DPP-WOPI/023/46/7/16/AJ - Stanowisko UKNF dotyczące podwyżek stóp procentowych, marż, prowizji i innych opłat bankowych.

W nawiązaniu do posiedzenia Komisji Finansów Publicznych w dniu 9 lutego br. na którym ma być przedstawiona Informacja Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz przedstawicieli banków na temat podwyżek stóp procentowych, marż, prowizji i innych opłat bankowych, do których doszło w ostatnich miesiącach lub które są zapowiadane w najbliższym czasie - przedstawiam poniżej stanowisko Urzędu KNF w ww. sprawie.

I. Sytuacja sektora bankowego w kontekście jego efektywności

Na kształtowanie efektywności banków w 2015 r. wpływ wywarły takie czynniki jak obniżająca się rentowność sektora bankowego w kilku ostatnich latach wynikająca z obniżek stóp procentowych, koszty ponoszone przez banki na rzecz BFG związane sytuacją w sektorze SKOK oraz upadłością SK Bank w Wołominie.

Pogarszanie wskaźników rentowności sektora odnotowano w okresie lat 2010 - 2015. Okres ten cechowała wysoka dynamika wzrostu sumy bilansowej sektora bankowego przy jednoczesnym obniżaniu istotnych wskaźników efektywności działania banków. Suma bilansowa banków w tym okresie wzrosła z 1 159 mld zł do 1 600 mld zł, czyli o ok. 38%. Należy nadmienić, że w tym samym czasie większość sektorów bankowych w Unii Europejskiej, a w szczególności w Strefie Euro podlegała delewarowaniu (zmniejszaniu wartości aktywów na skutek niedostatku kapitałów).

Banki istotnie poprawiły wyniki finansowe netto po 2010 r. - sektor bankowy osiągał w latach 2011 - 2014 wynik finansowy netto w przedziale od 15,2 do 15,9 mld zł. Sytuacja ta uległa istotnemu pogorszeniu w 2015 r., kiedy wynik finansowy sektora bankowego zmniejszył się do poziomu 11,5 mld zł, co stanowi wartość jedynie o ok. 1% większą od wyniku osiągniętego w 2010 r. Szczegóły związane z rachunkiem wyniku finansowego banków zamieszczono na rysunku poniżej. O ile bankom, szczególnie bankom komercyjnym, udało się obniżyć koszty finansowania, w tym koszty depozytów, po obniżeniu stóp procentowych NBP, to w 2015 r. głównym czynnikiem obniżającym wynik finansowy były wysokie składki wniesione na BFG oraz pokrycie kosztów wypłaty środków gwarantowanych dla klientów SK Bank w Wołominie ze środków banków zgromadzonych w ramach funduszu FOŚG (Fundusz Ochrony Środków Gwarantowanych). Świadczenia te podniosły koszty działania banków z 27,2 mld zł w 2014 r. do 30,3 mld zł w 2015 r. Wzrost ten zwiększył koszty w 2015 r. w odniesieniu do 2010 r. o ok. 19% dla sektora bankowego oraz w przypadku banków komercyjnych o 21%.

Utrzymanie wyniku finansowego osiąganego przez banki na poziomie zbliżonym do 2010 r. było możliwe dzięki zwiększeniu wyniku odsetkowego (w sektorze wzrost o ok. 14%, a w bankach komercyjnych o ok. 17%), przy obniżających się dochodach z prowizji (w sektorze - 3% a w bankach komercyjnych -2%). Jednakże wynik odsetkowy nie wzrasta praktycznie od 2011 r.

Utrzymaniu wyników sprzyjało również zmniejszenie salda odpisów i rezerw w bankach komercyjnych o ok. 29% - było to efektem istotnej poprawy jakości portfeli kredytowych i w następnych okresach trudno będzie bankom komercyjnym kontynuować taki trend. Połączenie wysokiego wzrostu pozycji aktywów z istotnie niższym przyrostem wyniku finansowego powodowało obniżanie rentowności jednostkowej sektora bankowego. Stopa zwrotu z działalności bankowej sukcesywnie obniżała się w latach 2010 - 2015. W 2014, czyli w momencie kiedy sektor bankowy odnotował rekordowo wysoki wynik finansowy netto, ROE (zwrot na kapitale) wyniósł dla całego sektora bankowego 9,4% i był niższy niż w takich branżach, jak budownictwo czy handel. ROA (zwrot na aktywach) uległo obniżeniu z 1,0% w 2010 r. do 0,7% w 2015. Marża wyniku z działalności bankowej obniżyła się z 4,6% do 3,5%, marża wyniku odsetkowego z 2,7% do 2,2%, marża wyniku z prowizji z 1,2% do 0,8%.