą instytucję w odniesieniu do podobnych płatności w euro wykonywanych w ramach kraju członkowskiego, w którym znajduje się siedziba instytucji, wykonującej transgraniczne transakcje elektronicznych płatności.

2. Z mocą obowiązującą najpóźniej od 1 lipca 2003 r., opłaty nakładane przez instytucję w odniesieniu do przelewów transgranicznych w euro do wysokości 12.500 euro są takie same jak opłaty nakładane przez tą samą instytucję w odniesieniu do podobnych przelewów w euro, wykonywanych w ramach kraju członkowskiego, w którym znajduje się siedziba instytucji, wykonującej przelewy transgraniczne.

3. Z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2006 r. kwota 12.500 euro jest podwyższona do kwoty 50.000 euro.

1. Instytucja udostępnia swoim klientom, w przystępnej formie na piśmie, w tym w miarę potrzeb, w zgodności z krajowymi zasadami w postaci elektronicznej, uprzednią informację o opłatach nakładanych na płatności transgraniczne i na płatności wykonywane w ramach kraju członkowskiego, w którym ma ona siedzibę.

Kraje członkowskie mogą wymagać, aby oświadczenia ostrzegające klientów przed opłatami związanymi z transgranicznym używaniem czeków były zamieszczane w książeczkach czekowych.

2. Każda zmiana opłat jest komunikowana w sposób określony w ust. 1 z wyprzedzeniem w stosunku do daty obowiązywania.

3. Instytucje, które nakładają opłaty za wymianę waluty na i z euro, dostarczają swoim klientom:

a) uprzedniej informacji o wszystkich opłatach związanych z wymianą, które proponują zastosować; oraz

b) szczegółową informację o różnych rodzajach opłat, jakie mają zostać zastosowane.

1. Na życzenie klienta, w stosownych przypadkach, instytucja podaje jego Międzynarodowy Numer Rachunku Bankowego (IBAN) oraz swój Kod Identyfikacyjny Banku (BIC).

2. Na życzenie instytucji wykonującej przelew klient podaje IBAN beneficjenta oraz BIC instytucji beneficjenta. Jeżeli klient nie dostarczy informacji, o których mowa powyżej, instytucja może na niego nałożyć dodatkowe opłaty. W takim przypadku instytucja jest zobowiązana do dostarczenia klientowi informacji o dodatkowych opłatach zgodnie z artykułem 4.

3. Z mocą obowiązującą od 1 lipca 2003 r. instytucje wskazują na wyciągu z rachunku każdego klienta lub w załączniku do niego IBAN klienta i swój BIC.

4. We wszystkich przypadkach transgranicznego fakturowania towarów i usług w ramach Wspólnoty, dostawca który akceptuje płatność przelewem podaje swój IBAN i BIC swojej instytucji swoim klientom.

1. Z mocą obowiązującą najpóźniej od 1 lipca 2002 r. kraje członkowskie zrezygnują z jakichkolwiek krajowych obowiązków sprawozdawczych dla potrzeb bilansu płatniczego w odniesieniu do płatności transgranicznych do wysokości 12.500 euro.

2. Z mocą obowiązującą najpóźniej od 1 lipca 2002 r. kraje członkowskie zrezygnują z jakichkolwiek krajowych obowiązków związanych z dostarczaniem informacji o beneficjencie, które są przeszkodą w automatyzacji procesu wykonywania płatności.

Zgodność z tą Regulacją jest zagwarantowana poprzez efektywne, odpowiednie i zniechęcające do nieprzestrzegania jej postanowień sankcje.

Nie później niż 1 lipca 2004 r. Komisja zaprezentuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie raport na temat wprowadzenia tej Regulacji, w szczególności o:

- zmianach w infrastrukturze transgranicznych systemów płatności,

- celowości poprawiania poziomu usług dla klientów poprzez rozszerzenie warunków konkurencji na usługi płatności transgranicznych,

- wpływie wprowadzenia tej Regulacji na opłaty nakładane na płatności wykonywane w ramach kraju członkowskiego,

- celowości podniesienia kwoty, o której mowa w art. 6(1), do wysokości 50.000 euro od 1 stycznia 2006 r. biorąc pod uwagę wszystkie konsekwencje dla takiego przedsięwzięcia.

Raport będzie uzupełniony, tam gdzie jest to stosowne, propozycjami poprawek.

Niniejsza Regulacja wchodzi w życie w trzecim dniu po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Wspólnoty Europejskiej.

Ta Regulacja ma również zastosowanie do płatności transgranicznych wykonywanych w walucie innego kraju członkowskiego, jeżeli powiadomi on Komisję o swojej decyzji rozszerzenia postanowień Regulacji na własną walutę. Zawiadomienie takie jest publikowane przez Komisję w Dzienniku Urzędowym. Rozszerzenie nabiera mocy w terminie 14 dni od wspomnianej publikacji.

Niniejsza Regulacja jest obowiązująca w całości i stosowana bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, 19 grudnia 2001 r.